Guide to Evagrius Ponticus

edited by Joel Kalvesmaki


Evagrius Ponticus, Ad Eulogios

Comprehensive parallel edition, reading-optimized

Lengthy treatise (thirty-two sections by Sinkewicz's new numbering) introducing the ascetic life. The wide array of topics concern primarily praktika, but gnostika is certainly not neglected. Subjects include voluntary exile, virtue, humility, battle with the thoughts (not enumerated here), cultivation of godly thoughts, work, poverty, spiritual direction, gossip, jealousy, demons, prayer, and communal life. The preface indicates that this treatise was also a letter sent to a monk Eulogios, the recipient of CPG 2448.
The Greek text has been greatly enhanced by Sinkewicz's edition, which publishes for the first time the longer rescension of Lavra Γʹ 93.
About this edition
The full parallel edition below has been optimized for reading. Old Testament references follow the Septuagint. Select TEI markup has been retained. If a passage has a grouped set of versions that are extremely close to each other, they have been combined into one reading, with redlining and embedded statistical charts to show exactly where and how much each version differs from the others. Vertical bars mark the beginning of lines in the source. Annotations marking words have been retained.
Such rich enhancements have a major drawback, in that they break up words and phrases, compromising browser-based searches. If you prioritize finding text, visit the search-optimized version.
Click Options below to rearrange or (de)select versions, or to learn about the underlying sources.
The edition below has been generated by TAN Parabola, one of the flagship applications of the Text Alignment Network (version 2021), based on the master TAN/TEI files. For more about the Text Alignment Network, visit textalign.net.

Options
Sources
Greek
fogielman
name
C.-A. Fogielman's Greek edition of Ad Eulogium
license
by_4.0
by 4.0
license
license
tag:textalign.net,2015:license:by/4.0/
by 4.0
attribution 4.0 international
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
work
Eul
eul
works
work
tag:evagriusponticus.net,2015:cpg2447
tag:evagriusponticus.net,2015:tlg4110.019
Eul
Eul.
Ad Eul.
Λόγος πρὸς Εὐλόγιον μοναχόν
Treatise to the Monk Eulogius or To Eulogius on the Confession of Thoughts and Counsel in Their Regard
Eulogios
Tractatus ad Eulogium
cpg2447
Lengthy treatise (thirty-two sections by Sinkewicz's new numbering) introducing the ascetic life. The wide array of topics concern primarily praktika, but gnostika is certainly not neglected. Subjects include voluntary exile, virtue, humility, battle with the thoughts (not enumerated here), cultivation of godly thoughts, work, poverty, spiritual direction, gossip, jealousy, demons, prayer, and communal life. The preface indicates that this treatise was also a letter sent to a monk Eulogios, the recipient of CPG 2448.
The Greek text has been greatly enhanced by Sinkewicz's edition, which publishes for the first time the longer rescension of Lavra Γʹ 93.
vocabulary
source
fogielman 2018
fogielman 2018
scripta
source
scriptum
urn:isbn:978-2-204-12617-5
tag:evagriusponticus.net,2012:scriptum:fogielman-2018
Evagrius Ponticus and Fogielman 2017
fogielman 2018
Evagrius Ponticus. A Euloge: Les vices opposés aux vertus. Sources Chrétiennes 591. Paris: Les Éditions du Cerf, 2017.
adjustments
vocabulary-key
tan-vocabularys (3)
tag:textalign.net,2015:tan-voc:div-types
Standard TAN vocabulary for div-types
file:/E:/Joel/Dropbox/TAN/TAN-2021/vocabularies/div-types.TAN-voc.xml
2023-12-28T20:22:57.5652306-05:00
div-type
logical
div-type
tag:textalign.net,2015:div-type:chapter
chapter
capitulum
div-type
logical
div-type
tag:textalign.net,2015:div-type:preface
preface
Some may equate this with prologue.
line-start line-end leading-start leading-end
div-type
logical
div-type
tag:textalign.net,2015:div-type:title
tag:textalign.net,2015:div-type:equiv:tei:title
title
tei title
tag:textalign.net,2015:tan-voc:rights
Standard TAN vocabulary for rights
file:/E:/Joel/Dropbox/TAN/TAN-2021/vocabularies/licenses.TAN-voc.xml
2023-12-28T20:22:57.5652306-05:00
license
license
tag:textalign.net,2015:license:by/4.0/
by 4.0
attribution 4.0 international
tag:textalign.net,2015:tan-voc:roles
Standard TAN vocabulary for roles
file:/E:/Joel/Dropbox/TAN/TAN-2021/vocabularies/roles.TAN-voc.xml
2023-12-28T20:22:57.5652306-05:00
role
role
tag:textalign.net,2015:role:editor
editor
revisor
file-resp
kalvesmaki
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
resp
kalvesmaki
editor
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
editor
role
role
tag:textalign.net,2015:role:editor
editor
revisor
changes (2)
2023-12-14
kalvesmaki
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
Started file
2023-12-27
kalvesmaki
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
Finished proofreading
to-do
2023-12-27
kalvesmaki
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
Check alignment
pg
name
Greek text of Tractatus ad Eulogium from the Patrologia Graeca, logical reference system used in Fogielman's critical edition
license
by_4.0
by 4.0
license
license
tag:textalign.net,2015:license:by/4.0/
by 4.0
attribution 4.0 international
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
kalvesmaki
work
Eul
eul
works
work
tag:evagriusponticus.net,2015:cpg2447
tag:evagriusponticus.net,2015:tlg4110.019
Eul
Eul.
Ad Eul.
Λόγος πρὸς Εὐλόγιον μοναχόν
Treatise to the Monk Eulogius or To Eulogius on the Confession of Thoughts and Counsel in Their Regard
Eulogios
Tractatus ad Eulogium
cpg2447
Lengthy treatise (thirty-two sections by Sinkewicz's new numbering) introducing the ascetic life. The wide array of topics concern primarily praktika, but gnostika is certainly not neglected. Subjects include voluntary exile, virtue, humility, battle with the thoughts (not enumerated here), cultivation of godly thoughts, work, poverty, spiritual direction, gossip, jealousy, demons, prayer, and communal life. The preface indicates that this treatise was also a letter sent to a monk Eulogios, the recipient of CPG 2448.
The Greek text has been greatly enhanced by Sinkewicz's edition, which publishes for the first time the longer rescension of Lavra Γʹ 93.
vocabulary
redivisions (2)
tag:kalvesmaki.com,2014:patrologia:text:cpg2447:scriptum
Greek text of Tractatus%20ad%20Eulogium from the Patrologia Graeca, scriptum reference system
2018-04-03
file:/E:/Joel/Dropbox/web%20-%20evagriusponticus.net/tan/cpg2447/cpg2447.grc.1858.pg.ref-scriptum.xml
cpg2447.grc.1858.pg.ref-scriptum.xml
2023-12-27
cpg2447 grc 1858
cpg2447 grc 1858
source
redivision
tag:kalvesmaki.com,2014:patrologia:text:cpg2447:logical
cpg2447 grc 1858
cpg2447 grc PG 40
Greek text of Tractatus ad Eulogium from the Patrologia Graeca, logical reference system
2018-06-03-04:00
file:/E:/Joel/Dropbox/web%20-%20evagriusponticus.net/tan/cpg2447/cpg2447.grc.1858.pg.ref-logical.xml
../cpg2447/cpg2447.grc.1858.pg.ref-logical.xml
source
Patrologia Graeca
patrologia graeca
scripta
source
scriptum
tag:evagriusponticus.net,2012:scriptum:migne-1857
Migne 1857
Patrologia Graeca
PG
vocabulary-key
div-type
chapter
chapter
div-type
logical
div-type
tag:textalign.net,2015:div-type:chapter
chapter
capitulum
ch
ch
person
Joel Kalvesmaki
joel kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
kalvesmaki
kalvesmaki
tan-vocabularys (3)
tag:textalign.net,2015:tan-voc:div-types
Standard TAN vocabulary for div-types
file:/E:/Joel/Dropbox/TAN/TAN-2021/vocabularies/div-types.TAN-voc.xml
2023-12-28T20:22:57.5652306-05:00
div-type
logical
div-type
tag:textalign.net,2015:div-type:chapter
chapter
capitulum
ch
div-type
logical
div-type
tag:textalign.net,2015:div-type:preface
preface
Some may equate this with prologue.
line-start line-end leading-start leading-end
div-type
logical
div-type
tag:textalign.net,2015:div-type:title
tag:textalign.net,2015:div-type:equiv:tei:title
title
tei title
tag:textalign.net,2015:tan-voc:rights
Standard TAN vocabulary for rights
file:/E:/Joel/Dropbox/TAN/TAN-2021/vocabularies/licenses.TAN-voc.xml
2023-12-28T20:22:57.5652306-05:00
license
license
tag:textalign.net,2015:license:by/4.0/
by 4.0
attribution 4.0 international
tag:textalign.net,2015:tan-voc:roles
Standard TAN vocabulary for roles
file:/E:/Joel/Dropbox/TAN/TAN-2021/vocabularies/roles.TAN-voc.xml
2023-12-28T20:22:57.5652306-05:00
role
role
tag:textalign.net,2015:role:editor
editor
revisor
role
role
tag:textalign.net,2015:role:stylesheet
stylesheet
resp
xslt1
stylesheet
stylesheet
role
role
tag:textalign.net,2015:role:stylesheet
stylesheet
file-resp
kalvesmaki
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
kalvesmaki
resp
editor
kalvesmaki
editor
role
role
tag:textalign.net,2015:role:editor
editor
revisor
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
kalvesmaki
changes (4)
2018-03-01-05:00
kalvesmaki
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
kalvesmaki
Began file
2018-04-03
kalvesmaki
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
kalvesmaki
Corrected for soft hyphen in redivision.
xslt1
2019-05-30T22:14:18.07-04:00
Converted from 2018 to 2020 schemas.
2020-02-28
kalvesmaki
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
kalvesmaki
Adjusted redivision ref
to-do
2018-04-03
kalvesmaki
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
kalvesmaki
File is still in progress.
Serbian
nesic
names (2)
Lazar Nesic's Serbian translation of the Treatise to the Monk Eulogius or To Eulogius on the Confession of Thoughts and Counsel in Their Regard of Evagrios Pontikos
Лазар Нешић, превод оф Евлогију монаху, Евагрије Понтски
license
by_4.0
by 4.0
license
license
tag:textalign.net,2015:license:by/4.0/
by 4.0
attribution 4.0 international
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
work
Eul
eul
works
work
tag:evagriusponticus.net,2015:cpg2447
tag:evagriusponticus.net,2015:tlg4110.019
Eul
Eul.
Ad Eul.
Λόγος πρὸς Εὐλόγιον μοναχόν
Treatise to the Monk Eulogius or To Eulogius on the Confession of Thoughts and Counsel in Their Regard
Eulogios
Tractatus ad Eulogium
cpg2447
Lengthy treatise (thirty-two sections by Sinkewicz's new numbering) introducing the ascetic life. The wide array of topics concern primarily praktika, but gnostika is certainly not neglected. Subjects include voluntary exile, virtue, humility, battle with the thoughts (not enumerated here), cultivation of godly thoughts, work, poverty, spiritual direction, gossip, jealousy, demons, prayer, and communal life. The preface indicates that this treatise was also a letter sent to a monk Eulogios, the recipient of CPG 2448.
The Greek text has been greatly enhanced by Sinkewicz's edition, which publishes for the first time the longer rescension of Lavra Γʹ 93.
version
tag:evagriusponticus.net,2015:cpg2447,srp-2023
tag:kalvesmaki.com,2014:cpg2447,eng-2023
Lazar Nešić's Serbian translation of the Treatise to the Monk Eulogius or To Eulogius on the Confession of Thoughts and Counsel in Their Regard of Evagrios Pontikos
vocabulary
source
Nešić 2024
nešić 2024
scripta
source
scriptum
tag:evagriusponticus.net,2012:scriptum:nešić-2024
Nešić 2024
Evagrius Ponticus, and Lazar Nešić. Аскетска дела и писма. Beseda, Diocese Backa: Novi Sad, 2024.
adjustments
vocabulary-key
tan-vocabularys (3)
tag:textalign.net,2015:tan-voc:div-types
Standard TAN vocabulary for div-types
file:/E:/Joel/Dropbox/TAN/TAN-2021/vocabularies/div-types.TAN-voc.xml
2023-12-28T20:22:57.5652306-05:00
div-type
logical
div-type
tag:textalign.net,2015:div-type:chapter
chapter
capitulum
div-type
logical
div-type
tag:textalign.net,2015:div-type:preface
preface
Some may equate this with prologue.
line-start line-end leading-start leading-end
div-type
logical
div-type
tag:textalign.net,2015:div-type:title
tag:textalign.net,2015:div-type:equiv:tei:title
title
tei title
tag:textalign.net,2015:tan-voc:rights
Standard TAN vocabulary for rights
file:/E:/Joel/Dropbox/TAN/TAN-2021/vocabularies/licenses.TAN-voc.xml
2023-12-28T20:22:57.5652306-05:00
license
license
tag:textalign.net,2015:license:by/4.0/
by 4.0
attribution 4.0 international
tag:textalign.net,2015:tan-voc:roles
Standard TAN vocabulary for roles
file:/E:/Joel/Dropbox/TAN/TAN-2021/vocabularies/roles.TAN-voc.xml
2023-12-28T20:22:57.5652306-05:00
role
role
tag:textalign.net,2015:role:editor
editor
revisor
file-resp
kalvesmaki
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
resp
kalvesmaki
editor
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
editor
role
role
tag:textalign.net,2015:role:editor
editor
revisor
changes (2)
2023-11-11
kalvesmaki
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
Created TAN template for Nesic translations.
2023-11-16-05:00
kalvesmaki
kalvesmaki
agents
person
tag:kalvesmaki.com,2014:self
tag:kalvesmaki@gmail.com,2014:self
Joel Kalvesmaki
kalvesmaki
Populated template with content
to-do
Display options
Tables
Table layout fixed
Table width %
TEI
The following TEI elements or attributes have been retained, and may be turned on and off here. Some checkboxes may have no effect, if CSS styling or other factors have already suppressed the content.
Help
Above, under Sources, are blocks representing the sources, or groups of sources, that make up this parallel edition. Click a box to expand it and see what other groups or sources are included. To put sources in a different order, drag the appropriate box. Click any checkbox to turn a group of sources, or an individual source, on and off; click on any source id to learn more about it.
Click Display options to adjust your reading experience.
If at any point in the transcription, a group of sources have text that is 60% in common, they are collapsed into a single presentation format, with differences shown, if any. These are distinguished by the source names joined by a +. If you click the ... in the cell, you will get a table of statistics and a source controller. Click a box to turn a source off or on within the div. Click the formatted Tt to apply a format to a different version. When you hover your mouse over a highlighted change, a tooltip will appear showing you which sources attest to that reading.
This HTML page was generated on December 28, 2023 on the basis of Parabola, an application of the Text Alignment Network.
title
title
title
fogielman
Εὐαγρίου μοναχοῦ πρὸς Εὐλόγιον λόγος.
pg
Tractatus ad Eulogium (sub nomine Nili Ancyrani)
pg
ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΛΟΓΟΣ ΠΡΟΣ ΕΥΛΟΓΙΟΝ ΜΟΝΑΧΟΝ.
nesic
Евлогију о исповедању помисли и саветима у вези с њима
pr
pr
pr
fogielman
Οἱ τὸν οὐράνιον χῶρον τοῖς πόνοις νεμόμενοι οὐ τῇ γαστρὶ οὐδὲ μερίμνῃ τῶν φθαρτῶν ἀτενίζουσιν καθάπερ οἱ κέρδους ἕνεχα τὰς εὐχὰς ποιούμενοι νομίζοντες πορισμὸν εἶναι τὴν εὐσέβειαν, ἀλλὰ νοερᾷ ὁράσει τῆς τροφίμου τῶν ὑψηλῶν αὐγῆς μεταλαμβάνουσιν ὡς ἀκήρατοι θίασοι ἐκ τῆς δόξης τὸ φῶς περιλαμπόμενοι. Τοιγαροῦν καὶ αὐτός, ὦ μύστα τῶν ἀρετῶν Εὐλόγιε, τῇ τῶν ὑπερτάτων λαμπηδόνι τὴν νοερὰν οὐσίαν ἐκτρεφόμενος ταῖς συναγωγαῖς τῶν λογισμῶν τὸν ὄγκον τῶν σαρκῶν ἐπαποδύῃ, εἰδὼς ὅτι ὕλη σαρκῶν τροφὴ λογισμῶν χαθίσταται, ὥσπερ τὰς μεθοδείας τῷ κέντρῳ τῶν πόνων χατειληφώς, ἐμὲ προχειρίζῃ στόμα σῶν ἔργων κατ᾽ αὐτῶν γενέσθαι, καὶ εἰ μὴ τολμηρὸν ἀγάπης ἐπίταγμα διαρρῆξαι, παρῃτησάμην ἂν τὴν τοιαύτην τοῦ πλοὸς ποντοπορίαν· ἐπειδὴ δὲ πείθεσθαι δεῖ μᾶλλον τοῖς ὁμοψύχοις, καὶ οὐκ ἀντιτάσσεσθαι· ἔσο μοι σὺ τὰ πρὸς τὸν Θεόν, ἵνα μοι δοθῇ λόγος ἐγ ἀνοίξει τοῦ στόματός μου, κἀγώ σοι ἔσομαι τὰ τῆς ὑπακοῆς, ἵνα δοθῇ σοι τοῦ σπόρου τοὺς καρποὺς ἀμήσασθαι.
pg
Οἱ τὸν οὐράνιον χῶρον νεμόμενοι τοῖς πόνοις, οὐ τῇ γαστρὶ, οὐδὲ τῇ μερίμνῃ τῶν φθαρτῶν ἀτενίζουσι· καθάπερ οἱ κέρδους ἕνεκα τὰς εὐχὰς ποιούμενοι νομίζοντες πορισμὸν εἶναι τὴν εὐσέβειαν, ἀλλὰ νοερᾷ ὁράσει τῆς τροφίμου τῶν ὑψηλῶν αὐτῆς μεταλαμβάνουσιν ἀκήρατοι θίασοι ἐκ τῆς δόξης τὸ φῶς περιλαμπόμενοι. Καὶ αὐτὸς (ὦ μύστα τῶν ἀρετῶν Εὐλόγιε) τῇ τῶν ὑπερτάτων λαμπηδόνι τὴν ἱερὰν οὐσίαν ἐκτρεφόμενος ταῖς συναγωγαῖς τῶν λογισμῶν τὸν ὄγκον τῆς σαρκὸς ἐπαποδύῃ, εἰδὼς ὅτι ὕλη σαρκὸς, τροφὴ λογισμῶν καθίσταται, ὥσπερ τὰς μεθοδείας τῷ κέντρῳ τῶν πόνων κατειληφὼς, ἐμὲ προχειρίζῃ στόμα σῶν ἔργων κατ' αὐτῶν γενέσθαι, καὶ εἰ μὴ τολμηρὸν ἀγάπης ἐπίταγμα διαῤῥῆξαι, παρητησάμην ἂν τὴν τοιαύτην τοῦ πλοὸς ποντοπορίαν· ἐπειδὴ δὲ πείθεσθαι δεῖ μᾶλλον τοῖς ὁμοψύχοις, οὐκ ἀντιτάσσεσθαι· ἔσο μοι σὺ τὰ πρὸς τὸν Θεὸν, ἵνα μοι δοθῇ λόγος ἐν ἀνοίξει τοῦ στόματός μου, κἀγώ σοι ἔσομαι τὰ τῆς ὑπακοῆς, ἵνα δοθῇ σοι τοῦ σπόρου τοὺς καρποὺς ἀμήσασθαι.
nesic
Они који насељавају небеску земљу својим подвижничким напорима не усредсређују поглед на властити стомак, нити се брину за пропадљиве ствари, попут оних који се моле да би стекли некакав добитак, „помишљајући да је побожност средство добити“,
1. Тим. 6, 5.
већ се посредством умственог виђења причешћују хранитељном светлошћу најузвишенијих стварности, попут какве неокаљане дружине што је окружена блистањем светлости божанске славе. Зато и ти, Евлогије, посвећениче врлина, хранећи своју умствену суштину блистањем најузвишених стварности, свуци са себе тежину плоти сабирањем властитих помисли, јер знаш да твар плоти храни наше помисли. Обуздавши лукаве замке плоти оштрим оруђем подвижничких напора, изабрао си ме да будем глас твоји дела против плоти. И да не беше сувише дрско одбити заповест љубави, одбио бих да се прихватим ове пловидбе. Међутим, пошто је боље да се повинујемо својим истомишљеницима него да им противречимо, „буди ми уместо Бога“,
Изл. 4, 16.
еда би ми била „дарована реч кад отворим уста своја“,
Еф. 6, 19.
и ја ћу ти помоћи у стварима послушности како би ти било даровано да убереш плодове онога што си посејао.
1
1
1
fogielman
Πρώτη τῶν λαμπρῶν ἀγωνισμάτων ἐστὶ ξενιτεία, μάλιστα ὅταν πρὸς ταύτην καὶ μόνος ἐκδημοίῃς, πατρίδα, γένος, ὕπαρξιν ἀθλητικῶς ἀποδυόμενος. Ἔμπροσθεν τῶν λαμπρῶν ἕστηκας ἀγώνων· ἂν οὕτως ἄρξῃ κατὰ θεὸν εἴσοδον ἀρχῆς βαστάζων πίστει διαπύρῳ καὶ πνεύματι θεϊκῷ, καὶ τῷ τέλει τῆς ὑπομονῆς σῶαν ταύτην ἀποσῴζων, πτέρυξιν ἀρετῆς ἔσται περικεχρυσωμένη ψυχὴ, τῶν οἰκείων τόπων ἀφιπταμένη, καὶ πρὸς αὐτὸν πτῆναι τὸν οὐρανὸν ἐπειγομένη. Ἀλλὰ τῆσδε τὰ πτέρα τῆς πολιτείας ὁ τῆς κακίας γενέτης μηχανᾶται περικόψαι, γῆς ἀφ᾽ ἧς ἐξελήλυθε τὸ γένος εἰσοπτρίζων, ἐν ταῖς κατ᾽ ἀρρωστίαν μάλιστα ἐπισυμβαινούσαις εἰσβολαῖς· καὶ ἐν μὲν τῇ ἐνδημίᾳ τῆς θερμοτάτης ἐκδημίας ὑπαναχαιτίζει πρὸς ὀλίγον, ἕως οὗ τὴν ψυχὴν περὶ τὰς θλίψεις καταμάθοι ναυτιῶσαν· καὶ τότε τὴν τῶν λογισμῶν νύκτα ἐπιφερόμενος ὁ νυχτικόραξ ἐπισκοτίζει τὴν ψυχὴν τῆς τῶν χρειττόνων ἀκτῖνος. Εἰ δὲ καὶ κατὰ μόνας παρατάττοιτο ἐν τῇ τῆς ἐρήμης παλαίστρᾳ, καὶ τύχοι τὸ σῶμα ὑπὸ ἀρρωστίας τρωθῆναι, τοσούτῳ μᾶλλον χαλεπὴν ὑποδείκνυσι τῇ ψυχῇ τὴν ξενιτείαν, οὐκ ἐν τόπῳ, ἀλλ' ἐν τρόπῳ κατορθοῦσθαι τὰ τῶν ἀρετῶν ὑπεισβάλλων καὶ ὅτι παράκλησιν ἔχων οἴκοι τὴν ἀπὸ γένους, ἐχεῖσε τὰ τῆς ἀποταξίας ἆθλα ἀκόπως ἦν καὶ διασῴζειν· ἔνθα καὶ τῆς ἀσθενείας προσηνὴς ὑπηρεσία καὶ οὐχ ὡς νῦν κακουχία καὶ ἐπώδυνος λειποθυμία· ἐν τῷ καὶ μάλιστα ἐκ τῆς ἀδελφότητος σπανίσαι τὴν τῆς φιλοξενίας σπουδήν. Διὸ καὶ μάλιστα ἄπιθι, χαρὰν τῷ σῷ γένει καὶ δόξαν σαυτὸν ἀποκομίζων, οἷς καὶ τὸ πένθος ἀφόρητον καταλέλοιπας ἀσυμπαθῶς· πολλοὶ γὰρ καὶ πατρίδα μὴ φυγόντες ἐκ μέσου τοῦ γένους εἵλοντο τῆς ἀρετῆς. Ἀλλ᾽ ὁ τὴν πορφυρίδα τῶν θλίψεων ἐν τῇ παρατάξει τῆς ξενῆς περιβεβλημένος καὶ τῶν κόπων τὰς ἐλπίδας πίστει περιεστεμμένος, ὑπομονῇ τῆς εὐχαριστίας τῶνδε τῶν λογισμῶν τὰς νιφάδας ἐκ τῶν ἐντὸς ἐκτινάσσει καὶ ὅσῳπερ ὑποστρέφειν εἰς ὀπίσω τὴν καρδίαν διορύττουσι, τοσούτῳ μᾶλλον ἔτι καταψάλλωμεν αὐτῶν· Ἰδοὺ ἐμάκρυνα φυγαδεύων καὶ ηὐλίσθην ἐν τῇ ἐρήμῳ». Καὶ γὰρ ὀνειδίζοντες θλίβουσιν καὶ τραπῆναι κολακεύουσιν, ἵνα τῆς προθέσεως κενώσαντες καὶ τῆς ἐν τῇ ὑπομονῇ εὐχαριστίας διακόψουσιν, καὶ οὕτω λοιπὸν μετὰ πολλῆς τῆς ἀδείας τὰς παγὰς καὶ ἐκ τῶν προσηκόντων εὐρύνωσιν.
pg
Πρώτη τῶν λαμπρῶν ἀγωνισμάτων ἐστὶ ξενιτεία, μάλιστα ὅταν πρὸς ταύτην, καὶ μόνος ἐκδημοίης, πατρίδα, γένος, ὕπαρξιν ἀθλητικῶς ἀποδυόμενος ἔμπροσθεν τῶν λαμπρῶν ἑστηκὼς ἀγώνων· ἂν οὕτως ἄρξῃ κατὰ Θεὸν εἰς ἀρχῆς ὁδὸν βαδίζων πίστει διαπύρῳ, καὶ Πνεύματι θεϊκῷ, καὶ τῷ τέλει τῆς ὑπομονῆς σώαν ταύτην ἀποσώζων, πτέρυξιν ἀρετῆς ἔσται περικεχρυσωμένη ψυχὴ τῶν οἰκείων τόπων ἀφισταμένη, καὶ πρὸς αὐτὸν πτῆναι τὸν οὐρανὸν ἐπειγομένη. Ἀλλὰ τῆσδε τὰ πτερὰ τῆς πολιτείας ὁ τῆς κακίας γεννητὴς μηχανᾶται περικόψαι, γῆς, ἀφ' ἧς ἐξελήλυθε τὸ γένος ἐσοπτρίζων, ἐν ταῖς κατ' ἀῤῥωστίαν μάλιστα ἐπισυμβαινούσαις εἰσβολαῖς· καὶ ἐν μὲν τῇ ἐνδημίᾳ τῆς θερμοτάτης ἐκδημίας ὑπαναχαιτίζει πρὸς ὀλίγον ἕως τὴν ψυχὴν περὶ τὰς θλίψεις καταμάθοι ναυτιῶσαν καὶ τότε τὴν τῶν λογισμῶν νύκτα ἐπιφερόμενος ὁ νυκτικόραξ ἐπισκοτεῖ τῇ ψυχῇ τῆς τῶν κρειττόνων ἀκτῖνος. Εἰ δὲ κατὰ μόνας παρατάττοιτο ἐν τῇ τῆς ἐρημίας παλαίστρᾳ, καὶ τύχῃ τὸ σῶμα ὑπὸ ἀῤῥωστίας τρωθῆναι τοσούτῳ μᾶλλον χαλεπὴν ἐπιδείκνυσι τῇ ψυχῇ τὴν ξενιτείαν. οὐκ ἐν τόπῳ, ἀλλ' ἐν τρόπῳ κατορθοῦσθαι τὰ τῶν ἀρετῶν ὑποβάλλων, καὶ ὅτι παράκλησιν ἔχων οἴκοι τὴν ἀπὸ γένους, ἐκεῖσε τὰ τῆς ἀποτάξεως ἆθλα ἀκόπως εἶχε διασώζειν· ἔνθα καὶ τῆς ἀσθενείας προσηνὴς ὑπηρεσία, καὶ οὐχ ὡς νῦν κακουχία, καὶ ἐπώδυνος λειποθυμία· ἐν τῷ καὶ μάλιστα ἐκ τῆς ἀδελφότητος σπανίσαι τὴν τῆς φιλοξενίας σπουδήν· διὸ καὶ μάλιστα, Ἄπιθι, φησὶ, χαρὰν τῷ σῷ γένει, καὶ δόξαν σαυτὸν ἀποκομίζων, οἷς καὶ τὸ πένθος ἀφόρητον καταλέλοιπας ἀσυμπαθῶς· οἱ πολλοὶ γὰρ, καὶ πατρίδα μὴ φυγόντες, ἐκ μέσου τοῦ γένους εἵλοντο τὴν ἀρετήν. Ἀλλ' ὁ τὴν πορφύραν τῶν θλίψεων ἐν τῇ παρατάξει τῆς ξενιτείας περιβεβλημένος, καὶ τῶν κόπων τὰς ἐλπίδας περιεστεμμένος πίστει, ὑπομονῇ τῆς εὐχαριστίας τῶνδε τῶν λογισμῶν τὰς νιφάδας ἐκ τῶν ἐκτὸς ἐκτινάσσει, καὶ ὅσῳπερ ὑποστρέφειν τὴν καρδίαν διορύττουσι, τοσοῦτον ἔτι μᾶλλον καταψάλλωμεν αὐτῶν· «Ἰδοὺ ἐμάκρυνα φυγαδεύων, καὶ ηὐλίσθην ἐν τῇ ἐρήμῳ·» καὶ γὰρ ὀνειδίζοντες θλίβουσι, καὶ τραπῆναι κολακεύουσιν, ἵνα τῆς προθέσεως κενώσαντες, καὶ τῆς ἐν τῇ ὑπομονῇ εὐχαριστίας διακόψωσιν, καὶ οὕτω λοιπὸν τὰς πάγας μετὰ πολλῆς ἀδείας, καὶ ἐκ τῶν προσηκόντων εὐρύνωσι.
nesic
Прво међу славним надметањима јесте странствовање, нарочито када би требало отићи сам у туђину, попут атлете који је лишен отаџбине, породице и имања, и упустити се у најзахтевније борбе. Ако поставиш овакав богоугодни почетак, те с жарком вером и божанским Духом закорачиш овим путем, и сачуваш га нетакнутим у савршенству властитог подношења, душа ће твоја пламтети крилима врлине у удаљавању с познатих места и хитро ће узлетати до самих небеса.
Пс. 54, 7; 67, 14.
Међутим, отац зла покушава да сасече крила овом начину живота и труди се да га обори разним смицалицама; у почетку га спутава неко време, док не опази да је душа савладана мучнином његових невоља; тада ноћна сова, ђаво, помрачује помисли и строваљује душу у таму, лишавајући је светлости најузвишенијих добара. Ипак, ако је потребно стајати осамљен у борилачкој школи пустиње и ако се догоди да тело спопадне каква болест, тада ђаво приказује души странствовање као нарочито тешки подвиг, нашаптавајући како делима врлине није потребно одређено место, већ начин живота, те да би у своме дому и уз утеху властите породице лакше могла да одбаци стицање тварних ствари и задобије награду за речено; осим тога, у кругу сродника би имала сталну негу својих раслабљености, а не бедну и јадну чамотињу коју сада осећа, јер ревност гостољубља посебно недостаје међу монашком браћом. Према томе, ђаво ће сигурно казати: „Устани и иди својима, ти који си радост и слава властите породице! Оставио си их без икаквог сажаљења и они сада носе у себи неподношљиву тугу; осим тога, већина људи је просијало врлинама усред породице, а не бежањем из отаџбине“. Но, онај који је у борбеном поретку странствовања оденут пурпурном хаљином подношења невоља, те је окружен вером и надом у својим подвижничким напорима, тај ће непрестаним благодарењем отрести из свог унутрашњег света кишне капи наведених помисли; и што снажније ове помисли приморавају срце да се врати у свет, то ћемо снажније бежати и противречити им у појању: „Гле, удаљих се бежећи и настаних се у пустињи: чеках Бога који ме спасава од малодушности и буре“.
Пс. 54, 8–9.
Јер, помисли нам доносе искушења, нашаптавају срцу да напусти поприште борбе и муче га прекорима, те неометано постављају своје замке и прекорачују оно што је долично, еда би нас лишиле сопствене решености и да би прекинуле нашу истрајност у благодарењу. Према томе, нека онај који је закорачио путем врлине има на уму рат који се води против ње, иначе ће се наћи неувежбан и неспреман, те ће лако бити поражен. Ако је мужевност врлине похвална чак и у време мира, мужевност борбености је више него похвална у време рата. Јер, врлина није само у чињењу врлинских дела, већ и у подношењу искушења која надолазе у борби.
2
2
2
fogielman
Διὰ τοῦτο ὁ ἀρχόμενος ἀρετῆς ἐφάπτεσθαι, ψηφιζέτω καὶ τὸν κατ᾽ αὐτῆς ἐπιόντα πόλεμον, ἵνα μὴ ἀγύμναστος καταληφθεὶς ὡς ἀνέτοιμος κατασπασθῇ. Ἐπαινετὴ μὲν γὰρ τῆς ἀρετῆς ἡ ἀνδρεία καὶ εἰρήνης οὔσης, ὑπερεπαινετὴ δὲ ἡ ταύτης ἀνδραγαθία καὶ πολέμου ἐπιστάντος· τοῦτο γὰρ ἀρετή, οὐ δι᾽ ὧν ἐργάζεται μόνον, ἀλλὰ καὶ δι᾽ ὧν πολεμεῖται δεινῶν.
Ἀπαθὴς ὁ διὰ πλείστων πολέμων τὸ πάσχειν νικήσας· ἐμπαθὴς δὲ ὁ ἀρετὴν λέγων ἀπολέμητον κεκτῆσθαι. Κατὰ παράταξιν γὰρ τῆς ἐναρέτου τῶν πόνων στρατηγίας ἀντιπαρατάττεται καὶ ἡ τῶν ἐναντίων κακία.
Ἀφῄρηται τὸ εἶναι ἀρετῇ καρδία πόλεμον οὐκ ἔχουσα· ἀρετὴ γὰρ ἐκ τῶν ἀριστείων πρακτικὸν ὄνομα κέκτησαι.
Ἀρετὴ τὰς παρ᾽ ἀνθρώπων εὐφημίας οὐ ζητεῖ· οὐ γὰρ τέρπεται τιμῇ, τῇ μητρὶ τῶν κακῶν· ἀρχὴ γοῦν τιμῆς ἀνδρωπαρεσκεία, τὸ δὲ τέλος ταύτης ὑπερηφανία· ὁ γὰρ τιμὰς ἀπαιτῶν ὑψοῖ ἑαυτὸν καὶ ἐξουδένωσιν φέρειν ὁ τοιοῦτος οὐκ οἶδεν.
pg
Διὰ τοῦτο ὁ ἀρχόμενος ἀρετῆς ἐφάπτεσθαι, ψηφιζέτω καὶ τὸν κατ' αὐτῆς ἐπιόντα πόλεμον, ἵνα μὴ ἀγύμναστος ὀφθεὶς ὡς ἀνέτοιμος κατασπασθῇ. Ἐπαινετὴ μὲν γὰρ τῆς ἀρετῆς ἡ ἀνδρεία καὶ εἰρήνης οὔσης, ὑπερεπαινετὴ δὲ ἡ ταύτης ἀνδραγαθία, καὶ πολέμου ἐπιστάντος· τοῦτο γὰρ ἡ ἀρετὴ, οὐ δι' ὧν ἐργάζεται μόνον, ἀλλὰ καὶ δι' ὧν πολεμεῖται δεινῶν, ἀπαθὴς ὁ διὰ πλείστων πολέμων τὸ πάσχειν νικήσας, ἐμπαθὴς δὲ ὁ ἀρετὴν λέγων ἀπολέμητον κεκτῆσθαι· κατὰ τὴν παράταξιν γὰρ τῆς ἐναρέτου τῶν πόνων στρατηγίας, ἀντιπαρατάττεται καὶ ἡ τῶν ἐναντίων κακία· ἀφῄρηται τὸ εἶναι ἐν ἀρετῇ καρδία πόλεμον οὐκ ἔχουσα. Ἀρετὴ γὰρ ἐκ τῶν ἀριστείων πρακτικὸν ὄνομα κέκληται. Ἀρετὴ τὰς παρ' ἀνθρώπων εὐφημίας οὐ ζητεῖ, οὐ γὰρ τέρπεται τιμῇ, τῇ μητρὶ τῶν κακῶν. Ἀρχὴ γοῦν τιμῆς ἀνθρωπαρέσκεια, τὸ δὲ τέλος ταύτης, ὑπερηφανία. Ὁ γὰρ τιμὰς ἀπαιτῶν, ὑψοῖ ἑαυτὸν, καὶ ἐξουδένωσιν φέρειν ὁ τοιοῦτος οὐκ οἶδε·
nesic
Бестрасан је онај који је кроз многе борбе савладао страсти, док је острашћен онај који говори да је савладао страсти без борбе. Јер, зло непријатељских сила је усмерено против борбеног поретка врлинске армије подвижничких напора.
Срце које нема искуства у борби лишено је врлинског стања, јер „врлина“ (ἀρετὴ) је назив за делања које потиче од израза „дела најузвишеније храбрости“ (τῶν ἀριστείων).
Врлина не тражи људске похвале, јер она не ужива у части, која је мајка свих зала. Људско поштовање је почетак части, а њен крај јесте гордост; јер, онај који тражи почасти уздиже себе самог и не зна како да поднесе туђи презир.
3
3
3
fogielman
Τιμῆς ὄρεξις φαντασία· ὁ γὰρ ταύτης ἐρῶν καὶ κλῆρον φαντάζεται· ἔστω σοι τιμὴ ὁ πόνος τῶν ἀρετῶν καὶ ἀτιμία ὁ κατὰ θέλησιν ἔπαινος.
Δόξαν ἀπὸ σαρκὸς μὴ ζήτει ὁ τὰ σαρκὸς καταλύων πάθη· τὸ δὲ κρεῖττον ἐπιζήτει, καὶ ἔσται σοι δόξα.
Ὁ τιμᾶσθαι θέλων τῷ παρευδοκιμοῦντι φθονεῖ καὶ τούτῳ τὸ μῖσος τῷ ζήλῳ σωρεύει.
Ὁ ταῖς ἄγαν τιμαῖς ἡττηθεὶς ἑαυτοῦ προτιμᾶσθαι οὐδένα θέλει, ἁρπάζει δὲ τὰ πρωτεῖα, μήπως ἥττων φανῇ. Οὐ βαστάζει ἀπόντα τὸν εὐδοκιμοῦντα τιμᾶν, ἀλλ᾽ ἐν τοῖς αὐτοῦ πόνοις κωμῳδεῖ τὴν χαμαίζηλον δόξαν.
Ἡ ὕβρις τῷ φιλοδόξῳ ὀξυτάτη σφαγὴ καὶ μῆνιν ἐκ ταύτης οὐ πάντως ἐκφεύγει.
Ὁ τοιοῦτος βαρβάρῳ δεσποίνῃ δουλεύει καὶ πολλοῖς δεσπόταις μετεπράθη· ἐπάρσει, φθόνῳ, ζήλῳ καὶ ταῖς προρρηθείσαις τῶν πνευμάτων λογάσιν. Ὁ δὲ τῆς τιμῆς τὸ πνεῦμα ταπεινώσει ῥάσσων τὸν λεγεῶνα τῶν δαιμόνων ὅλων καθαιρήσει. Ὁ τῇ ταπεινώσει δοῦλον ἑαυτὸν πᾶσι παρέχων ἀφομοιωμένος ἔσται τῷ ταπεινώσαντι ἑαυτὸν καὶ μορφὴν δούλου λαβόντι.
Ἐὰν μέτρῃς τῷ ἐλαχίστῳ μέτρῳ σεαυτόν, οὐκ ἀντιμετρήσεις ἑτέρῳ σαυτόν, καὶ ὁ τῆς ψυχῆς τὴν ἀσθένειαν θρήνοις ἐκκαλύπτων οὐ μέγα ἐπὶ τοῖς ὑπ᾽ αὐτοῦ πονουμένοις φρονήσει.
pg
τιμῆς ὄρεξις φαντασία, ὁ γὰρ αὐτῆς ἐρῶν καὶ κλῆρον φαντάζεται. Ἔστω σοι τιμὴ ὁ πόνος τῶν ἀρετῶν, καὶ ἀτιμία ὁ κατὰ θέλησιν ἔπαινος, δόξαν ἀπὸ σαρκὸς μὴ ζήτει ὁ τὰ σαρκὸς πάθη καταλύων, τὸ δὲ κρεῖττον ἐπιζήτει, καὶ ἔσται σοι δόξα, ὁ τιμᾶσθαι θέλων τῷ παρευδοκιμοῦντι φθονεῖ. Καὶ τούτῳ τὸ μῖσος τῷ ζήλῳ σωρεύει ὁ ταῖς ἄγαν τιμαῖς ἡττηθεὶς, ἑαυτοῦ προτιμᾶσθαι οὐδένα θέλει, ἁρπάζει δὲ τὰ πρωτεῖα, μήπως ἥττων φανῇ, οὐ βαστάζει ἀπόντα τὸν εὐδοκιμοῦντα τιμᾷν, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς αὐτοῦ πόνοις κομωδεῖ τὴν χαμαίζηλον δόξαν, ἡ ὕβρις τῷ φιλοδόξῳ ὀξυτάτη σφαγὴ, καὶ μῆνιν ἐκ ταύτης οὐ πάντως ἐκφεύγει. Ὁ τοιοῦτος, βαρβάρῳ δεσποίνῃ δουλεύει καὶ πολλοῖς δεσπόταις μετεπράθη, ἐπάρσει, καὶ φθόνῳ, καὶ ζήλῳ καὶ ταῖς προῤῥηθείσαις τῶν πνευμάτων λογάσιν, ὁ δὲ τῆς τιμῆς τὸ πνεῦμα ταπεινώσει ῥάσσων, τὸν λεγεῶνα τῶν δαιμόνων ὅλον καθαιρήσει, ὁ τῇ ταπεινώσει δοῦλον ἑαυτὸν πᾶσι παρέχων, ἀφωμοιωμένος ἔσται τῷ ταπεινώσαντι ἑαυτὸν, καὶ μορφὴν δούλου λαβόντι. Ἐὰν μετρῇς τῷ ἐλαχίστῳ μέτρῳ σεαυτὸν, οὐκ ἀντιμετρήσῃς σεαυτὸν ἑταίρῳ, καὶ ὁ τῆς ψυχῆς τὴν ἀσθένειαν θρήνοις ἐκκαλύπτων, οὐ μέγα ἐπὶ τοῖς ἐφ' ἑαυτοῦ πονουμένοις φρονήσει.
nesic
Жеља за чашћу рађа маштарије; а онај који воли част машта чак и о примању свештеничког чина. Нека твоја част буде у подвижничком напору врлина, а твоја срамота у хваљењу себе самог.
Ако си отпустио плотске страсти, немој тражити славу која долази од плоти. Тражи Добро и оно ће бити твоја слава.
Онај који жели да буде почашћен завиди ономе који га превазилази у слави и овом љубомором нагомилава мржњу против њега.
Онај који је савладан превеликим почастима не жели да нико буде почашћен више од њега, те отима прву награду, бојећи се да не буде мањи пред другима. Он не подноси уваженог човека који прима почасти у његовом одуству, већ исмева његове подвижничке напоре и незнатну славу.
Увреда је смртна рана за славољубивог човека и он не може избећи мржњу која се у њему рађа због реченога.
Овакав човек је роб немилосрдног господара и прелази из руке у руку многих робовласника: гордости, љубоморе, зависти и најодабранијих злих духова о којима смо напред говорили. Но, онај који смиреноумљем изудара духа почасти уништиће читав легион демона.
Мк. 5, 9; Лк. 8, 30.
Онај који смиреноумљем учини себе слугом свих, постаће као Онај који „унизи себе самог и узе на се обличје слуге“.
Фил. 2, 7.
Ако су самерили себе најмањом мером, нећеш се упоређивати с другима. Јер, човек који плачем открива слабост своје душе неће високо мислити о својим подвижничким напорима.
4
4
4
fogielman
Οἱ δαίμονες εὐτέλειαν καὶ ὕβριν τοῖς ταπεινοφρονοῦσιν ἐπάγουσιν, ἵνα τὴν ἐξουδένωσιν μὴ φέροντες τὴν ταπεινοφροσύνην φύγωσιν· ὁ δὲ διὰ ταπεινώσεως τὰς ἀτιμίας γενναίως φέρων εἰς φιλοσοφίας ὕψος δι᾽ ἐκείνων μᾶλλον ἀνωθεῖται.
Δαυὶδ ὑβριζόμενος οὐκ ἀντέλεγεν, ἀλλὰ καὶ τὴν Ἀβεσσὰ ἐπιδικίαν κατέστελλεν. Καὶ σὺ ὑβριζόμενος μὴ ἀντύβριζε, ἀλλὰ καὶ τὸν ἐκδικοῦντά σε ὀρθῶς καταπράϋνε.
Ὕβριν φέρε, τὴν σὴν προκοπήν, καὶ χείλεσι σύγκλειε τοῦ θυμοῦ τὸν θῆρα.
᾿Αποκριθήσῃ τοῖς ἀπειλοῦσιν οὐδ᾽ ὅλως, ἵνα σιγῇ κοιμήσῃς τὰ καπνίζοντα χείλη· ἀπειλοῦσι τότε καὶ ὑβρισταῖς δυνήσῃ ὅταν χαλινὸν ταῖς σαῖς σιαγόσιν ἐπιθήσῃς· σὺ μὲν γὰρ σιγῶν οὐ βρωθήσῃ τῇ ὕβρει· ὁ δὲ πολὺ μᾶλλον δάκνεται ὑπὸ τῆς σῆς σιωπῆς, ἐπὰν ὑβριστοῦ θράσος μακροθύμως ὑπενέγκῃς.
Τὸν τῶν ἀνθρώπων ἔπαινον ἐκ τῶν ἐντὸς ἀποσείου, ἵνα καὶ τὸν φιλενδείκτην λογισμὸν πρὸ αὐτοῦ ἐκτινάξῃς· ἐπιτήρει δὲ καὶ τὸ αὐτάρεσκον μάλιστα καθ᾽ ἡσυχίαν, μήποτέ σε μεγαλύνας ὑπὲρ τὸν θρασυθέντα ἐξουδενώσῃ ἐκεῖνον.
Τὶς τῶν ἀδελφῶν ὕβριν τε παρὰ εὐλαβοῦς καὶ ἀδικίαν ὑπομείνας ἀπῄει χαρᾷ τε μεριζόμενος καὶ λύπῃ· τὸ μὲν ὅτι ἀδικούμενος ὑβρίσθη καὶ οὐκ ἀντεταράχθη, τὸ δὲ ὅτι ὁ εὐλαβὴς ἠπατήθη καὶ ὁ ἀπατήσας ἐχάρῃ· νόει δέ μοι καὶ τὸν ἀπατεῶνα τὰ δύο πεπονθέναι ἐφ᾽ ᾧ μὲν ἐτάραξε πάντως χαρέντα, ἐφ᾽ ᾧ δὲ οὐκ ἀντεταράχθη καὶ μάλα λυπηθέντα.
Ὅταν ἴδωσιν ἡμᾶς οἱ δαίμονες εἰς αὐτὸ τὸ ζέμα τῶν ὕβρεων μὴ ἐξαφθέντας, τότε καθ᾽ ἡσυχίαν ἐπιστάντες ἀναμοχλεύουσι τὸ ἡγεμονικόν, ἵνα οἷς παροῦσιν εἰρηνεύσαμεν, τούτοις ἀποῦσι διαθρασυνώμεθα· ἐπὰν οὖν ἀντιλογίαν ἢ ὕβριν πρὸς τὸν ἀδελφὸν ἐκτελέσῃς, σεαυτὸν λογίζου σφαλέντα, ἵνα μὴ ἡσυχάζων μάχην λογισμῶν ἐν τῇ καρδίᾳ σου εὕρῃς, τοῦ μὲν ἐπονειδίζοντος τῶν ὕβρεων τὸν τρόπον, τοῦ δὲ ἀντονειδίζοντος ὡς τὰ δεῖνα καὶ σοῦ μὴ ἀνθυβρίσαντος.
Ὁπόταν παροξυσμὸς ἐκπικράνῃ τοὺς ἐν κοινοβίῳ ἀδελφούς, τότε οἱ λογισμοὶ τὸν μόνον μακαρίζειν ἐμβάλλουσιν, ἵνα τῆς μακροθυμίας κενώσαντες καὶ τῆς ἀγάπης ἀφορίσωσιν. Ὁ δὲ μακροθυμίᾳ τὴν ὀργὴν καὶ ἀγάπῃ τὴν λύπην ἀνατρέπων πονηροὺς δύο θῆρας διτταῖς ἀνδραγαθίαις ἀνατρέπει.
Θυμομαχοῦντας ὁ παρακαλῶν γονυπετῶν ἵνα τὴν ὀργὴν ἀπελάσῃ τὸν παροξύνοντα τοὺς ἀμφοτέρους ἐξ αὐτῶν ἀπελαύνει, ὅτι τὸ πνεῦμα τῆς ὀργῆς ἐκπολεμεῖ ὁ τοὺς ὀργιζομένους εἰρηνεύων· μηνιάσει δὲ τούτῳ ὀργὴν ὁμογενῶν ἐπ᾽ αὐτὸν ἐκθρασύνων, ὅτι τὴν τῶν πλησίων εἰς ἑαυτὸν ἀνεδέξατο μάχην.
pg
Δαίμονες εὐτέλειαν, καὶ ὕβριν τοῖς ταπεινοφρονοῦσιν ἐπάγουσιν, ἵνα τὴν ἐξουδένωσιν οὐ φέροντες, τὴν ταπεινοφροσύνην φύγωσιν, ὁ δὲ διὰ ταπεινώσεως τὰς ἀτιμίας γενναίως φέρων εἰς φιλοσοφίας ὕψος δι' ἐκείνων μᾶλλον ἀνωθεῖται. Ὁ Δαβὶδ ὑβριζόμενος οὐκ ἀντέλεγεν, ἀλλὰ καὶ τὴν Ἀβεσσᾶ ἐκδικίαν κατέστελλε. Καὶ σὺ ὑβριζόμενος μὴ ἀνθύβριζε, ἀλλὰ καὶ τὸν ἐκδικοῦντά σε ὀρθῶς καταπράϋνε· ὕβριν φέρε, τὴν σὴν προκοπὴν, καὶ χείλεσι σύγκλειε τοῦ θυμοῦ τὴν θύραν· ἀποκριθήσῃ τοῖς ἀπειλοῦσιν οὐδ' ὅλως, ἵνα τῇ σιγῇ κοιμίσῃς τὰ καπνίζοντα χείλη, ἀπειλοῦντας τότε καὶ ὑβριστὰς ὀδυνήσεις ὅταν χαλινοὺς σαῖς σιαγόσι ἐπιθήσῃς. Σὺ μὲν γὰρ σιγῶν, οὐ βρωθήσῃ τῇ ὕβρει, ὁ δὲ πολὺ μᾶλλον δάκνεται ὑπὸ τῆς σῆς σιωπῆς, ἐπὰν ὑβριστοῦ θάρσος μακροθύμως ὑπενέγκῃς· τὸν τῶν ἀνθρώπων ἔπαινον ἐκ τῶν ἐντὸς ἀποσείου, ἵνα τὸν φιλενδείκτην λογισμὸν πρὸ αὐτοῦ ἐκτινάξῃς. Ἐπιτήρει δὲ καὶ τὸ αὐτάρεσκον μάλιστα καθ' ἡσυχίαν, μή ποτέ σε μεγαλύναν ὑπὲρ τὸν θρασυθέντα ἐξουδενώσῃς ἐκεῖνον. Τὶς τῶν ἀδελφῶν ὕβρισται παρὰ εὐλαβοῦς, καὶ ἀδικίαν ὑπομείνας ἀπῄει χαρᾷ τε μεριζόμενος, καὶ λύπῃ, τὸ μὲν ὅτι ἀδικούμενος ὑβρίσθη καὶ οὐκ ἀντεταράχθη, τὸ δὲ ὅτι ὁ εὐλαβὴς ἠπατήθη καὶ ἀπατήσας ἐχάρη. Νόει δέ μοι καὶ τὸν ἀπατεῶνα τὰ δύο πεπονθέναι ἐφ' ᾧ μὲν ἐτάραξε πάντως χαρέντα, ἐφ' ᾧ οὐκ ἀντεταράχθη, μᾶλλον λυπηθέντα. Ὅταν ἴδωσιν ἡμᾶς οἱ δαίμονες εἰς τὸ αὐτὸ ξέσμα τῶν ὕβρεων μὴ ἐξαφθέντας, τότε καθ' ἡσυχίαν ἐπιστάντες, ἀναμοχλεύουσι τὸ ἡγεμονικὸν, ἵνα οἷς παροῦσιν εἰρηνεύσαμεν, τούτοις ἀπιοῦσι διαθρασυνώμεθα. Ἐπὰν οὖν ἀντιλογίαν, ἢ ὕβριν πρὸς τὸν ἀδελφὸν ἐκτελέσῃς, σεαυτὸν λογίζου σφαλέντα, ἵνα μὴ ἡσυχάζων μάχην λογισμῶν ἐν τῇ καρδίᾳ σου εὕρης, τοῦ μὲν ἐπονειδίζοντος τῶν ὕβρεων τὸν τρόπον, τοῦ δὲ ἀντονειδίζοντος ὡς τὰ δεινὰ καὶ σοῦ μὴ ἀνθυβρίσαντος. Ὁπόταν παροξυσμὸς ἐκπικράνῃ τοὺς ἐν κοινοβίῳ ἀδελφοὺς, τότε οἱ λογισμοὶ τὸν μόνον μακαρίζειν εἰσβάλλουσιν, ἵνα τῆς μακροθυμίας κενώσαντες, καὶ τῆς ἀγάπης ἀφορίσωσιν. Ὁ δὲ μακροθυμίᾳ τὴν ὀργὴν, καὶ ἀγάπῃ τὴν λύπην ἀνατρέπων, πονηροὺς δύο θῆρας διτταῖς ἀνδραγαθίαις ἀνατρέπει θυμομαχοῦντας· ὁ παρακαλῶν, καὶ γονυπετῶν, ἵνα τὴν ὀργὴν ἀπελάσῃ, τὸν παροξύναντα, τοὺς ἀμφοτέρους ἐξ αὐτοῦ ἀπελαύνει, ὅτι τὸ πνεῦμα τῆς ὀργῆς ἐκπολεμεῖ ὁ τοὺς ὀργιζομένους εἰρηνεύων· μηνιάσει δὲ τούτῳ ὀργὴν ὁμογενῶν ἐπ' αὐτῷ ἐκθρασύνων, ὅτι τὴν τῶν πλησίον εἰς ἑαυτὸν ἐδέξατο τὴν μάχην,
nesic
Демони излажу смирене људе понижењу и увреди како не би могли да поднесу презир и како би побегли од смиреноумља, док оне који у смиреноумљу племенито подносе увреде све више успињу на висине философије.
Кад је био увређен, Давид није одговорио истом мером, већ је обуздао Ависајеву љутњу.
2. Цар. 16, 5–4.
Према томе, кад доживиш увреду, немој одвраћати увредом, већ умири онога који с правом жели да ти се освети.
Ћутећи поднеси увреду, па ћеш духовно напредовати и задржати у устима својим звер раздражљивости.
Немој одговарати ништа онима који ти прете како би својим ћутањем угасио пламтеће усне. Ставивши брњицу на своје чељусти, имаћеш моћ над онима који ти прете и који те вређају. Јер, ако оћутиш и дуготрпељиво поднесеш увреду охолог човека, нећеш бити прождран увредом и тим пре ће онај који вређа бити уједен твојим ћутањем.
Искорени људску похвалу из свог унутрашњег света како би се ослободио помисли хвалисања која за њом долази. Такође, чувај се помисли самозадовољства, нарочито у својој осамљености, еда се не би преузносио и презрео охолог човека.
Неки брат, претрпевши увреду и неправду од стране побожног човека, отиде растрзан између радости и туге: с једне стране, радовао се зато што је био неправедно увређен, а није вратио увреду; с друге стране, растужио се зато што је овај побожни човек био преварен, а Лукави се радовао. Међутим, имај на уму да је и Лукави доживео два осећаја: с једне стране, несумњиво се радовао што је изазвао невољу међу људима; с друге стране, био је изнад свега тужан што се увређени брат није узнемирио.
Када демони опазе да се нисмо разгневили до тачке кључања због увреда које смо примили, они долазе у време кад пребивамо осамљени и нападају наш управљачки део душе, еда би нас присилили да се понашамо дрско према онима који су одсутни, премда смо се према истима владали помирљиво кад су били присутни. Према томе, кад год противречиш своме брату или га увредиш властитим речима, сматрај себе у потпуности кривим за наведено, јер ћеш чак и у осамљености водити борбу с помислима у своме срцу: с једне стране, помисли ће ти замерити што си био склон вређању; с друге стране, помисли ће ти замерати што ниси одговорио страшним увредама.
Пошто жестока препирка огорчи браћу у општежићу, помисли им нашаптавају да би оне који живе осамљено требало сматрати блаженима, желећи да исцрпе стрпљење браће и одвоје их од љубави. Онај који стрпљењем побеђује гнев и жалост љубављу, тај двама чиновима храбрости обара две дивље звери.
Онај који коленопреклопно моли гневне људе да одагнају свој гнев, тај одагнава обе звери, јер онај који доноси мир гневнима води борбу с духом гнева. Због тога се овај дух гневи на њега, и подстиче против њега гнев његове браће, јер је преузео на себе борбу својих ближњих.
Онај који подноси човека дрскога срца присиљава себе да постане „син мира“.
Лк. 10, 6.
Ипак, „свезу мира“
Еф. 4, 3.
не би требало тражити само међу људима, већ и у властитом телу, духу и души. Када уз помоћ мира сјединиш ову тројичну заједницу тела, духа и душе, тада ћеш, такорећи, према заповести божанске Тројице постати целовит и чућеш речи: „Блажени миротворци, јер ће се синовима Божијим назвати“.
Мт. 5, 9.
Јер, ако подвижничким напорима умириш тело које жуди против духа,
Гал. 5, 17.
задобићеш славу Блаженстава у векове векова, јер си победио у рату „који се у твоме телу води против закона твога ума и поробљава те законом греха који је у удовима твојим“.
Рим. 7, 23.
5
5
5
fogielman
Ὁ τὸν θρασυκάρδιον βαστάζων ἕνεκεν εἰρήνης, οὗτος ἐκβιάζεται γενέσθαι τῆς εἰρήνης υἱός. Ἀλλ᾽ οὐκ ἐπ᾽ ἀνθρώπων μόνον ζητητέος ὁ τῆς εἰρήνης σύνδεσμος, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ σώματί σου καὶ ἐν τῷ πνεύματι καὶ ἐν τῇ ψυχῇ. Ὅταν γὰρ τῆς σῆς ταύτης τριάδος τὸν σύνδεσμον ἑνώσῃς τῇ εἰρήνῃ, τότε ὡς τῆς θείας τριάδος ἐντολῇ ἑνωθεὶς ἀκούσεις· Μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοὶ ὅτι αὐτοὶ υἱοὶ θεοῦ κληθήσονται. Καὶ γὰρ ἐὰν τὴν ἀντεπίθυμον τοῦ πνεύματος σάρχα εἰρηνεύσῃς τοῖς πόνοις, κλέος ἕξεις τὸν μακαρισμὸν ἐπέκεινα αἰῶνος, νικήσας πόλεμον τὸν ἐν σώματί σου, τὸν ἀντιστρατευόμενον τῷ νόμῳ τοῦ νοός σου καὶ αἰχμαλωτίζοντά σε τῷ νόμῳ τῆς ἁμαρτίας τῷ ὄντι ἐν τοῖς μέλεσι σου.
Μέγας ὁ τῆς εἰρήνης σύνδεσμος ἐν ᾧπερ ἥνωται καὶ ἡ χαρὰ φωτίζων τὸ ὄμμα τῆς διανοίας εἰς τὴν τῶν κρειττόνων θεωρίαν. Εἴπερ οὖν ἐπικτησώμεθα τὴν εἰρηνικὴν ἐν τοῖς πόνοις χαράν, τὰ ἐπιόντα χαλεπὰ εὐχαρίστως δι᾽ αὐτῆς ἀποκρουσόμεθα καὶ τὸν τῆς λύπης δαίμονα μυκώμενον οὐκ εἰσδεξόμεθα, ὅστις ἀκρωτηρῶν ἐν ταῖς θλίψεσιν μάλιστα τῇ ψυχῇ ἐφάλλεται καὶ τῷ πνεύματι τῆς ἀκηδίας χώραν ἑτοιμάζεται ὅπως τὴν ψυχὴν σκοτίσωσι καὶ ἅμα τοὺς πόνους ἀναλέξωσιν. Ἔστω τοίνυν νόμος ἡμῶν τῆς καρδίας ἔγγραφος ἡ τῆς εἰρήνης χαρὰ ἡ τὴν λύπην ἐξορίζουσα καὶ τὴν ὀργὴν καταποντίζουσα, ἡ τὸ μῖσος ἀπελαύνουσα καὶ τὴν μῆνιν ἀφανίζουσα, ἡ τὴν ἀκηδίαν καταλύουσα καὶ τὴν λύπην ἀμείβουσα· ἐν γὰρ τῇ εἰρηνικῇ μακροθυμίᾳ ἐμφωλεύουσα καὶ τῇ εὐχαριστίᾳ καὶ ὑπομονῇ ἐλλιμνάζουσα πέλαγός ἐστιν ἀρετῶν τὴν ἀντιπαράταξιν τοῦ διαβόλου τῷ σταυρῷ καταποντίζουσα.
pg
ὁ τὸν θρασυκάρδιον βαστάζων ἕνεκεν εἰρήνης, οὗτος ἐκβιάζεται γενέσθαι τῆς εἰρήνης υἱός· ἀλλ' οὐκ ἐπ' ἀνθρώπων μόνον ζητητέος ὁ τῆς εἰρήνης σύνδεσμος, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ σώματί σου, καὶ ἐν τῷ πνεύματί σου, καὶ ἐν τῇ ψυχῇ. Ὅταν γὰρ τῆς σῆς ταύτης τριάδος τὸν σύνδεσμον ἑνώσῃς τῇ εἰρήνῃ, τότε ὡς τῆς θείας Τριάδος ἐντολῇ ἑνωθεὶς ἀκούεις· «Μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοὶ, ὅτι αὐτοὶ υἱοὶ Θεοῦ κληθήσονται.» Καὶ γὰρ ἂν τὴν ἀντεπίθυμον τοῦ πνεύματος σάρκα εἰρηνεύσης τοῖς πόνοις, κλέος ἕξεις τῶν μακαρισμῶν ἐπέκεινα αἰῶνος, νικήσας πόλεμον τὸν ἐν τῷ σώματί σου τὸν ἀντιστρατευόμενον τῷ νόμῳ τοῦ νοός σου, καὶ αἰχμαλωτίζοντά σε τῷ νόμῳ τῆς ἁμαρτίας τῷ ἐν τοῖς μέλεσί σου. Μέγας ὁ τῆς εἰρήνης σύνδεσμος ἐν ᾧπερ ἥνωται καὶ ἡ χαρὰ φωτίζουσα τὸ ὄμμα τῆς διανοίας εἰς τὴν τῶν κρειττόνων θεωρίαν, εἴπερ οὖν ἐπικτησώμεθα τὴν εἰρηνικὴν ἐν τοῖς πόνοις χαρὰν, τὰ ἐπιόντα χαλεπὰ εὐχαρίστως δι' αὐτῆς ἀποκρουσόμεθα, καὶ τὸν τῆς λύπης δαίμονα μυκώμενον οὐκ εἰσδεξόμεθα, ὅστις, ἀκρωτηριάζων ἐν ταῖς θλίψεσι μάλιστα, τῇ ψυχῇ ἐφάλλεται, καὶ τῷ πνεύματι τῆς ἀκηδίας χώραν ἑτοιμάζεται ὅπως τὴν ψυχὴν σκοτίσωσι, καὶ ἅμα τοὺς πόνους ἀναλέξωσιν. Ἔστω τοίνυν νόμος ἡμῶν τῆς καρδίας ἔγγραφος ἡ τῆς εἰρήνης χαρὰ, καὶ τὴν λύπην καταποντίζουσα καὶ τὸ μῖσος ἀπελαύνουσα, καὶ τὴν μῆνιν ἀφανίζουσα, καὶ τὴν ἀκηδίαν καταλύουσα, καὶ τὴν λύπην ἀμείβουσα. Ἐν γὰρ τῇ εἰρηνικῇ μακροθυμίᾳ ἐμφωλεύουσα, καὶ τῇ εὐχαριστίᾳ, καὶ τῇ ὑπομονῇ ἐλλιμνάζουσα, πέλαγός ἐστιν ἀρετῶν τὴν ἀντιπαράταξιν τοῦ διαβόλου τῷ σταυρῷ καταποντίζουσα.
nesic
Велика је свеза мира којој је присаједињена радост што просветљује очи ума ради сагледавања најузвишенијег Добра. Ако, дакле, задобијемо мирну радост у нашим подвижничким напорима, тада ћемо с благодарењем одагнати тешкоће које наваљују на нас и нећемо допустити приступ ричућем демону туге, који нас нарочито сакати у невољама и наскаче на душу, те припрема места демону чамотиње, еда би умах помрачили душу и убрали плодове њених подвижничких трудова. Према томе, нека радост мира буде закон исписан у срцу нашем, односно, закон који искорењује тугу, одагнава мржњу, уништава гнев, расејава чамотињу и уклања жалост. Сакривена у мирном подношењу, те окупана у благодарењу и постојаности, радост мира представља океан врлина, јер она Крстом потапа у дубине свако непријатељство ђавола. Међутим, обрати пажњу на радост противника ђавола која стоји у близини и кључа од узнемирености, еда у тами не би био преварен и мирну радост заменио противничком. Јер, демони често узимају на себе обличје духовних дарова како би смутњом завели наш ум и помутили наше мишљење. Наиме, демонска радост продире у срце када је ништа не омета, јер управљачки део душе који нас приводи богоугодној жалости бива неделатан.
2. Кор. 7, 10.
Затим душу предаје духу туге, јер ју је учинио заробљеником духовне радости. Желим још да кажем и ово: неки брат је опитним увидом у ствари којима се бавимо дознао да уништитељ ђаво поставља своју радост на место радости у Господу, и да уместо богоугодне туге расипа у уму противничку тугу, еда би помрачио душу и одвратио је од њене посвећености лучама најузвишенијег Добра.
6
6
6
fogielman
Νόει δέ μοι τὴν ἐναντίαν χαρὰν τεταραγμένην ἐφίστασθαι, μήπως ἄλλην ἀντ᾽ ἄλλης σκιασθεὶς ἀπατηθῇς κατέχειν. Συσχηματίζονται γὰρ καὶ τοῖς πνευματικοῖς χαρίσμασι οἱ δαίμονες ἵνα τῷ παρασκιάσματι τὸν νοῦν ἀποπλανήσαντες τῶν φρενῶν ἀποστήσωσιν. Ἐφίσταται γὰρ χαρὰ πνευματικὴ καρδίᾳ οὐδενὸς προκειμένου, ὅτι τὸν ἡγεμόνα τῆς κατὰ θεὸν λύπης μετέωρον εὑρίσκει· ἔπειτα δὲ καὶ τῷ πνεύματι τῆς λύπης τὴν ψυχὴν παραδιδοῖ, ὅτι τῆς πνευματικῆς αὐτῆς χαρᾶς αἰχμάλωτον ἐποίησεν. Φημὶ δὲ καὶ τοῦτο ὡς ὑπηγόρευσε τινὶ τῶν ἀδελφῶν ἡ πεῖρα τῶν ζητουμένων ὅτι ἀντὶ μὲν τοῦ χαίρειν ἐν κυρίῳ χαρὰν οἰκείαν ὁ ἀλάστωρ ἀντεισάγει· ἀντὶ δὲ τῆς κατὰ θεὸν λύπης λύπην τὴν ἐναντίαν τῷ νῷ παραπετάζει, ἵνα ταῖς ἀντιστρόφοις μεταβολαῖς τῆς τῶν κρειττόνων ἀκτῖνος μερίμναις τὴν ψυχὴν ἀμαυρώσῃ.
Διτταὶ τῆς κακίας αἱ λύπαι τυγχάνουσιν ἐν ἑκάστῃ ἐργασίᾳ ἀπεζευγμέναι· καὶ ἡ μὲν ἐφίσταται καρδίᾳ λυπηρᾶς αἰτίας οὐ βλεπομένης· ἡ δὲ τίκτεται ἐξ ἀλλοκότων αἰτιῶν ὠθουμένη· ἡ κατὰ θεὸν λύπη τοῖς δάκρυσι τὴν ψυχὴν ἀνακαλεῖται τὴν ἀπεναντίας χαράν τε καὶ λύπην μὴ παραδεχομένη, τὸν δὲ ἐπιόντα θάνατον μεριμνᾷ καὶ κρίσιν καὶ τοῦτο κατ᾽ ὀλίγον κέχηνε προσδεχομένη.
Ἐπιθυμίαι ἀποτυχοῦσαι φυτεύουσι λύπας· εὐχαὶ δὲ καὶ εὐχαριστίαι μαραίνουσι ταύτας.
Μεταξὺ ὀργιζομένων μέση λύπη δονεῖται· ὁ οὖν πρῶτος ἐκνήψας ἐὰν τοῦ πάθους ἀναστῇ καὶ τῷ ἑτέρῳ δώσει χεῖρα ἀπολογίᾳ τὴν πικρὰν λύπην ἀπελαύνων.
Λύπη ψυχῆς νόσος καὶ σαρκὸς τυγχάνει καὶ τὴν μὲν αἰχμαλώτιδα αἴρει, τὴν δὲ ἐπὶ τόπῳ μαραίνει.
Ἐξ ἐναντίων λύπη γεννᾶται· ἐκ δὲ λύπης μῆνις, τίκτεται δὲ ἐκ τούτων ἡ φρενῖτις λοιδορία.
Λύπην καὶ μῆνιν εἰ θέλεις συμπατῆσαι, τὴν μακροθυμίαν τῆς ἀγάπης ἐναγχαλίζου καὶ τὴν χαρὰν τῆς ἀκακίας περιβαλοῦ.
Ἡ σὴ χαρὰ ἑτέρῳ λύπη μὴ ἤτω.
Ἐπ᾽ ἀδικίᾳ ὁ χαίρων ἐν εὐδοκίᾳ θρηνήσει καὶ ὁ ὑποφέρων λύπας πάσχων ἀδίκως λαμπρῶς ἀγαλλιάσεται· τὰ γὰρ μέλλοντα τοῖς παροῦσιν ἐναντία.
pg
Νόει δέ μοι τὴν ἐναντίαν χαρὰν τεταραγμένην ἐφίστασθαι, μή πως ἄλλην ἀντ' ἄλλης σκιασθεὶς ἀπατηθῇς κατέχειν. Συσχηματίζονται γὰρ καὶ τοῖς πνευματικοῖς χαρίσμασιν οἱ δαίμονες ἵνα τῷ παρασκιάσματι τὸν νοῦν ἀποπλανήσαντες. τῶν φρενῶν ἀποστήσωσιν· ἐφίσταται γὰρ χαρὰ πνευματικὴ καρδίᾳ οὐδενὸς προκειμένου, ὅτι τὸν ἡγεμόνα τῆς κατὰ Θεὸν λύπης μετέωρον εὐρίσκει, ἔπειτα δὲ, καὶ τῷ Πνεύματι τῆς λύπης τὴν ψυχὴν παραδίδωσιν, ὅτι τῆς πνευματικῆς αὐτὴν χαρᾶς αἰχμάλωτον ἐποίησε. Φημὶ δὲ καὶ τοῦτο, ὡς ὑπηγόρευσέ τινι τῶν ἀδελφῶν ἡ πεῖρα τῶν ζητουμένων, ὅτι ἀντὶ μὲν τοῦ χαίρειν ἐν Κυρίῳ, χαρὰν οἰκείαν ὁ ἀλάστωρ ἀντεισάγει. Ἀντὶ δὲ τῆς κατὰ Θεὸν λύπης, τὴν ἐναντίαν τῷ νῷ παραπειράζει, ἵνα ταῖς ἀντιστρόφοις μεταβολαῖς τῆς τῶν κρειττόνων ἀκτῖνος μερίμναις τὴν ψυχὴν ἀμαυρώσῃ. Διτταὶ τῆς κακίας αἱ λύπαι τυγχάνουσιν ἐν ἑκάστῃ ἐργασίᾳ ἐπιζευγμέναι, καὶ ἡ μὲν ἐφίσταται καρδίᾳ λυπηρᾶς αἰτίας οὐ βλεπομένης, ἡ δὲ τίκτεται ἐξ ἀλλοκότων αἰτιῶν ὠθουμένη, ἡ κατὰ Θεὸν λύπη τοῖς δάκρυσι τὴν ψυχὴν ἀνακαλεῖται, τὴν ἀπεναντίας χαράν τε καὶ λύπην μὴ παραδεχομένη, τὸν δὲ ἐπιόντα θάνατον μεριμνᾷ, καὶ κρίσιν· καὶ τοῦτο κατ' ὀλίγον κέχηνε προσδεχομένη. Ἐπιθυμίαι ἀποτυχοῦσαι φυτεύουσι λύπας· εὐχαὶ δὲ, καὶ εὐχαριστίαι μαραίνουσι ταύτας· μεταξὺ ὀργιζομένων μέση λύπη δονεῖται. Ὁ οὖν πρῶτος ἐκνήψας, ἐὰν τοῦ πάθους ἀναστῇ, καὶ τῷ ἑτέρῳ δώσῃ χεῖρα, ἀπολογίᾳ, τὴν πικρὰν λύπην ἀπελαύνει. Λύπη, ψυχῆς νόσος καὶ σαρκὸς τυγχάνει, καὶ τὴν μὲν αἰχμαλώτιδα αἵρει, τὴν δὲ ἐπὶ τόπῳ μαραίνει. Ἐξ ἐναντίων λύπη γεννᾶται, ἐκ δὲ λύπης μῆνις, τίκτεται δὲ ἐκ τούτων φρενῖτις, λοιδορία· λύπην καὶ μῆνιν εἰ θέλεις συμπατῆσαι, τὴν μακροθυμίαν τῆς ἀγάπης ἐναγκαλίζου, καὶ τὴν χαρὰν τῆς ἀκακίας περιβάλλου, ἡ σὴ χαρὰ ἑτέρῳ λύπη μὴ ἔστω· ἐπ' ἀδικίᾳ ὁ χαίρων ἐν εὐδοκίᾳ θρηνήσει, καὶ ὁ ὑποφέρων λύπας πάσχων ἀδίκως, λαμπρῶς ἀγαλλιάσεται· τὰ γὰρ μέλλοντα τοῖς παροῦσιν ἐναντία.
nesic
Постоје две врсте порочне туге које се могу разликовати у свакој делатности: једна се јавља у срцу без икаквог видљивог повода за тугу, друга се присилно рађа због многих повода. С друге стране, богоугодна туга призива душу на сузе, одбацујући радост и тугу противника ђавола, и брине се због приближавања смрти и последњег Суда, и мало по мало се отвара, и прихвата речено.
Незадовољене жеље рађају плодове туге, али молитве и благодарења их сасушују.
Туга се намеће као посредник између двоје гневних људи. Но, ако се један од њих призове трезвености и ратосиља се страсти, он ће пружити руку другоме и затражити опроштај, изгонећи горку тугу.
Туга је болест душе и плоти; с једне стране, туга заробљава душу; с друге стране, исушује плот на лицу места.
Туга се рађа из супротности. Од туге долази мржња, а туга и мржња рађају махнитост увреда.
Ако желиш да згазиш тугу и мржњу, пригрли истрајност у љубави и одени се у радост незлобивости.
Нека твоја радост не растужује друге људе.
Онај који се радује због неправде ће жаловати због правде, а онај који поднесе тугу у неправедном страдању ће пребивати у блиставој радости. Јер, ствари будућег света су супротне стварима овог века.
Благодари у невољама, јер ћеш кроз њих јасније опазити благодатну помоћ Божију. И пошто ћеш благодарењем отрести са себе невоље које те муче, нећеш помрачити најблиставију красоту подношења.
Ако демон удари бичем по твојој плоти и ако прихватиш његове ударце као повод за благодарење, сам демон ће се показати као дародавац велике награде која те очекује. Јер, благодарењем ћеш отерати демона од себе и награда ће се још изобилније излити на тебе ради овог подношења.
7
7
7
fogielman
Ἐν ταῖς θλίψεσιν εὐχάριστος ἔσο, μάλιστα ὅτι δι᾽ αὐτῶν τῆς ἀντιλήψεως τὴν χάριν σαφέστερον αἰσθάνῃ· οὕτω γὰρ τὰς ἐπιούσας θλίψεις εὐχαρίστως ἐκτινάσσων οὐκ ἀμαυρώσεις τῆς καρτερίας τὸ λαμπρότατον κάλλος.
Ἐπάν σοι μάστιγα κατὰ σαρκὸς δαίμων καταρράξῃ, μεγίστου σοι μισθοῦ πρόξενος εὑρέθη ἐὰν ὑπόθεσιν εὐχαριστίας τὴν πληγὴν καταδέξῃ· οὕτω γὰρ καὶ ἑαυτὸν ἐχ σοῦ φυγαδεύσει, ἵνα μὴ πλεῖον ὁ μισθός σοι διὰ τῆς ὑπομονῆς ἐπομβρήσῃ.
Δι᾿ ὅλων τῶν ἀνδρείων πόνων ἡ ὑπομονή σου στρατηγείτω, ὅτι διὰ πάσης κακίας καὶ ἡ ἀκηδία ἀντιστρατηγεῖ σοι καὶ κατασχοποῦσά σου τοὺς πόνους ἅπαντας πειράζει. Ὃν δὲ μὴ εὕρῃ τῇ ὑπομονῇ ἐνηλωμένον, τοῦτον καταβαρύνει ὑφ᾽ ἑαυτὴν καὶ κατακάμπτει. Ἐὰν δὲ ὁ δαίμων τῆς ἀκηδίας πρὸς τὴν ὑπομονὴν τῶν πόνων ἁτονήσῃ, τῆς ἀπονοίας πάλιν ὁ θὴρ τὸ κατόρθωμα δάκνει· εἰ οὖν συνέσει τῆς ἀσφαλείας τοῦτον ἐλάσεις καὶ τὸ κενόδοξον πνεῦμα ἐν αὐτῷ ἐλάσῃς.
Ἐν καιρῷ συνάξεως ἐπάν σοι τὸ τῆς ἀκηδίας ἐπιπέσοι πνεῦμα, ὡς φορτικὴν ἐπιψηφίζει τῇ ψυχῇ τὴν ψαλμῳδίαν καὶ τὸν ὄκνον ὡς ἀντίπαλον τῇ σπουδῇ παρεμβάλλει, ἵνα ψαύσας τῷ τάχει τὴν σάρκα ἀνακλίνῃ τῇ μνήμῃ ὡς κοπωθεῖσαν δῆθεν ἔκ τινος αἰτίας. Ἐπὰν οὖν ἐγρηγορότες ὦμεν νυκτὸς, μὴ τὴν σύναξιν τῇ ἀκηδίᾳ ἀνακλίνωμεν, ἵνα μὴ οἱ δαίμονες ἐπιστάντες τὰ ζιζάνια τῶν λογισμῶν συνάξωσι καὶ ἅμα τῇ καρδίᾳ κατασπείρωσιν. ὅταν γὰρ τὴν σύνοδον τῶν ὕμνων ἀπολέσωμεν, τότε τὸν σύλλογον τῶν λογισμῶν ἐπισυνάγωμεν· πρὸ συνάξεως διϋπνισθέντες λογισμοὺς φωτὸς ἐν τῇ καρδίᾳ προγυμνάζωμεν, ἵνα εὐτρεπισθέντες ἐν γρηγορούσῃ διανοίᾳ τῇ ψαλμῳδίᾳ παραστῶμεν.
Πῇ μὲν ῥοίζῳ τὸν ψαλμὸν ἐν τῇ νήψει λεκτέον, πῇ δὲ ἐνδελεχεῖν ἐν τῇ ψαλμῳδίᾳ δοκιμαστέον· κατὰ γὰρ τὴν ἐνέδραν τοῦ ἐναντίου ἀνάγχη καὶ ἡμᾶς μεταμορφοῦσθαι, διότι ποτὲ μὲν ἐλαύνειν τὴν γλῶτταν ὑποτίθενται τῆς ἀκηδίας τὴν ψυχὴν περιεχούσης, ποτὲ δὲ μελῳδεῖσθαι τὰς λέξεις ἐρεθίζουσι τῆς αὐταρεσκίας τῇ ψυχῇ παρεμποδιζούσης.
Τῆς ἀκηδίας ὁ δαίμων ἐν μὲν τῷ ἀνίστασθαι εἰς προσευχὴν ὄκνον ποιεῖ, ἐν δὲ τῷ πάλιν προσεύχεσθαι ἢ ψαλμῳδεῖν κατεπείγων ταράττει· ἐντεῦθεν πρὸς τὴν θεωρίαν ὀφθαλμιῶσιν ἡμῶν αἱ ψυκαὶ χαὶ ἄτονοι καθίστανται, μάλιστα ὅταν συνόντες τῇ τῶν λογισμῶν αἰχμαλωσίᾳ ἀνιστάμεθα καὶ μετ᾽ αὐτῶν πρὸς ἱκεσίαν ἱστάμεθα.
pg
Ἐν ταῖς θλίψεσιν εὐχάριστος ἔσο μάλιστα, ὅτι δι' αὐτῶν τῆς ἀντιλήψεως τὴν χάριν σαφέστερον αἰσθάνῃ. Οὕτω γὰρ τὰς ἐπιούσας θλίψεις εὐχαρίστως ἐκτινάσσων οὐκ ἀμαυρώσεις τῆς καρτερίας τὸ λαμπρότατον κάλλος, ἐπάν σοι μάστιγα κατὰ σαρκὸς δαίμων καταῤῥάξῃ, μεγίστου σοι μισθοῦ πρόξενος εὑρέθη, ἐὰν ὑπόθεσιν εὐχαριστίας τὴν πληγὴν καταδέξῃ. Οὕτω γὰρ καὶ αὐτὸν ἐκ σοῦ φυγαδεύσεις, Ἵνα δὲ πλεῖον ὁ μισθός σου διὰ τῆς ὑπομονῆς ἐπομβρήσῃ, διόλων τῶν ἀνδρείων πόνων ἡ ὑπομονή σου στρατηγείτω, ὅτι διὰ πάσης κακίας, καὶ ἡ ἀκηδία ἀντιστρατηγεῖ σοι, καὶ κατασκοποῦσά σου τοὺς πόνους ἅπαντας πειράζει, ὃν δὲ μὴ εὕρῃ τῇ ὑπομονῇ ἐνηλωμένον, τοῦτον καταβαρύνει ὑφ' ἑαυτὴν, καὶ κατακάμπτει, ἐὰν δὲ δαίμων τῆς ἀκηδίας πρὸς τὴν ὑπομονὴν τῶν πόνων ἀτονήσῃ, ἀπονοίας πάλιν ὁ θὴρ τὸ κατόρθωμα δάκνει· εἰ οὖν συνέσει τῆς ἀσφαλείας τοῦτο ἐλάσεις, καὶ κενόδοξον πνεῦμα ἐν αὐτῷ ἐλάσεις ἐν καιρῷ συνάξεως. Ἐπάν σοι τὸ τῆς ἀκηδίας ἐπιπέσῃ πνεῦμα, ὡς φορτικὴν ἐπιψηφίζει τῇ ψυχῇ τὴν ψαλμῳδίαν, τὸν ὄκνον, ὡς ἀντίπαλον τῇ σπουδῇ παραβάλλει, ἵνα ψαύσας τῷ τάχει τὴν σάρκα ἀνακλίνῃ τῇ μνήμῃ, ὡς κοπωθεῖσαν δῆθεν ἔκ τινος αἰτίας. Ἐπὰν οὖν ἐγρηγορότες ὦμεν νυκτὸς μὴ τὴν σύναξιν τῇ ἀκηδίᾳ ἀνακλίνωμεν, ἵνα μὴ οἱ δαίμονες ἐπιστάντες τὰ ζιζάνια τῶν λογισμῶν συνάξωσι, καὶ ἅμα τῇ καρδίᾳ κατασπείρωσιν· ὅταν γὰρ τὴν σύνοδον τῶν ὕμνων ἀπολέσωμεν, τότε τὸν σύλλογον τῶν λογισμῶν ἐπισυνάγομεν· πρὸ συνάξεως διυπνισθέντες, λογισμοὺς φωτὸς ἐν τῇ καρδίᾳ προγυμνάζωμεν, ἵνα εὐτρεπισθέντες ἔχωμεν, γρηγορούσῃ διανοίᾳ, τῇ ψαλμωδίᾳ παρίστασθαι. Πὴ μὲν ῥοίζῳ τὸν ψαλμὸν ἐν τῇ νήψει λεκτέον, πὴ δὲ ἀδολεσχεῖν ἐν τῇ ψαλμῳδίᾳ δοκιμαστέον· κατὰ γὰρ τὴν ἔνεδραν τοῦ ἐναντίου ἀνάγκη καὶ ἡμᾶς μεταμορφοῦσθαι, διότι ποτὲ μὲν ἐλαύνειν τὴν γλῶτταν ὑποτίθενται, τῆς ἀκηδίας τὴν ψυχὴν περιεχούσης, ποτὲ μελῳδεῖσθαι τὰς λέξεις ἐρεθίζουσι,
nesic
Нека подношење буде попут војсковође у свим твојим храбрим подвижничким напорима, јер иза сваког порока стоји чамотиња, заповедајући војсци која ти се супротставља и испитујући све твоје подвижничке напоре и стављајући их на искушење. И ако опази да се човек не држи чврсто подношења, чамотиња се обрушава на њега и обара га. Међутим, ако демон чамотиње ослаби пред истрајношћу твојих подвижничких напора, тада дивља звер неумерености насрће на твоја врлинска достигнућа. Ако се, дакле, побринеш за себе самог и одагнаш духа чамотиње, с њим ћеш удаљити од себе и духа таштине.
Сваки пут кад дух чамотиње навали на тебе у тренутку богослужења, он твојој души говори да је псалмопојање обремењујуће, и побуђује у теби лењост као противника душе, и неслућеном брзином спопада твоју плот мислима о тобожњем умору из непознатих разлога. Према томе, када ноћу бдијемо, немојмо своје богослужење препуштати чамотињи, иначе ће демони насрнути на нас и сакупиће коров помисли и посејаће га сместа у наше срце.
Мт. 13, 25.
Заиста, кад год одустајемо од богослужења и химнопојања, тада окупљамо сабор помисли. Дакле, након што се пробудимо пре богослужења, требало би у своме срцу да упражњавамо помисли светлости, еда бисмо се добро припремили и помогли себи у псалмопојању будним умом.
Понекад је потребно у једном даху и у трезвености изговорити псалме, а понекад се мора одвојити време и бити истрајан у псалмопојању. У сваком случају, морамо усвојити одговарајући начин произношења псалама у складу с лукавствима противника, јер он понекад подстиче језик на брбљање, нарочито кад чамотиња обавије душу, а понекад даје подстрек мелодичном читању, посебно кад самозадовољство спутава душу.
С једне стране, демон чамотиње изазива лењост код онога који устаје на молитву; с друге стране, наговара нас да убрзавамо кад се молимо или псалмопојемо. На тај начин наше душе постају слепе за сагледавање и лишавају се жарке решености, нарочито када устајемо с поробљавајућим помислима и стајемо с њима да произносимо мољења.
Онај који увежбава душу да буде просветљена најузвишенијим помислима, тај унапред очишћује блистави споменик молитве. Онај који властито срце рањава непричилним помислима, каменује овим ропством грозд молитве.
Јер. 6, 9; Ос. 10, 1.
Онај који предано одражава блистање молитава, тај заробљава приземне помисли уз помоћ најузишенијег виђења, као што се дешава у случају када око ума задобија снагу хранећи се светлошћу. Јер, онај који се пружа к виђењу најузишенијих стварности задобиће изоштреније очи, као што је исприповедао пророк Јелисеј.
2. Цар. 2, 9–12.
Кад непријатељска помисао навали на твоје срце, немој у молитви тражити једну ствар уместо друге. Уместо тога, наоштри мач суза против непријатеља како би се сместа упустио у борбу с њим и присилио га да брже узмакне од тебе.
Бави се рукодељем, али изнад свега негуј сећање на молитву. Јер, рукодељем се не можеш увек бавити, а молитви се можеш непрестано посветити.
Ако у тренутку бављења рукодељем опазиш наступање помисли, немој одлагати да се препустиш молитви; осим тога, немој се узнемиравати наглим покретима тела док се бавиш рукодељем, иначе ћеш узнемирити срце властите молитве.
Као што се наш спољашњи човек бави рукодељем да не би никога оптеретио,
1. Сол. 2, 9; 2. Сол. 3, 8.
тако се и унуштрашњи човек посвећује мишљењу да не би оптеретио свој ум. Јер, уочивши да се душа не бави божанским разматрањима, помисли сместа нападају душу противничким делањем.
Бави се својим рукодељем због човекољубља, док се делањем властитог логосног ума бави због мудрољубља. Захваљујући рукодељу моћи ћеш да пружиш гостопримство странцима и уништиш лењост, док ће ти логосни ум бити руководитељ у сагледавању и одвејавању сваке помисли.
8
8
8
fogielman
Ὁ δὲ λογισμοῖς βελτίστοις τὴν ψυχὴν προγυμνάζων ἐλλάμπεσθαι τὴν στήλην τῆς εὐχῆς λαμπρὰν προαποσμήχει. Ὁ λογισμοῖς ἀτόποις τὴν καρδίαν παίων τῆς εὐχῆς τὸν βότρυν αἰχμαλωσίᾳ λιθάζει.
Ὁ ἐκτενέστερον τῶν εὐχῶν τὴν ἔλλαμψιν ἐσοπτριζόμενος τῇ ἀνωτάτω θέᾳ τοὺς κάτω λογισμοὺς αἰχμαλωτίζει, τοῦ νοεροῦ ὄμματος καθάπερ τροφὴν τὴν ἰσχὺν ἐκ τοῦ φωτὸς λαμβάνοντος. Ὁ γὰρ τῇ ὀπτασίᾳ τῶν ὑψηλῶν ἐπεκτεινόμενος ὀξυδερκέστερον ὄμμα λήψεται κατὰ τὸ ὑπόδειγμα Ἐλισαῖε.
Ὅταν λογισμός σου ἐπιστῇ τῇ καρδίᾳ πολέμιος, μὴ ἄλλα ἀντ᾽ ἄλλων δι᾽ εὐχῆς ἐπιζήτει, κατὰ δὲ τοῦ πολεμίου τὸ ξῖφος τῶν δακρύων ἀκόνα· οὕτως γὰρ σφοδροτάτως ἂν τῇ μάχῃ προσρήξωμεν, θᾶττον αὐτὸν ἀφ᾽ ἡμῶν ἀποστῆναι ποιήσομεν.
Φιλοκάλει σὺν τῷ ἔργῳ τῶν χειρῶν καὶ μάλα τῆς εὐχῆς τὴν μνήμην· τὸ μὲν γὰρ οὐ πάντοτε, τὸ δὲ ἀδιάλειπτον ἔχει τῆς ἐργασίας τὸν πόρον.
Μὴ ἀναβάλλου δοῦναι τῆς εὐχῆς τὸ χρέος λογισμοῦ ἀκούων διὰ πρόσβασιν ἔργων καὶ μὴ θορυβοῦ ἐν τῷ ἔργῳ ταράττων τὸ σῶμα, ἵνα μὴ συνταράξῃς καὶ τῆς εὐχῆς τὴν καρδίαν.
Ὥσπερ ὁ ἐκτὸς ἡμῶν ἄνθρωπος χερσὶν ἐργάζεται πρὸς τὸ μὴ ἐπιβαρῆσαί τιγα, οὕτως ὁ ἐντὸς φρεσὶν ἐργαζέσθω πρὸς τὸ μὴ ἐπιβαρηθῆναι τὸν νοῦν· τότε γὰρ οἱ λογισμοὶ τὴν οἰκίαν ἐργασίαν τῆς ψυχῆς προσφέρουσιν, ὅταν αὐτὴν ταῖς κατὰ θεὸν ἐννοίαις ἀργὴν καταλάβωσιν.
Ἀροτρία τὰ μὲν ἔργα τῶν χειρῶν εἰς τὸ φιλάνθρωπον, τὴν δὲ φρένα τοῦ λογιστικοῦ εἰς τὸ φιλόσοφον, ἵνα τὸ μὲν ᾖ ξένων ξενία καὶ ὀκνηρίας ἐμπρησμός, τὸ δὲ θεωρίας στρατηγὸς καὶ λογισμῶν ἀποβρασμός.
Τὰς ἡδονὰς τῶν λογισμῶν μετὰ θράσους ἐπιπλήξωμεν ἅπασαν τὴν ὀργὴν εἰς αὐτοὺς περιτρέποντες, ἵνα μὴ ἡδονῇ τὰ παρ᾽ αὐτῶν δεχόμενοι πρᾶοι πρὸς αὐτοὺς ἀντιστρόφως γενώμεθα.
pg
τοῦ νοεροῦ ὄμματος καθάπερ ἰσχὺν τὴν τροφὴν ἐκ τοῦ φωτὸς λαμβάνοντος. Ὁ γὰρ τῇ ὀπτασίᾳ τῶν ὑψηλῶν ἐπεκτεινόμενος ὀξυδερκέστερον ὄμμα λήψεται, κατὰ τὸ ὑπόδειγμα Ἐλισσαιέ. Ὅταν λογισμός σου ἐπιστῇ καρδίᾳ πολέμιος, μὴ ἄλλα ἀντ' ἄλλων δι' εὐχῆς ἐπιζήτει, κατὰ δὲ τοῦ πολεμίου τὸ ξίφος τῶν δακρύων ἀκόνα· οὕτω γὰρ σφοδροτάτως ἂν τῇ μάχῃ προσρήξωμεν, θᾶττον αὐτὸν ἀφ' ἡμῶν ἀποστῆναι ποιήσομεν. Φιλοκάλει σὺν τῷ ἔργῳ τῶν χειρῶν, καὶ μάλα τῆς εὐχῆς τὴν μνήμην· τὸ μὲν γὰρ οὐ πάντοτε, τὸ δὲ ἀδιάλειπτον ἔχει τῆς ἐργασίας τὸν πόρον. Μὴ ἀναβάλλου δοῦναι τῆς εὐχῆς τὸ χρέος, λογισμοῦ ἀκούων διὰ πρόσβασιν ἔργων, καὶ μὴ θορυβοῦ ἐν τῷ ἔργῳ ταράττων τὸ σῶμα, ἵνα μὴ συνταράξῃς καὶ εὐχῆς τὴν καρδίαν. Ὥσπερ ὁ ἐκτὸς ἡμῶν ἄνθρωπος χερσὶν ἐργάζεται πρὸς τὸ μὴ ἐπιβαρῆσαί τινα, οὕτως ὁ ἐν ταῖς φρεσὶν ἐργαζέσθω, πρὸς τὸ μὴ ἐπιβαρηθῆναι τὸν νοῦν. Τότε γὰρ οἱ λογισμοὶ τὴν οἰκείαν ἐργασίαν τῇ ψυχῇ προσφέρουσιν, ὅταν αὐτὴν ταῖς κατὰ Θεὸν ἐννοίαις ἀργὴν καταλάβωσιν. Ἀροτρία, τὰ μὲν ἔργα τῶν χειρῶν εἰς τὸ φιλάνθρωπον, τὴν δὲ φρένα τοῦ λογιστικοῦ εἰς τὸ φιλόσοφον, ἵνα τὸ μὲν ᾖ ξένων ξενία, καὶ ὀκνηρίας ἐμπρησμὸς, τὸ δὲ, θεωρίας στρατηγὸς, καὶ λογισμῶν ἀποβρασμός· τῶν λογισμῶν ταῖς ἡδοναῖς μετὰ θάρσους ἐπιπλήξωμεν, ἅπασαν εἰς αὐτοὺς τὴν ὀργὴν περιτρέποντες, ἵνα μὴ, ἡδονῇ τὰ παρ' αὐτῶν δεχόμενοι, πρᾶοι πρὸς αὐτοὺς ἀντιστρόφως γενώμεθα.
nesic
Ударимо храбро на насладе које долазе од помисли, усмеравајући на њих сав свој гнев, еда не бисмо постали сувише благи према њима, примајући с уживањем оно што од њих долази.
Припреми се да будеш кротак и борбен: кротак према сваком људском бићу, борбен према непријатељу ђаволу. Јер, исправна употреба раздражајног дела душе састоји се у следећем: с једне стране, потребна је борба против змије с којом се налазимо у древном непријатељству;
Пост. 3, 15.
с друге стране, потребно је кротко и љубављу испуњено дуготрпљење према брату, те борба с властитим помислима. Нека, дакле, кротки човек постане борац,
Јов. 4, 11.
одвајајући се својом кротошћу од изопачених помисли, јер његова борба није против људи који деле исту природу с њим.
Немој природну употребу раздражљивости изокренути у противприродну, гневећи се на свог брата и тако подражавајући змију,
Пс. 57, 5.
нити склапај пријатељство с аспидом, пристајући на њене помисли.
Кротки човек, чак и када ужасно страда, не одустаје од љубави. Наиме, он управо због љубави показује дуготрпљење, стрпљење, доброту и подношење.
1. Кор. 13, 3–7.
Према томе, ако подношење сведочи о љубави, онда гневне препирке показују мањак љубави. Јер, раздражљивост изазива мржњу, љубомору и гнев, док љубав презире ове три појаве.
Ако си чврсто утемељен у љубави, обраћај више пажње на љубав, а не на онога који те саплиће.
Служи Богу у страху и љубави: у страху, као Господу и Судији; у љубави, као Човекољупцу и Хранитељу. Онај који је стекао врлине љубави, поробљава лукавост страсти; а онај који је примио љубав, веру и наду од Свете Тројице, тај ће постати град с троструким бедемима и опасан кулама врлина.
9
9
9
fogielman
Ἑτοίμαζε σαυτὸν πρᾶον εἶναι καὶ μαχητήν, τὸ μὲν τῷ ὁμοφύλῳ, τὸ δὲ τῷ πολεμίῳ· ἐν τούτῳ γὰρ ἡ χρῆσις τοῦ θυμοῦ, ἐν τῷ κατὰ τὴν ἔχθραν ἀντιμάχεσθαι τῷ ὄφει· ἐν δὲ τούτῳ καὶ τοῦ πράου τὸ ἐπιεικές, ἐν τῷ κατὰ τὴν ἀγάπην μακροθυμεῖν τῷ ἀδελφῷ καὶ πολεμεῖν τῷ λογισμῷ. Ὁ πρᾶος οὖν ἔστω μαχητής, διαιρουμένης τῆς πραΰτητος ἐκ τῶν δολοφόνων λογισμῶν καθάπερ καὶ τῆς μάχης ἐκ τῶν τῆς φύσεως ὁμογενῶν.
Μὴ ἀντιστρέψῃς τοῦ θυμοῦ τὴν χρῆσιν εἰς τὴν παρὰ φύσιν, θυμοῦσθαι μὲν τῷ ἀδελφῷ κατὰ τὴν ὁμοίωσιν τοῦ ὄφεως, φιλιοῦσθαι δὲ τῷ ὄφει κατὰ τὴν συγκατάθεσιν τῶν λογισμῶν.
Ὁ πραΰς, κἂν πάσχῃ τὰ δεινά, τῆς ἀγάπης οὐκ ἐξίσταται. Ἕνεκεν γὰρ ταύτης μακροθυμεῖ καὶ στέγει, χρηστεύεταί τε καὶ ὑπομένει· εἰ γὰρ τῆς ἀγάπης τὸ μακροθυμεῖν, οὐ τῆς ἀγάπης τὸ θυμομαχεῖν. Θυμὸς γὰρ λύπην καὶ μῆνιν ἐγείρει, ἀγάπη δὲ τὰ τρία μειοῖ.
Εἰ παγίαν ἔχεις ἐν τῇ ἀγάπῃ τὴν βάσιν, μᾶλλον πρόσεχε ταύτῃ ἤπερ τῷ παίοντί σε.
Φόβῳ καὶ ἀγάπῃ δούλευε τῷ θεῷ, τὸ μὲν ὡς δεσπότῃ καὶ κριτῇ, τὸ δὲ ὡς φιλανθρώπῳ καὶ τροφεῖ. Ὁ τῆς ἀγάπης τὰς ἀρετὰς κτησάμενος τὰ παθὴ τῶν φαύλων αἰχμαλωτίζει καὶ ὁ παρὰ τῆς ἁγίας τριάδος ἔχων τὰ τρία ταῦτα, πίστιν, ἐλπίδα, ἀγάπην, τρίτειχος ἔσται πόλις ταῖς ἀρεταῖς πυργωθεῖσα.
pg
Ἑτοίμαζε σεαυτὸν πρᾶον εἶναι, καὶ μαχητὴν, τὸ μὲν τῷ ὁμοφύλῳ, τὸ δὲ τῷ πολεμίῳ· ἐν τούτῳ γὰρ ἡ χρῆσις τοῦ θυμοῦ, ἐν τῷ κατὰ τὴν ἔχθραν ἀντιμάχεσθαι τῷ ὄφει· ἐν δὲ τούτῳ καὶ τοῦ πράου τὸ ἐπιεικὲς, ἐν τῷ κατὰ τὴν ἀγάπην μακροθυμεῖν τῷ ἀδελφῷ, καὶ πολεμεῖν τῷ λογισμῷ. Ὁ πρᾶος οὖν ἔστω μαχητὴς διαιρουμένης τῆς πραότητος ἐκ τῶν δολοφρόνων λογισμῶν, καθάπερ καὶ τῆς μάχης ἐκ τῶν τῆς φύσεως ὁμογενῶν· μὴ ἀντιστρέψῃς τοῦ θυμοῦ τὴν χρῆσιν εἰς τὴν παρὰ φύσιν, ὥστε θυμοῦσθαι μὲν τῷ ἀδελφῷ, κατὰ τὴν ὁμοίωσιν τοῦ ὄφεως, φιλιοῦσθαι δὲ τῷ ὄφει κατὰ τὴν συγκατάθεσιν τῶν λογισμῶν. Ὁ πραῢς, κἂν πάσχῃ τὰ δεινὰ, τῆς ἀγάπης οὐκ ἐξίσταται· εἵνεκεν γὰρ ταύτης μακροθυμεῖ καὶ στέγει, χρηστεύεται καὶ ὑπομένει. Εἰ γὰρ τῆς ἀγάπης τὸ μακροθυμεῖν, οὐ τῆς ἀγάπης τὸ θυμομαχεῖν· θυμὸς γὰρ λύπην διεγείρει, καὶ μῆνιν, ἀγάπη δὲ τὰ τρία μειοῖ. Εἰ παγίαν ἔχεις ἐν τῇ ἀγάπῃ τὴν βάσιν, μᾶλλον πρόσεχε ταύτῃ, ἤπερ τῷ πταίοντί σε· φόβῳ, καὶ ἀγάπῃ δούλευε τῷ Θεῷ τὸ μὲν ὡς Δεσπότῃ καὶ κριτῇ, τὸ δὲ ὡς φιλανθρώπῳ, καὶ τροφεῖ· ὁ τῆς ἀγάπης ἀρετὰς κτησάμενος, τὰ πάθη τῶν φαύλων αἰχμαλωτίζει, καὶ ὁ παρὰ τῆς ἁγίας Τριάδος ἔχων ταῦτα τὰ τρία, πίστιν, ἐλπίδα, ἀγάπην, τρίτειχος ἔσται πόλις ταῖς ἀρεταῖς πυργωθεῖσα.
nesic
Показаћеш се као онај који има љубави не само зато што си одбио да прихватиш нешто од другог, већ ћеш бити препознат као онај који је све одбацио зато што другоме дајеш без икаквог ограничења. Када раздељујеш тварна добра потруди се да уделиш чисто семење, иначе ће уместо пшенице израсти кукољ.
Мт. 13, 24–30.
У својим приношењима се сећај Бога као Онога који дарује и Онога који прима,
1. Кор. 4, 7; Мт. 25, 40.
еда би од Њега с похвалом примио плату због свог одрицања од тварних добара.
Мт. 25, 20–23.
Онај који ништа не поседује безбрижно ужива у задовољствима живота, док онај који поседује живи у боловима што га доноси богатство.
Када своје срце не препушташ размишљању о тварним добрима, тада одгониш и потчињаваш читаву масу помисли. Када се одрекнеш жеље за стицањем, тада без икаквог премишљања узимаш на себе крст свој. Ипак, помисао о тварним добрима ће ти предсказивати старост, глад и болести, еда би твоја нада била подељена између Бога и властитог богатства.
Нека онај који је изабрао да се подвизава у одрицању начини себи бедем вере, утврђење наде и чврст темељ љубави. Јер, вера није одсуство, већ је ипостас узвишених добара у нади подношења и љубави према животу.
Јевр. 1, 11.
Када си одбацио од себе сва спољашња тварна добра, чувај се од помисли које су оштре попут мача, јер оне ће те прекорити због сиромаштва и износити пред тебе голотињу, немаштину и бешчашће. Тако ове смртоносне убице делају с усмрућујућим лукавством, еда би у теби изазвали кајање чак и због ове блиставе врлине.
10
10
10
fogielman
Οὐκ ἐν τῷ μὴ λαμβάνειν μόνον παρ᾽ ἑτέρου ἀγαπητικὸς ἀναδειχθήσῃ, ἀλλ᾽ ἐν τῷ διδόναι ἀφειδῶς ἀποταχτικὸς ἐπιγνωσθήσῃ· ἐν τῷ διδόναι σε τὴν ὕλην ἀγωνίζου τὰ σπέρματα καθαρὰ καταβάλλειν, ἵνα μὴ ἀντὶ πυροῦ ἐξέλθῃ σοι κνίδη.
Θεὸν ἐν οἷς παρέχεις μνημόνευε καὶ δότην καὶ λήπτορα, ὅπως σοι μετ᾽ ἐγχωμίων λογίσηται τοὺς τῆς ἀποτάξεως μισθούς.
Ὁ ἀκτήμων ἀμέριμνον ἔχει τοῦ βίου τὴν ἡδονήν· ὁ δὲ φιλοκτήμων μέριμναν ἔχει διὰ παντὸς τὴν ὀδύνην τοῦ πλούτου.
Τότε δῆμον λογισμῶν αἰχμάλωτον ἐλάσεις, ὅταν ταῖς φροντίσι τῶν ὑλῶν τὴν καρδίαν μὴ δῷς· τότε καὶ τὸν σταυρὸν ἀπερισπάστως βαστάσεις, ὅταν τοῦ κτᾶσθαι τὴν ἐπιθυμίαν ἀρνήσῃ, ἀλλ᾽ ὁ τῆς ὕλης λογισμὸς γῆράς σοι μαντεύεται λιμούς τε καὶ νόσους, ἵνα σοὺ τὴν εἰς θεὸν ἐλπίδα τοῖς χρήμασι μερίσῃ.
Ὁ τὴν ἀποταγὴν ἀσκεῖν προῃρημένος πίστει τειχιζέσθω καὶ ἐλπίδι κραταιούσθω καὶ ἀγάπῃ βεβαιούσθω. Ἔστι γὰρ ἡ πίστις οὐχ ἐγκατάλειψις, ἀλλὰ τῶν κρειττόνων ὑπόστασις ἐν τῇ ἐλπίδι τῆς ὑπομονῆς καὶ τῇ ἀγάπῃ τῆς ζωῆς.
Ὅταν ἀποτάξῃ ταῖς ἔξωθεν ὕλαις ἁπάσαις, πρόσεχε τοὺς ξιφαίους λογισμοὺς τὴν πενίαν ἐπονειδίζοντάς σοι καὶ ἔνδειαν καὶ εὐτέλειαν καὶ ἀδοξίαν σοι προσφέροντας, ἵνα τῆς τοιαύτης λαμπρᾶς ἀρετῆς μετάγνωσιν οἱ φόνιοι δολοφόνως ἐργάσωνται.
pg
Οὐκ ἐν τῷ μὴ λαμβάνειν μόνον παρ' ἑτέρου ἀγαπητικὸς ἀναδειχθήσῃ, ἀλλ' ἐν τῷ διδόναι ἀφειδῶς ἀποτακτικὸς ἐπιγνωσθήσῃ, ἐν τῷ διδόναι σε τὴν ὕλην ἀγωνίζου τὰ σπέρματα καθαρὰ βάλλειν, ἵνα μὴ ἀντὶ πυροῦ, ἐξέλθῃ σοι κνίδη. Θεοῦ ἐν οἷς παρέχεις μνημόνευε, καὶ δότου, καὶ λήπτορος, ὅπως σοι μετ' ἐγκωμίων λογίσηται τοὺς τῆς ἀποτάξεως μισθούς. Ὁ ἀκτήμων ἀμέριμνον ἔχει τοῦ βίου τὴν ἡδονὴν, ὁ δὲ φιλοκτήμων μέριμναν ἔχει τὴν ὀδύνην τοῦ πλούτου διὰ παντός· τότε δῆμον λογισμῶν αἰχμάλωτον ἐλάσεις, ὅταν ταῖς φροντίσι τῶν ὑλῶν τὴν καρδίαν μὴ δῷς· τότε καὶ τὸν σταυρὸν ἀπερισπάστως βαστάσεις, ὅταν τοῦ κτᾶσθαι τὴν ἐπιθυμίαν ἀρνήσῃ, ἀλλ' ὁ τῆς ὕλης λογισμὸς γῆράς σοι μαντεύεται· καὶ νόσους, ἵνα σου τὴν εἰς Θεὸν ἐλπίδα τοῖς χρήμασι μερίσῃ. Ὁ τὴν ἀποταγὴν ἀσκεῖν προῃρημένος, πίστει τειχιζέσθω, καὶ ἀγάπῃ κραταιούσθω, καὶ ἐλπίδι βεβαιούσθω. Ἔστι γὰρ ἡ πίστις, οὐκ ἐγκατάλειψις, ἀλλὰ τῶν κρειττόνων ὑπόστασις ἐν ἐλπίδι τῆς ὑπομονῆς, καὶ τῇ ἀγάπῃ τῆς ζωῆς. Ὅταν ἀποτάξῃ ταῖς ἔξωθεν ὕλαις ἁπάσαις, πρόσεχε τοὺς ζοφεροὺς λογισμοὺς τὴν πενίαν ἐπονειδίζοντάς σοι, καὶ ἔνδειαν, καὶ εὐτέλειαν, καὶ ἀδοξίαν σοι προσφέροντας, ἵνα τῆς τοιαύτης λαμπρᾶς ἀρετῆς μετάγνωσιν οἱ φόνιοι δολοφρόνως ἐργάσωνται.
nesic
Ако, дакле, обратиш пажњу на смисао борбе, наћи ћеш да се кроз ствари којима те демони прекоревају заправо плете твој победнички венац; јер, одбацујући од себе ствари, ти си ово учинио кроз она надметања због којих си добио прекоре. Према томе, немој се предавати у борби с унутрашњим помислима, јер на почетку се не похваљује крај одрицања, већ на крају истрајности почеци добијају победнички венац. Надметања не примају аплаузе само због телесних подвига, већ се смисао победничких венаца тражи и у борби с помислима.
Суди помислима на суду срца свога како би након уништења разбојника могао збрисати с лица земље и главног разбојника; јер, онај који постане строги испитивач властитих помисли, тај ће бити и истински љубитељ заповести.
Кад год се у срцу јави помисао коју је тешко разазнати, тада против ње још силније распламсај огањ својих подвижничких напора. Тада су могућа два исхода: или ће помисао побећи, јер неће моћи да поднесе огањ који јој се противи, или ће истрајати, јер припада исправном путу. Међутим, демони понекад нашаптавају срцу помисао која је наизглед добра, а затим се сместа измењују и претварају да јој се супротстављају, еда би због овог супротстављања помислио како они знају чак и саме покрете твога срца. Но, они се овде не заустављају, јер њихов циљ је да оптуже и осуде твоју савест, поражену у овом супротстављању између добра и зла. И опет, с времена на време ти дају наговештај свог лукавства, еда би помислио како си тобоже веома мудар и паметан.
Помисли нас најпре преносе на места за која говоре да ће нам се свидети, а затим чине да се кајемо због овога како бисмо постали непостојани и неплодни у свему. Према томе, немојмо лутати од места до места, већ се приклонимо тиховању и подвижничким напорима, јер помисли стичу власт над нама због наше лењости. Онај који има познање и искуство ратовања остаје с Богом на месту на коме је призван, док онај који нема овог познања и искуства још увек лута у мучним борбама.
Нека они који мењају своја пребивалиште иду према местима која су погоднија за достизање духовних ствари, а не према местима која су погоднија за препуштање одмарању. Јер, подношење, дуготрпљење и љубав увек нуде прилику за благодарење усред невоља, док се чамотиња, лакомисленост и себичност радују приликама за одмор.
Онај који не чува тиховање упушта душу своју у борбу која долази од чула вида, док онај који љуби тиховање стражи над својим чулима и ратује с помислима.
Нека твој управљачки део душе сабере војску чула под заповест Закона, иначе ће чула вида и слуха бичем порока ударити по твојој души.
Будући да се састојиш од две суштине, постарај се да свакој доделиш њено одређено место, како би једна управљала, а друга се не би бунила. И немој плаћати данак тиранину, јер кад он буде преда огњу, ти ћеш морати да платиш до последњег динара.
Мт. 5, 26.
11
11
11
fogielman
Ἐὰν οὖν τῇ συνέσει τῆς ἀθλήσεως πρόσχῃς μᾶλλον ἐκεῖνο εὑρήσεις ὅτι δι᾽ ὧν σε ὀνειδίζουσι, δι᾿ αὐτῶν ὁ στέφανος σοι πλέκεται· καὶ γὰρ ἀποτασσόμενος δι᾽ ἐκείνους ἀποτάσσῃ δι᾿ ὧν ἄθλων ὀνειδίζῃ. Μὴ οὖν τῇ πάλῃ τῶν ἐντὸς λογισμῶν ἐνδώσῃς, ὅτι οὐκ ἐν ἀρχῇ τῆς ἀποταγῆς τέλος εὐφημεῖται, ἀλλ᾽ ἐν τῷ τέλει τῆς ὑπομονῆς αἱ ἀρχαὶ στεφανοῦνται· οὐδ᾽ ἐν τῇ σωματικῇ γυμνασίᾳ μόνον οἱ ἀγῶνες συγχροτοῦνται, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ τῶν λογισμῶν πάλῃ τὸ περὶ στεφάνου ζητεῖται.
Δίκαζε τοὺς λογισμοὺς ἐν τῷ βήματι τῆς καρδίας, ἵνα τῶν λῃστῶν ἀναιρουμένων ὁ ἀρχιλῄστης φοβηθῇ· καὶ γὰρ ὁ ὢν ἀκριβὴς τῶν λογισμῶν ἐξεταστής ἐστι καὶ ἀληθὴς τῶν ἐντολῶν ἐραστής.
Ἐπὰν λογισμὸς ἐπιστῇ σου τῇ καρδίᾳ δυσεύρετος, τότε ἐπὶ πλεῖον συντόνους πόνους ἐπ’ αὐτὸν ἐκπύρωσον. Ἢ γὰρ τὴν θέρμην ὡς ἐναντίαν οὐ φέρων ἀποδρᾷ ἢ ταύτην ὑπομένει ὡς οἰκεῖος ὢν τῆς εὐθείας ὁδοῦ. Ἔστι δ᾽ ὅταν οἱ δαίμονες λογισμὸν δῆθεν καλὸν ὑποβάλλοντές σου τῇ καρδίᾳ καὶ παρευθὺ μεταμορφούμενοι ἐναντιοῦσθαι τούτῳ προσποιοῦνται, ἵνα ἐκ τῆς ἐναντιώσεως νομίσῃς αὐτοὺς καὶ τὰς ἐνθυμήσεις τῆς καρδίας σου εἰδέναι· οὐ μόνον δέ, ἀλλ᾽ ἵνα δικάζωνται τὴν συνείδησίν σου χρίνειν ὡς τῇ ἐναντιώσει τοῦ κακοῦ ἡττηθέντα τῷ καλῷ· ἔστι δὲ πάλιν ὅτε τὴν οἰκείαν σκευωρίαν ὑπεμφαίνουσί σοι, ἵνα παρὰ σεαυτῷ δόξῃς φρόνιμος εἶναι.
Ὁ τῆς ἀσελγείας δαίμων πῇ μὲν τῷ παρθένῳ κατὰ διάνοιαν τὰς ἀκολάστους συμπλοκὰς ὑπεισφέρει, πῇ δὲ τοῦτον νεάνισιν δι' ὀνειράτων συμπλέκεσθαι φαντάζει, ὅπως εἰ μὲν τῇ μνήμῃ τοῦ φαντασθέντος κλίνοιτο πρὸς ἡδονὴν τοῖς λογισμοῖς χρήσοιτο πρὸς πόλεμον, εἰ δὲ οὐ κλίνοιτο ἀλλ' ἀνταγωνίζοιτο κἂν αἴσθηται τὸ πάθος τῇ φύσει μεμενηκός, οὐ πρότερον συγκροτοῦσι πόλεμον οἱ τῆς αἰσχύνης λογισμοὶ πρὶν ἢ χώραν ἕξουσι τοῦ τῇ ψυχῇ συνομιλεῖν οὐδ' αὖ πάλιν κινηθείη πρὸς τὸ πολεμεῖν ἡ ψυχὴ πρὶν ἢ μάθῃ ἀντιπαράττεσθαι τοῖς ἀντιπάλοις λογισμοῖς.
Ὅταν οἱ δαίμονες τὴν ἔννοιαν τοῖς αἰσχίστοις ἡδοναῖς πειρῶνται σαλεύειν, τότε καὶ τὸν τῆς λαιμαργίας πόλεμον προσάγουσιν ὅπως ταῖς ὕλαις τὴν γαστέρα προπυρώσαντες ἀκοπωτέρως τὴν ψυχὴν τῇ ἀσελγείᾳ βαραθρόσωσιν.
Ἐν τῇ ῥᾳθυμίᾳ τῆς ψυχῆς περιδράσονται ἡμῶν οἱ δαίμονες τοῦ λογιστικοῦ καὶ ἐν τοῖς λογισμοῖς ἀπερεύγονται τὰς τῆς κακίας ἡδονάς· πῇ μὲν οἱ λογισμοὶ ἐφέλκονται τὰ πάθη, πῇ δὲ τὰ πὰθη τοὺς λογισμούς· τὸ τηνικαῦτα καὶ οἱ λογισμοὶ διὰ τοῦ πάθους πολεμοῦσι τὴν ψυχὴν.
pg
Ἐὰν οὖν τῇ συνέσει τῆς ἀθλήσεως πρόσχῃς, μᾶλλον ἐκεῖνο εὑρήσεις, ὅτι δι' ὦν σε ὀνειδίζουσι, δι' αὐτῶν ὁ στέφανός σοι πλέκεται· καὶ γὰρ ἀποτασσόμενος, δι' ἐκείνους ἀποτάσσῃ δι' ὧν ἄθλων ὀνειδίζῃ. Μὴ οὖν τῇ πάλῃ τῶν ἐντὸς λογισμῶν ἐνδώσῃς, ὅτι οὐκ ἐν ἀρχῇ τῆς ἀποταγῆς τὸ τέλος εὐφημεῖται, ἀλλ' ἐν τῷ τέλει τῆς ὑπομονῆς αἱ ἀρχαὶ στεφανοῦνται, οὐδὲ ἐν τῇ σωματικῇ γυμνασίᾳ μόνον οἱ ἀγῶνες συγκροτοῦνται, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ τῶν λογισμῶν πάλῃ τὸ περὶ στεφάνου ζητεῖται. Δίκαζε τοὺς λογισμοὺς ἐν τῷ βήματι τῆς καρδίας, ἵνα τῶν λῃστῶν ἀναιρουμένων, ὁ ἀρχιλῃστὴς φοβηθῇ· καὶ γὰρ ὁ ὢν ἀκριβὴς τῶν λογισμῶν ἐξεταστὴς, ἔστι καὶ ἀληθὴς τῶν ἐντολῶν ἐραστής. Ἐπὰν οὖν λογισμὸς ἐπιστῇ σου τῇ καρδίᾳ δυσεύρετος, τότε ἐπὶ πλεῖον συντόνους πόνους ἐπ' αὐτὸν ἐκπύρωσον· ἢ γὰρ τὴν θέρμην ὡς ἐναντίαν οὐ φέρων ἀποδρᾷ, ἢ ταύτην ὑπομένει ὡς οἰκεῖος ὢν τῆς εὐθείας ὁδοῦ. Ἔστι δ' ὅταν οἱ δαίμονες λογισμὸν δῆθεν καλὸν ὑποβάλλοντες τῇ καρδίᾳ, καὶ παρευθὺ μεταμορφούμενοι ἐναντιοῦσθαι τούτῳ προσποιοῦνται, ἵνα ἐκ τῆς ἐναντιώσεως, νομίσῃς αὐτοὺς καὶ τὰς ἐνθυμήσεις τῆς καρδίας σου εἰδέναι· οὐ μόνον δὲ, ἀλλ' ἴνα δικάζωνται τὴν συνείδησίν σου κρίνειν, ὡς τῇ ἐναντιώσει τοῦ κακοῦ ἡττηθέντος τῷ καλῷ· ἔστι δὲ πάλιν ὅτε τὴν οἰκείαν σκευωρίαν ὑπεμφαίνουσί σοι ἵνα παρὰ σεαυτῷ δόξῃς φρόνιμος εἶναι.
nesic
Када се бориш против узрока страсти и желиш да их одагнаш, немој допустити да те нека помисао преузнесе у својој погубности, еда се не би поуздао у духа преваре и скренуо умом. Потруди се да пажљиво испиташ смисао својих подвижничких напора како циљ твојих врлинских достигнућа не би био искварен унутрашњим помислима.
Неки људи – прослављени због достизања пуноће врлина – временом су занемарили своје подвижничке напоре, па је њихова слава прошла и њихово подвижништво је избледело.
Други су најпре подносили бреме зла и сматрани су великима. Међутим, затим је савест њихове душе била растргнута, болест људске славе се проширила, а помисли су усред силних похвала удаљиле душу од њених рана и избрисале њене подвижничке напоре.
Када највећи међу подвижницима задобију богатство људске похвале, тада демони измишљају и наводе на њих разна бешчашћа; и након што су лишени почасти, они не могу више да подносе осрамоћења, нити могу да трпе увреде.
Сваки пут када принесеш големо преумљење због властитих сагрешења, помисли стану да преувеличавају твоје подвижничке напоре, умањују твоје грехове и често их покривају заборавом, или чак указују да су опроштени, еда би одустао од свог подвижништва, и да би занемарио своје падове, и да би одустао од силног плакања над њима.
Онај који се бори да одсече страсти што га нападају мора у овој борби увести већи број својих војника и њима надјачати речене страсти.
Не заборави да си пао, чак и ако си се преумио, већ се сећај властитог сагрешења као повода за скрушеност и смиреноумље, па ћеш се смирити и нужно од себе одсећи гордост.
Ако човек који је починио злочин жели свој живот да промени на боље, нека се супротстави својим демонским поступцима и замени их добрим делима. Заиста, онај који сваком делу порочности супротставља добро дело, тај убија аспиду благоразуним стрелама врлина. Ипак, најоштрије оружје звери јесте таштина која уништава подвижничке напоре. Онај који је унапред савладао овај порок благодарећи тајној стратегији својих делања, тај се довољно приближио да сасвим одсече главу ђаволу.
12
12
12
fogielman
Ὅταν λογισμοὶ μεταστήσωσί σε εἰς ὂν ὑπέβαλον ἐρᾶν ἡμᾶς τόπον, τότε μεταμελεῖσθαι πάλιν ποιοῦσιν ἵνα ἀναστάτους ἡμᾶς ποιήσωσι πανταχόθεν καὶ ἀκάρπους. Διὸ μὴ πετάζωμεν ἑαυτοὺς ἀπὸ τόπων εἰς τόπους, ἀλλὰ καμπτώμεθα μᾶλλον εἰς ἡσυχίαν καὶ κόπους, ὅτι ἐκ τῆς ἡμετέρας ῥᾳθυμίας λαμβάνουσι καθ᾽ ἡμῶν οἱ λογισμοὶ τὴν δύναμιν· ὁ δὲ εἰδὼς λογισμοῦ πεῖραν ἐν ᾧ τόπῳ ἐκλήθη ἐν τούτῳ μενέτω παρὰ θεῷ· ὁ δὲ μὴ εἰδὼς ἐν ἀγῶνι ἔτι βαδίζει.
Ἡ τῶν τόπων μετάθεσις ἤτω εἰς τὰ πνευματικώτερα καὶ μὴ εἰς τὰ ἀναπαυστικώτερα· ὑπομονὴ γὰρ καὶ μακροθυμία καὶ ἀγάπη ἐν ταῖς θλίψεσι εὐχαριστεῖ· ἀκηδία δὲ καὶ ἐλαφρία καὶ φιλαυτία ἐν ταῖς ἀναπαύσεσι χαίρει.
Ὁ ἀνήσυχος διὰ τῶν περὶ τὰς ὄψεις αἰσθήσεων τὴν ψυχὴν πολεμεῖται· ὁ δὲ φιλήσυχος τὰς αἰσθήσεις φυλάσσων τοὺς λογισμοὺς πολεμεῖ.
Τῷ οὖν διατάγματι τοῦ νόμου τῶν αἰσθήσεων τὴν τάξιν ὁ ἡγεμών σου συναγέτω, ἵνα μὴ βλέμματι καὶ ἀκοῇ μάστιγας κακῶν τῇ ψυχῇ σου καταρράξῃς.
Ἔν δυσὶν οὐσίαις ὑπάρχων ἑκάστῃ διανέμειν τὴν τάξιν φυλάττου ἵνα ἡ μὲν ἀριστεύῃ, ἡ δὲ μὴ ἀνταίρῃ καὶ τῷ τυράννῳ τὰ ἐπιτάγματα μὴ δίδου, ὅτι τῷ πυρὶ τούτου δοθέντος καὶ τὸν ἔσχατον κοδράντην ἀποδώσεις.
pg
Ὅταν λογισμοὶ μεταστήσωσί σε εἰς ὃν ὑπέβαλον ἐρᾷν ἡμᾶς τόπον, τότε μεταμελεῖσθαι πάλιν ποιοῦσιν ἵνα ἀστάτους ἡμᾶς ποιήσωσι πανταχόθεν, καὶ ἀκάρπους. Διὸ μὴ πετάζωμεν ἑαυτοὺς ἀπὸ τόπων εἰς τόπους, ἀλλὰ καμπτώμεθα μᾶλλον εἰς ἡσυχίαν, καὶ κόπους, ὅτι ἐκ τῆς ἡμετέρας ῥᾳθυμίας λαμβάνουσιν καθ' ἡμῶν οἱ λογισμοὶ τὴν δύναμιν. Ὁ δὲ εἰδὼς λογισμοῦ πεῖραν ἐν ᾧ τόπῳ ἐκλήθη, ἐν τούτῳ μενέτω παρὰ Θεῷ, ὁ δὲ μὴ εἰδὼς, ἐν ἀγῶνι ἔτι βαδίζει. Ἡ τῶν τόπων μετάθεσις, ἤτω εἰς τὰ πνευματικώτερα, καὶ μὴ εἰς τὰ ἀναπαυστικώτερα· ὑπομονὴ γὰρ, καὶ μακροθυμία, καὶ ἀγάπη, ἐν ταῖς θλίψεσιν εὐχαριστεῖ· ἀκηδία δὲ, καὶ ἐλαφρία, καὶ φιλαυτία, ἐν ταῖς ἀναπαύσεσι χαίρει. Ἀνήσυχος διὰ τῶν περὶ τὰς ὄψεις αἰσθήσεων τὴν ψυχὴν πολεμεῖται, ὁ δὲ φιλήσυχος, τὰς αἰσθήσεις φυλάσσων, τοὺς λογισμοὺς πολεμεῖ. Τῷ οὖν διατάγματι τοῦ νόμου τῶν αἰσθήσεων τὴν τάξιν ὁ ἡγεμών σου συναγαγέτω, ἵνα μὴ βλέμματι, καὶ ἀκοῇ, μάστιγας κακῶν τῇ ψυχῇ σου ταράξῃς· ἐν δυσὶν οὐσίαις ὑπάρχων, ἑκάστῃ διανέμειν τὴν τάξιν φυλάττου, ἵνα ἡ μὲν ἀριστεύῃ, ἡ δὲ μὴ ἀντερῇ, καὶ τῷ τυράννῳ τὰ ἐπιτάγματα μὴ δίδου, ὅτι τῷ πυρὶ τούτου δοθέντος, καὶ τὸν ἔσχατον κοδράτην ἀποδώσεις.
nesic
Стави печат ћутања на миомирисе својих подвижничких напора како се не би расули посредством твог језика и како их не би уграбила људска слава. Сакриј језик свој међу делатним средствима подвижништва, јер ћутањем можеш задобити своје подвижничке напоре као поуздане сведоке властитог живљења. Онај који не може да сведочи о себи на основну садашњих подвижничких напора, нека не сведочи о себи својим језиком. Неки људи који су се удаљили од строгости свог подвижничког труда изнели су своја делања из прошлости као покриће за своју лењост, призивајући непоуздане сведоке за дела која више не постоје.
Као што своје грехове сакриваш од људи, тако сакривај и своје подвижничке напоре пред њима. Јер, противотров за њихово тајно саплитање твога срца јесте борба коју водиш против њих у скривености. Дакле, ако пажљиво сакривамо властите преступе и безобзирно објављујемо пред другима своје напоре, тада у оба случаја чинимо супротно од онога што би требало чинити. Стидиш се да откријеш своја срамотна дела из страха да невоље твоје душе могу изазвати погрде и презирања? Зар се онда не бојиш јавног показивања својих подвижничких напора, будући да овим поступком навлачиш на себе тугу самозадовољства и упропашћујеш душу своју? Према томе, ако само Богу откриваш своје срамотне преступе, тада не показуј пред људима своје борбе које водиш против наведених преступа, еда нико не би помислио да ове борбе саме по себи већ представљају венце победе.
13
13
13
fogielman
Ὅταν τὰ αἴτια τῶν παθῶν ἀντιπολεμῶν τροπώσῃ, μή σε λογισμὸς μεγαλυνέτω δολερὸς μήπως πνεύματι πλάνης πιστεύσας καὶ τῶν φρενῶν ἐκπλαγῆς. Ἐπιζήτει δὲ λογιστεύειν τὰς ἐφ᾽ οἷς πονεῖς ὑποβολάς, ὅπως τὰ τέλη τῶν κατορθωμάτων διὰ τῶν ἔνδον μὴ κλαπῇς.
Τινὲς ἐπὶ κατορθώμασιν εὐφημηθέντες τῷ χρόνῳ τοὺς πόνους ἠκηδίασαν, καὶ ἡ μὲν εὐφημία διώδευσεν, οἱ δὲ πόνοι ἐλύθησαν.
Τινὲς δι᾽ ὄγκον κακῶν σκληρουχούμενοι μεγάλοι ἐνομίσθησαν καὶ τῆς μὲν ψυχῆς τὸ συνειδὸς εἱλκοῦτο, τῆς δὲ εὐφημίας ἡ νόσος εὐρύνετο· οἱ δὲ λογισμοὶ τῶν τραυμάτων τὴν ψυχὴν ἀποπλανῶντες ἐν ταῖς εὐφημίαις τοὺς πόνους ἀπέφερον.
Ὁπηνίκα ταῖς παρ᾽ ἀνθρώπων τιμαῖς οἱ πονικώτατοι πλουτήσωσι, τὸ τηνικαῦτα καὶ τὰς ἀτιμίας οἱ δαίμονες σκευάσαντες ἐπάγουσιν, ἵνα ἀπὸ τῶν τιμῶν ὄντες τὰς ἀτιμίας μὴ φέρωσι καὶ τὰς ὕβρεις μὴ βαστάσωσιν.
Ὅταν ἐφ᾽ ἁμαρτίαις μεγάλην μετάνοιαν διδῷς, τότε οἱ λογισμοὶ τοὺς ἀγῶνας τῶν πόνων μεγαλύνοντες τὰς ἁμαρτίας σμικρύνουσι καὶ πολλάκις τῇ λήθῃ καλύπτουσιν ἢ καὶ συγκεχωρῆσθαι ταύτας σημαίνουσιν, ἵνα ὑπενδοὺς τοῖς πόνοις μὴ ἀναλογίζῃ τῶν πταισμάτων τοὺς θρήνους τοῦ κατ᾽ αὐτῶν ὠρύεσθαι πλειόνως.
Ὁ δὲ τὰ προσπεσόντα πάθη πυκτεύων ἐκκόψαι πλείονας παθῶν ὁπλίτας ἐπιστρατηγήσει τῇ μάχῃ.
Μὴ ἀμνημόνει πταίσας, κἂν μετανοήσῃς, ἀλλὰ μνήμην ἔχε τῆς σῆς ἁμαρτίας τὸ πένθος πρὸς ταπείνωσίν σου, ὅπως ταπεινωθεὶς τὴν ὑπερηφανίαν ἀνάγκῃ ἐκκόψῃς.
Εἴ τις τῶν ἄθεσμα δρασόντων βούλοιτο μετοβιῶσαι ἀρίστως, κατ᾽ ἀντικρὺ τῶν πράξεων στήτω τῇ τῶν κρειττόνων ἐναλλαγῇ· καὶ γὰρ ὁ τὴν ἄντικρυς πρᾶξιν τῇ ἑκάστῃ πονηρίᾳ ἀνθιστῶν τῇ συνετῇ τῶν ἀρετῶν βελοθήκῃ τοξεύει τὸν δράκοντα. Τοῦ δὲ θηρὸς ὀξύτατον ὅπλον ἐστὶν ἡ χενοδοξία τοὺς πόνους κατατοξεύουσα, ἥνπερ ὁ ταῖς κρυπταῖς τῶν ἔργων στρατηγίαις προκαταλαβὼν ἤγγισεν ἅπασαν τὴν τοῦ διαβόλου κατενέγχαι κεφαλήν.
pg
Ὅταν τὰ αἴτια τῶν παθῶ ἀντιπολεμῶν τροποῦσαι, μή σε λογισμὸς μεγαλυνέτω πονηρὸς, μή πως πνεύματι πλάνης πιστεύσας, καὶ τῶν φρενῶν ἐκπλαγῇς· ἐπιζήτει δὲ λογιστεύειν τὰς ἐφ' οἷς πονεῖς ὑπερβολὰς, ὅπως τὰ τέλη τῶν κατορθωμάτων διὰ τῶν ἔνδον μὴ κλαπῇς. Τινὲς ἐπὶ κατορθώμασιν εὐφημισθέντες, τῷ χρόνῳ τοὺς πόνους ἠκηδίασαν, καὶ ἡ μὲν εὐφημία διώδευσεν, οἱ δὲ πόνοι ἐλύθησαν. Τινὲς δι' ὄγκον καλῶν σκληρουχούμενοι, μεγάλοι ἐνομίσθησαν καὶ τῆς μὲν ψυχῆς τὸ συνειδὸς ἡλκοῦτο, τῆς δὲ εὐφημίας ἡ νόσος ἐνευρύνετο, οἱ δὲ λογισμοὶ τῶν τραυμάτων τὴν ψυχὴν ἀποπλανῶντες ἐν ταῖς εὐφημίαις τοὺς πόνους ἀπέφερον. Ὁπηνίκα ταῖς παρὰ ἀνθρώπων τιμαῖς οἱ πονικώτατοι πλουτήσουσι, τὸ τηνικαῦτα καὶ τὰς ἀτιμίας οἱ δαίμονες σκευάσαντες ἐπάγουσιν, ἵνα, ἀπὸ τῶν τιμῶν ὄντες, τὰς ἀτιμίας μὴ φέρωσι, καὶ τὰς ὕβρεις μὴ βαστάσωσιν. Ὅταν ἐφ' ἁμαρτίαις μεγάλην μετάνοιαν διδῷς, τότε οἱ λογισμοὶ τοὺς ἀγῶνας τῶν πόνων μεγαλύνοντες ἁμαρτίας σμικρύνουσιν, καὶ πολλάκις τῇ λήθῃ καλύπτουσιν, ἢ καὶ συγκεχωρῆσθαι ταύτας σημαίνουσιν, ἵνα ὑπενδοὺς τοῖς πόνοις, μὴ ἀναλογίζῃ τῶν πταισμάτων τοὺς θρήνους τοὺς κατ' αὐτῶν ὠρύεσθαι πλειόνως. Ὁ δὲ τὰ προσπεσόντα πάθη πυκτεύων ἐκκόψαι, πλείονας παθῶν ὁπλίτας ἐπιστρατηγήσει τῇ μάχῃ. Μὴ ἀμνημόνει πταίσας, κἂν μετανοήσῃς, ἀλλὰ μνήμην ἔχε τῆς σῆς ἁμαρτίας τὸ πένθος πρὸς ταπείνωσίν σου, ὅπως, ταπεινωθεὶς, τὴν ὑπερηφανίαν ἀνάγκῃ ἐκκόψῃς. Εἴ τις τῶν ἄθεσμα δρασάντων βούλοιτο μεταβιῶσαι ἀρίστως, κατ' ἄντικρυς τῶν πράξεων στήτω ἐναλλαγῇ τῶν κρειττόνων· καὶ γὰρ ὁ τὴν ἄντικρυς πρᾶξιν τῇ ἑκάστῃ πονηρίᾳ ἀνθιστῶν, τῇ συνετῇ τῶν ἀρετῶν βελοθήκῃ τοξεύει τὸν δράκοντα, τοῦ δὲ θηρὸς ὀξύτατον ὅπλον ἐστὶν ἡ κενοδοξία, τοὺς πόνους κατατοξεύουσα, ἥνπερ ὁ ταῖς κρυπταῖς τῶν ἔργων στρατηγίαις προκαταλαβὼν, ἤγγισεν ἅπασαν τὴν τοῦ διαβόλου κατενέγκαι κεφαλήν.
nesic
Што се, пак, тиче оних који су благодаћу примили снагу за своје подвижничке напоре, нека не помишљају да је могу сачувати властитим залагањима, јер узрок свих наших добара јесте реч заповести, као што су Лукави и његови предлози узрок свих наших порока. Дакле, за сва добра који чиниш, заблагодари Ономе који је узрок добара, а пороке који те муче баци назад ономе који је узрок зла.
На крају сваког свог дела заблагодари Доброме и своје приносе изврши према закону, еда би зло бло посрамљено. Јер, онај који је благодарење сјединио с делањем задобиће ненарушиву ризницу свог срца и учврстиће двоструки бедем против зла.
14
14
14
fogielman
Τὰ ἀρώματά σου τῶν πόνων σφράγισον τῇ σιγῇ, ἵνα μὴ γλώττῃ λυθέντα ὑπὸ δόξης κλαπῶσι· χρύπτε σου τὴν γλῶτταν ἐν τῷ πρακτικῷ τῆς ἀσχήσεως τρόπῳ· σοῦ γὰρ σιγῶντος μάρτυρας σχοίης τοῦ βίου τοὺς ἀξιοπίστους συμβιωτάς σου πόνους. Ὁ μαρτυρεῖσθαι ἀπὸ τῶν παρόντων πόνων οὐκ ἔχων τίς ἦν ποτε, ἑαυτῷ μὴ γλώττῃ μαρτυρείτω. Τινὲς γὰρ τῶν πόνων τῆς σκληρουχίας ἑαυτοὺς ἐκδύσαντες ὡς προκάλυμμα τῆς ῥᾳθυμίας τῶν ἀπελθόντων χρόνων τὰς πράξεις προβάλλουσι μάρτυρας ἐκδήμους ἔργοις οὐ παροῦσιν ἀβεβαίως παρέχοντες.
Ὥσπερ ἐκ τῶν ἀνθρώπων χρύπτεις σου τὰς ἁμαρτίας, οὕτω καὶ τοὺς πόνους ἐξ αὐτῶν ἀπόκρυπτε· καὶ γὰρ τὸ ἀντίτεχνον τῶν κρυφίων τῆς καρδίας σκελισμάτων, τὸ κρυφῇ καὶ τὰ ἀναπαλαίσματα κατ᾽ αὐτῶν ἀντιστηρίζειν σε· εἰ δὲ τὰ μὲν πλημμελήματα μετὰ ἀσφαλείας ἀποκρύπτομεν, τὰ δὲ κατ᾽ αὐτῶν πονήματα ἀνασφάλτως ἀνακαλύπτομεν, καὶ ἐν τοῖς ἀμφοτέροις τὰ ἐναντία διαπραττόμεθα. Ἀλλ᾽ ἐπαισχύνῃ τῶν αἰσχρῶν τὴν δημοσίευσιν μήπως ὄνειδος καὶ ἐξουδένωσιν ποιήσῃς τὰ τῆς ψυχῆς σου σύμφορα· φόβου καὶ τῶν πόνων τὴν ἐπίδειξιν μήπως ἐγκλήματι ἀνθρωπαρέσκῳ κομίσῃ τὸν τῆς ψυχῆς ὄλεθρον. Εἰ δὲ καὶ μόνῳ θεῷ ἐκφαίνεις τὰ τῆς αἰσχύνης παραπτώματα, μὴ ἀνθρώποις ἔκφαινε τὰ κατ᾽ αὐτῶν ἀνταγωνίσματα, ἵνα μὴ νομισθῶσιν ἤδη νίκης εἶναι στεφανώματα.
Οἱ τὴν δύναμιν τῶν πόνων ἀπὸ τῆς χάριτος λαμβάνοντες μὴ ὡς ἐξ οἰκείας ἰσχύος ἔχειν ταύτην νομιζέτωσαν· αἴτιος γὰρ ἁπάντων τῶν καλῶν ἡμῖν ἐστιν ὁ τῶν ἐντολῶν λόγος· ὥσπερ οὖν καὶ τῶν κακῶν ὁ τῶν ὑποβολῶν ἀπατηλός· ἅπερ οὖν διαπράττῃ καλά, τῷ αἰτίῳ τὴν εὐχαριστίαν πρόσφερε· ἃ δὲ διοχλεῖ σοι κακά, τῷ ἀρχηγέτῃ τούτων πρόσριπτε.
Πάσης πραγματείας τὸ τέλος πρόσφερε εὐχαριστίαν τῷ κρείττονι, ἵνα τῆς προσφορᾶς σοὺ νομικῶς προσενεχθείσης ἡ κακία καταισχύνηται. Ὁ γὰρ τῇ πράξει τὴν εὐχαριστίαν συνάψας ἀπόρθητον ἕξει τὸν θησαυρὸν τῆς καρδίας, διπλοῦν κατὰ τῆς κακίας πυργώσας τὸ τεῖχος.
pg
Τὰ ἀρώματά σου τῶν πόνων σφράγισον τῇ σιγῇ, ἵνα μὴ γλώττῃ λυθέντα ὑπὸ δόξης κλαπῶσι· κρύπτε σου τὴν γλῶτταν ἐν τῷ πρακτικῷ τῆς ἀσκήσεως τρόπῳ· καὶ γὰρ σιγῶν, μάρτυρας σχοίης τοῦ βίου τοὺς ἀξιοπίστους συμβιώτας σου πόνους. Ὁ μαρτυρεῖσθαι ἀπὸ τῶν παρόντων πόνων οὐκ ἔχων τίσι ποτὲ, ἑαυτῷ μὴ γλώττῃ μαρτυρείτω· τινὲς γὰρ τῶν πόνων τῆς σκληρουχίας ἑαυτοὺς ἐκδύσαντες ὡς προκάλυμμα τῆς ῥᾳθυμίας τῶν ἀπελθόντων χρόνω τὰς πράξεις παραβάλλουσι μάρτυρας ἐκδήλους ἔργοις οὐ παροῦσιν ἀβεβαίως παρέχοντες. Ὥσπερ ἐκ τῶν ἀνθρώπων κρύπτεις σου τὰς ἁμαρτίας, οὕτω καὶ τοὺς πόνους ἐξ αὐτῶν ἀπόκρυπτε· καὶ γὰρ τὸ ἀντίτεχνον τῶν κρυφίων τῆς καρδίας, σκελισμάτων τὰ κρυφῆ, καὶ τὰ ἀναπαλαίσματα, κατ' αὐτῶν ἀντιστηρίζουσι· εἰ δὲ τὰ μὲν πλημμελήματα μετὰ ἀσφαλείας ἀποκρύπτομεν, τὰ δὲ κατ' αὐτῶν πονήματα σφαλερῶς ἀνακαλύπτομεν, καὶ τοῖς ἀμφοτέροις τὰ ἐναντία ἀναπραττόμεθα. Ἀλλ' ἐπαισχύνῃ τῶν αἰσχρῶν τὴν δημοσίευσιν, μήπως ὄνειδος, καὶ ἐξουδένωσιν ποιήσῃ τὰ τῆς ψυχῆς σου σύμφορα. Φοβοῦ καὶ τῶν πόνων τὴν ἐπίδειξιν, μή πως ἔγκλημα ἀνθρωπάρεσκον κομίσῃ τὸν τῆς ψυχῆς ὄλεθρον· εἰ δὲ καὶ μόνῳ Θεῷ ἐκφαίνεις τὰ τῆς αἰσχύνης παραπτώματα, μὴ ἀνθρώποις ἔκφαινε τὰ κατ' αὐτῶν ἀνταγωνίσματα ἵνα μὴ νομισθῶσι, νίκης εἶναι στεφανώματα. Οἱ τὴν δύναμιν τῶν πόνων ἀπὸ τῆς χάριτος λαμβάνοντες μὴ ὡς ἐξ οἰκείας ἰσχύος ἔχειν ταύτην νομιζέτωσαν· αἴτιος γὰρ ἁπάντων τῶν καλῶν ἡμῖν ἐστιν ὁ τῶν ἐντολῶν λόγος, ὥσπερ καὶ τῶν κακῶν ὁ ἀποβολῶν ἀπατηλός. Ἅπερ οὖν διαπράττῃ καλὰ, τὴν εὐχαριστίαν τῷ αἰτίῳ τῶν καλῶν πρόσφερε· ἃ δὲ διοχλεῖ σοι κακὰ, τῷ ἀρχηγέτῃ τούτων πρόσριπτε. Πάσης πραγματείας τὸ τέλος πρόσνεμε εὐχαριστίαν τῷ κρείττονι, ἵνα τῆς προσφορᾶς σου νομικῶς προσενεχθείσης ἡ κακία καταισχύνηται. Ὁ γὰρ τῇ πράξει τὴν εὐχαριστίαν συνάψας, ἀπόρθητον ἕξει τὸν θησαυρὸν τῆς καρδίας, διπλοῦν κατὰ τῆς κακίας πυργώσας τὸ τεῖχος.
nesic
Похвале вредан је човек који је сјединио гностички и делатни живот како би из ова два извора могао напајати земљу своје душе у погледу врлина. Јер, сагледавањем најузвишенијих добара, гностички живот даје крила умственој суштини, док делатни живот „умртвљује удове који су на земљи: блуд, нечистоту, страст и злу жељу“.
Кол. 3, 5.
Према томе, они који су се посредством ова два живота оденули у свеоружије Божије лако ће савладати порочност демона.
Еф. 6, 11–13.
Демони се с душом боре кроз помисли, а душа заузврат јаче удара по њима благодарећи подношењу. Због тога демони са страхом ступају у битку и гледају са сумњом на главног војсковођу ове борбе.
Ако желиш да водиш своју армију против фаланге демона, замандали врата своје душе тиховањем.
Пажљиво слушај речи свог духовног оца како би те поучио о трњу помисли и како би исте могао боље спаљивати.
Лк. 8, 14.
Ако слушаш савете свог духовног оца, немој бити онај који суди његовим делима, већ онај који опитује његове речи. Јер, такве помисли заиста имају обичај да усмеравају наш поглед на делатни живот онога који нас саветује како би нас поставиле за строгог судију овог човека и удаљиле нас од његове благотворне поуке.
Буди спреман да прихватиш туђи савет, чак и ако си постао гностик. Јер, ако се делатни живот одвоји од гностичког, биће ти потребан, у време страшне пресуде Суда, Онај који складно спаја ове две врлине.
Онај који не слуша заповести свога духовног оца биће глув и према заповестима Закона.
Не говори с усхићењем само о делима отаца, већ захтевај од себе самог да достигнеш њихову меру благодарећи највећим подвижничким напорима. Јер, онај који улаже велики подвижнички напор како био открио које делање треба супротставити којој помисли, тај постаје зналац у борби против заблуде. Ако међу свим твојим умственим подвижничким напорима буде недостојао макар један, ђаво ће попут разбојника провалити управо на његово место. Не заборави да с разумевањем бдијеш над својим подвижништвом, еда га заборав, након што га је лишио бриге око Добра, не би предао ропству злим помислима. Заборав овог ропства претходи пороку, с циљем да заборавност расеје ум и да порок брзо продре у њега.
15
15
15
fogielman
Ἐπαινετὸς οὗτος ἀνὴρ ὁ τῇ πρακτικῇ τὴν γνωστικὴν συζεύξας, ἵνα ἐξ ἀμφοτέρων πηγῶν τὸ τῆς ψυχῆς χωρίον ἀρδεύοιτο πρὸς ἀρετήν. Ἡ μὲν γὰρ γνωστικὴ πτεροῖ τὴν νοερὰν οὐσίαν τῇ τῶν κρειττόνων θεωρίᾳ· ἡ δὲ πρακτικὴ νεκροῖ τὰ μέλη τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, πορνείαν, ἀκαθαρσίαν, πάθος, κακίαν, ἐπιθυμίαν κακήν· οἱ οὖν διὰ τῶν ἀμφοτέρων τούτων τῇ πανοπλίᾳ περιπεφραγμένοι εὐκόλως κατεπιβήσονται λοιπὸν τῆς τῶν δαιμόνων πονηρίας.
Οἱ δαίμονες διὰ τῶν λογισμῶν τὴν ψυχὴν πολεμοῦσι· κἀκεῖνοι δὲ χαλεπωτέρως διὰ τῆς ὑπομονῆς ἀντιπολεμοῦνται καὶ δειλιῶντες προσιᾶσι λοιπὸν τῇ μάχῃ κραταιὸν τὸν στρατηγὸν τῆς πυγμῆς ὑφορῶντες.
Εἰ βούλει στρατηγῆσαι κατὰ τῆς φάλαγγος τῶν δαιμόνων, ἡσυχίᾳ φράσσε τὰς τῆς ψυχῆς σου πύλας.
Θῆγε δὲ καὶ τὸ οὖς σου τοῖς τῆς πατροσύνης λόγοις, ἵνα τότε μᾶλλον λογισμῶν ἀκάνθας μαθὼν ἐμπρήσῃς.
Ἐπὰν πατρικῆς νουθεσίας λόγον ἀκροᾶσαι, μὴ τῶν ἔργων ἔσο τούτου δικαστής, ἀλλὰ τῶν ῥήσεων ἐξεταστής. Ἔθος γὰρ τοῖς τοιούτοις λογισμοῖς εἰς τὸ πρακτικὸν τοῦ νουθετοῦντός σε ἀπάγειν, ἵνα δεινόν σε τούτου καταστήσαντες κριτὴν τῆς ἐπωφελοῦς νουθεσίας ἀποστήσωσι.
Μὴ ἀπαναίνου νουθετούμενος, κἂν γνωστικὸς ὑπάρχῃς· ἐὰν γὰρ τὸ πρακτικὸν τῆς γνωστικῆς ἀποζευχθῇ, χρεία τοῦ ζευγνύντος τὴν ὁποτέρων τῶν ἀρετῶν ἁρμονίαν τῇ φρικτῇ τῆς κρίσεως δίκῃ.
Ὁ τὴν πατρῴαν ἐντολὴν ἐκ τοῦ ὠτὸς ἐκτινάσσων καὶ νομικῆς ἐντολῆς παρήκοος ἔσται.
Μὴ μόνον κατορθώματα πατέρων τερπόμενος λάλει, ἀλλὰ καὶ σεαυτὸν ἐργάτην τούτων πονικώτατον ἀπαίτει· ὁ πονικώτερον ἐπιζητῶν οἷός τε οἵῳ πόνῳ λογισμὸς ἀντίκειται τεχνίτης ἐν πάλῃ κατὰ τῆς πλάνης εὑρίσκεται. Ἐν ὅλοις δὲ τοῖς νοεροῖς σου πόνοις εἷς ἐὰν ἐλλείψῃ ὁ τοῦτον συλήσας ἀντ᾽ αὐτοῦ παρεισδύνει· μνημόνευε τῇ συνέσει τῶν πόνων συντηρεῖν τὴν καρδίαν μήπως ἡ λήθη τῆς τῶν κρειττόνων μερίμνης ταύτην συλήσασα τῇ τῶν λογισμῶν αἰχμαλωσίᾳ παραδῷ· ἡ γὰρ λήθη τῆς αἰχμαλωσίας προπηδᾷ τῇ κακίᾳ, ἵν᾽ ὑπ᾽ ἐκείνης τοῦ νοῦ κλαπέντος ἑτοίμως αὐτῇ παρεισέλθοι.
pg
Ἐπαινετὸς οὗτος ἀνὴρ, ὁ τῇ πρακτικῇ τὴν γνωστικὴν συζεύξας, ἵνα ἐξ ἀμφοτέρων πηγῶν τὸ τῆς ψυχῆς χωρίον ἀρδεύοιτο πρὸς ἀρετήν· ἡ γὰρ γνωστικὴ πτεροῖ τὴν νοερὰν οὐσίαν τῇ τῶν κρειττόνων θεωρίᾳ, ἡ δὲ πρακτικὴ νεκροῖ τὰ μέλη τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, πορνείαν, ἀκαθαρσίαν πάθος, κακίαν, ἐπιθυμίαν κακήν· οἱ οὖν διὰ τῶν ἀμφοτέρων τούτων τῇ πανοπλίᾳ περιπεφραγμένοι, εὐκόλως κατεπιβήσονται λοιπὸν τῆς τῶν δαιμόνων πονηρίας. Οἱ δαίμονες διὰ τῶν λογισμῶν τῇ ψυχῇ πολεμοῦσι, κακεῖνοι χαλεπωτέρως διὰ τῆς ὑπομονῆς ἀντιπολεμοῦνται, καὶ δειλιῶντες προσίασι λοιπὸν τῇ μάχῃ κραταιὸν τὸν στρατηγὸν τῆς πυγμῆς ὑφορῶντες. Εἰ βούλει στρατηγῆσαι κατὰ τῆς φάλαγγος τῶν δαιμόνων, ἡσυχίᾳ φράττε τὰς τῆς ψυχῆς σου πύλας, θίγε δὲ καὶ τὸ οὖς σου τοῖς τῆς πατροσύνης λόγοις, ἵνα τότε μᾶλλον λογισμῶν ἀκάνθας μαθὼν ἐμπρήσῃς, ἐπὰν πατρικῆς νουθεσίας ἀκροᾶσαι. Μὴ τῶν ἔργων ἕσο δικαστὴς, ἀλλὰ τῶν ῥήσεων ἐξεταστής. Ἔθος γὰρ τοῖς τοιούτοις λογισμοῖς εἰς τὸ πρακτικὸν τοῦ νουθετοῦντός σε ἀπάγειν, ἵνα δεινόν σε τούτου καταστήσαντες κριτὴν, τῆς ἐπωφελοῦς νουθεσίας ἀποστήσωσι. Μὴ ἀπαναίνου νουθετούμενος, κἂν γνωστικὸς ὑπάρχῃς· ἐὰν γὰρ τὸ πρακτικὸν τῆς γνωστικῆς ἀποζευχθῇ, χρεία τοῦ ζευγνύντος τὴν ὁποτέρων τῶν ἀρετῶν ἁρμονίαν τῇ φρικτῇ τῆς κρίσεως δίκῃ. Ὁ τὴν πατρῴαν ἐντολὴν ἐκ τοῦ ὠτὸς ἐκτινάσσων, καὶ νομικῆς ἐντολῆς παρήκοος ἔσται, μὴ μόνον κατορθώματα Πατέρων τερπόμενος λάλει, ἀλλὰ καὶ σεαυτὸν ἐργάτην τούτων πονικώτατον ἀπαίτει. Ὁ πονικώτερον ἐπιζητῶν οἷός τε οἵῳ πόνῳ λογισμὸς ἀντίκειται, τεχνίτης ἐν πάλῃ κατὰ τῆς πλάνης εὑρίσκεται, ἐν ὅλοις δὲ τοῖς νοεροῖς σου πόνοις, οἷς ἐὰν ἐλλείψῃ, ὁ τοῦτον συλήσας ἀντ' αὐτοῦ παρεισδύει. Μνημόνευε τῇ συνέσει τῶν πόνων συντηρεῖν τὴν καρδίαν, μήπως ἡ λήθη τῆς τῶν κρειττόνων μερίμνης ταύτην συλήσασα τῇ τῶν λογισμῶν αἰχμαλωσίᾳ παραδῷ· ἡ γὰρ λήθη τῆς αἰχμαλωσίας προσπηδᾷ τῇ κακίᾳ, ἵνα ὑπ' ἐκείνης τοῦ νοῦ κλαπέντος, ἑτοίμως αὕτη παρεισέλθοι,
nesic
Ум који је удаљен од Бога и сећањем отуђен од Њега греши равнодушно кроз спољашња чула, јер такав човек не може да влада својим слушањем и говорењем, будући да се под утиском спољашњих ствари лишио дражи властитих подвижничких напора.
Када човек слуша другог човека који оговара овога или онога, тада обојица садејствују један другом посредством два садејствујућа духа. Јер, слушајући оговарање значи садејствовати ономе који оговара и бити у љубави с њим на заједничку пропаст срца.
Зачепи своје уши да не чујеш оговарање, иначе ћеш њима починити двоструки преступ против закона: с једне стране, навикнућеш се на ово ужасну страст; с друге стране, нећеш помоћи овим људима да се исцеле од болести оговарања.
Човек који воли да се подсмева краде душу добрих људи и оговарањем уништава њихов крхки слух. Онај који бежи од језика увредљивог према ближњем одгони и своје увредљиво понашање. Онај који спремно слуша оговарача, тај у властите уши сипа отров дивље звери.
Не допусти своме уху да окуша од овог горког отрова, иначе се може догодити да га пренесеш и другим људима.
Не допусти да твоје ухо буде зачарано оговарањем, еда се не би предао једној страсти и затим постао роб мноштва других страсти. Јер, чим једна од многих страсти нађе места у теби, она доводи са собом и друге на исто место. Тада управљачки део душе постаје роб многим пороцима, будући да је упрегнут у јарам страсти и да је одбацио од себе јарам подвижничких напора.
Онај који тражи прилику да се подсмева другим људима није истински посвећен испитивању властитих дела.
Немој се ругати преминулом човеку зашто што је свој живот провео у немару, еда не би по навици постао огорчени судија, како живих, тако и мртвих.
Немој својом охолом мишљу нападати оне који су сагрешили и немој се постављати као судија над њима, већ пази на себе и разборитим размишљањем испитуј своје поступке. Плачи када сагрешиш и немој се преузносити када нешто добро учиниш.
Ако не презиреш друге људе, немој се тиме преузносити, иначе ћеш се оденути у порок као у неку шарену хаљину. Јер, има неких који нису могли да се прославе својим врлинама, те су се силно потрудили да буду прослављени макар својим пороцима. Други, надимани завишћу, бацају изговоре с висине и омаловажавају ближње који су постојани у врлини. Трећи, брбљајући о трицама и кучинама, одевају се у побожни начин жиота, али не да би својим подвижничким напорима оплакивали властита сагрешења, већ да би замаглили гласине о властитој осуди. Према томе, немој се истицати пред Варалицом, нити се радуј што си преварен. Јер, ако се придружујеш ревнитељима ради простог угледа, ти своја дела не чиниш ради Бога, већ ради људи.
16
16
16
fogielman
Νοῦς κλεπτόμενος ἀπὸ θεοῦ καὶ μνήμῃ μακρυνόμενος καὶ διὰ τῶν ἐκτὸς αἰσθήσεων ἀδιαφόρως ἁμαρτάνει· ἀκοὴν γὰρ καὶ γλῶτταν ὁ τοιοῦτος ἀδυνατεῖ παιδαγωγῆσαι ὅτι τὸ φίλτρον τῶν πόνων ἐκ τῶν ἐκτὸς ἐξαφῆκεν.
Ὁ φιλῶν εἰσακούειν τοῦ ψέγοντος τὸν δεῖνα, δυσὶ συνεργοῖς πνεύμασι συνεργοῦσιν οἱ δύο· ἡ γὰρ κακηκοΐα τῆς κακηγορίας συνεργὸς τυγχάνει καὶ ἐρῶσιν ἀλλήλων εἰς λύμην καρδίας.
Ἐκ τῶν καταλαλιῶν τὰ ὦτά σου φράξον, ἵνα μὴ διττῶς σὺν αὐτοῖς ἀνομήσῃς, σαυτὸν μὲν δεινῷ πάθει ἐθίζων, γλωσσαλγεῖν δὲ ἐκείνους οὐκ ἀνακόπτων.
Ψυχὴν τῶν κρειττόνων ὁ φιλοσκώπτης λῃστεύει σαθρὰν ἀκοὴν διαβολαῖς διορύττων· ὁ δὲ διαδρᾶς τὴν τοῦ πέλας λοίδορον γλῶτταν καὶ τὴν οἰκείαν λοιδορίαν φυγαδεύει· ἡδεῖς ἀκοὰς ὁ τῷ λοιδόρῳ παρέχων ἰὸν θηρὸς τοῖς ὠσὶν ἀμέλγει.
Μὴ γευέσθω τὸ οὖς σου τῆς τοιαύτης πικρᾶς ἀντιδότου, μήπως τοιαύτην καὶ σὺ συγκεράσῃς ἑτέρῳ.
Μὴ γοητεύου καταλαλιαῖς τὸ οὖς σου, ἵνα μὴ πάθει πραθεὶς πολυπαθείᾳ δουλεύσῃς· ἓν γὰρ τῶν πολλῶν πάθος τόπον ἐν σοὶ εὑρὸν εἰς τὸν αὐτὸν σηκὸν καὶ ἄλλα συνεισφέρει. Τότε πλήθει κακῶν ὁ ἡγεμὼν δουλοῦται ὅταν πάθει ζευχθεὶς τοὺς πόνους ἀποζεύξῃ.
Ὁ τὰς ἑτέρων σκώψεις πειρώμενος ἐρευνᾶν τὰς ἑαυτοῦ πράξεις ἔργῳ οὐκ ἐρευνᾷ.
Μὴ ὡς ἀμελῶς ζήσαντα τὸν ἀποβιώσαντα σκώπτε, ἵνα μὴ ὡς ἐκ συνηθείας τῶν ζώντων καὶ τοῦ νεκροῦ πικρὸς γένῃ δικαστής.
Μὴ τοῖς πταίουσιν ἔπεχε λογισμῷ ἀλαζόνι ἐπαίροντί σε ὡς δικαστήν, ἀλλὰ σαυτῷ πρόσεχε λογισμῷ νήφοντι τῶν σῶν πράξεων δοκιμαστῇ· στένε πταίων καὶ μὴ φυσῶ κατορθῶν.
Ἀκαταφρόνητος εἶναι μὴ μεγαλαύχει, ὅπως μὴ ὡς κόσμον τὸ κακὸν ἐνδύσῃ· τινὲς γὰρ ἀπὸ εὐλαβείας μὴ δυνάμενοι γνωσθῆναι ἔσπευσαν κἂν ἀπὸ κακίας οὕτω γνωσθῆναι· ἕτεροι δὲ αὐξηθέντες τῷ φθόνῳ προφάσεις ἀκροβολοῦσι καὶ τοὺς εὐσταθοῦντας ταῖς ἀρεταῖς ἐξουδενοῦσι τοῖς πέριξ.
pg
νοῦς κλεπτόμενος ἀπὸ Θεοῦ, καὶ μνήμης μακρυνόμενος, καὶ διὰ τῶν ἐκτὸς αἰσθήσεων ἀδιαφόρως ἁμαρτάνει· ἀκοὴν γὰρ καὶ γλῶτταν ὁ τοιοῦτος ἀδυνατεῖ παιδαγωγῆσαι, ὅτι τὸ φίλτρον τῶν πόνων ἐκ τῶν ἐκτὸς ἐξαφῆκεν. Ὁ φιλῶν ἐξακούειν τοῦ ψέγοντος τὸν δεῖνα, δυσὶ συνεργοῖς πνεύμασι συνεργοῦσιν οἱ δύο· ἡ γὰρ κακηκοΐα τῆς κατηγορίας συνεργὸς τυγχάνει, καὶ ἐρῶσιν ἀλλήλων εἰς λύμην καρδίας. Ἐκ τῶν καταλαλιῶν τὰ ὦτά σου φράξον, ἵνα μὴ διττῶς σὺν αὐτοῖς ἀνομήσῃς, σαυτὸν μὲν δεινῷ πάθει ἐθίζων, γλωσσαλγεῖν δὲ ἐκείνους οὐκ ἀνακόπτων. Ψυχὴν τῶν κρειττόνων ὁ φιλοσκώπτης λῃστεύει, σαθρὰν ἀκοὴν διαβολαῖς διορύττων· ὁ δὲ διαδρῶν τὴν τοῦ πέλας λοίδορον γλῶσσαν, καὶ τὴν οἰκείαν λοιδορίαν φυγαδεύει· ἡδεῖς ἀκοὰς ὁ τῷ λοιδόρῳ παρέχων, ἰὸν θηρὸς τοῖς ὠσὶν ἀμέλγει. Μὴ γευέσθω τὸ οὗς σου τῆς πικρᾶς ταύτης ἀντιδότου, μή πως τοιαύτην καὶ σὺ συγκεράσῃς ἑτέρῳ, μὴ γοητεύου καταλαλιαῖς τὸ οὗς σου, ἵνα μὴ πάθει πραθεὶς, πολυπαθείᾳ δουλεύσῃς· ἓν γὰρ τῶν πολλῶν πάθος τόπον ἐν σοὶ εὑρὼν, εἰς τὸν αὐτὸν σηκὸν καὶ ἄλλα συνεισφέρει· τότε πλήθει κακῶν ὁ ἡγεμὼν δουλοῦται, ὅταν πάθει ζευχθεὶς τοὺς πόνους ἀποζεύξῃ. Ὁ τὰς ἑτέρων σκέψεις πειρώμενος ἐρευνᾷν, τὰς ἑαυτοῦ πράξεις ἕργῳ οὐκ ἐρευνᾷ, μὴ ὡς ἀμελῶς ζήσαντα, τὸν ἀποβιώσαντα σκῶπτε, ἵνα μὴ ὡς ἐκ συνηθείας τῶν ζώντων, καὶ τοῦ νεκροῦ γένῃ πικρὸς δικαστής· μὴ τοῖς πταίουσιν ἔπεχε λογισμῷ ἀλαζόνι ἐπαίροντί σε ὡς δικαστὴν, ἀλλὰ σαυτῷ πρόσεχε λογισμῷ νήφοντι, καὶ τῶν σῶν πράξεων δοκιμαστῇ. Στένε πταίων, καὶ μὴ φυσῶ κατορθῶν ἀκαταφρόνητος εἶναι μὴ μεγαλαύχει, ὅπως μὴ ὡς κόσμον τὸ κακὸν ἐνδύσῃ. Τινὲς γὰρ ἀπὸ εὐλαβείας μὴ δυνάμενοι γνωσθῆναι, ἔσπευσαν, κἂν ἀπὸ κακίας οὕτω γνωσθῆναι· ἕτεροι δὲ αὐξηθέντες τῷ φθόνῳ, προφάσεις ἀκροβολοῦσι, τοὺς εὐσταθοῦντας ταῖς ἀρεταῖς ἐξουθενοῦσι. Τοῖς πέριξ
nesic
Не разговарај слободно с оним који живи без подвижничких напора, чак и ако га прати велики углед; јер, он је само тобожњи пријатељ и временом ће бити разобличен.
Стекни пријатеља који се боји изругивања, еда би нашао прибежиште од својих падова, и сакривај оно на чему ти завидници могу завидети.
Када се твој пријатељ осећа потчињеним због похвала које примаш за своје подвижничке напоре и постане љубоморан до те мере да одапиње, попут стрела, сујетне речи на твоје подвижничке напоре међу твојим познаницима, како би поругама на твој рачун замаглио поштовање које си задобио пред другима, тада немој обраћати пажњу на његову завист и не допусти да будеш убоден њоме, еда не би увукао овај горки отров у своју душу. Јер, реч је о делу Сатане који га распаљује љубомором, док тебе прождире огорченошћу. Уместо тога, постанимо смиреноумни и будимо међу првима који ће одати почаст оваквим људима, ублажавајући добром заједничком трпезом њихове помисли које су подивљале од љубоморе.
Не окривљуј свог пријатеља из љубоморе, кријући се иза маске других људи, еда се критикујући њега, тобоже туђим устима, а не властитим, не би владао као да си невин, нити да би се преузносио као да си слободан од прекора. Јер, иза ова маске се сакрио и Сатана – који је у лику змије окривио Свевишњег и које је желео да властиту љубомору припише Њему – претварајући се да прекор долази из уста другога и да је он сам лишен љубоморе.
Пост. 3, 1–5.
Немој тражити да ухватиш брата свога у сагрешењу, као да желиш да га учиниш својим робом, иначе ћеш постати Сатанин саучесник.
Онај који је сагрешио не сме кривити друге, нити их сме доводити у заблуду како не би био једини који је пао у порок, јер управо ово беше прво дело ђаволове пропасти. Уместо тога, нека се покаје за неприлична дела која је починио и нека жалосно плаче због њих, те ће привући к себи тиховање које председава над свим његовим подвижничким напорима и које му открива многоока сагледавања врлина.
Нека онај који ћути својим језиком храбро дела против помисли, јер се храброст душе не показује само ћутањем тела, већ и храброшћу у погледу помисли, као и постојаношћу пред увредама и неправдама. Јер, управо одавде падају најстрашнији ударци ђаволовог бича на нас.
У сусретима с другима људима немој чувати само своја уста, већ чувај и своје срце, Јер, око душе постаје заслепљено када се ум – под утицајем духа самозадовољства – опусти.
17
17
17
fogielman
Τινὲς εἰς φαῦλα θρυλούμενοι βίον σεμνὸν ἀμφιέννυνται, οὐχ ἵνα τὰ πταίσματα τοῖς πόνοις θρηνήσωσιν, ἀλλ᾽ ἵνα τῶν ψόγων τὰς φήμας σχιάσωσιν. Ἀλλὰ μὴ τῷ ἀπατῶντί σε καλλωπίζου μηδὲ τῷ ἀπατᾶσθαι ἐναγάλλου· ἐὰν γὰρ δι᾽ ὄνομα ψιλὸν τῶν σπουδαίων ἐφάπτῃ, οὐ θεῷ ἀλλ᾽ ἀνθρώποις ἐργάζῃ.
Μὴ παρρησίαν ἄγε τῷ ἀπόνως βιοῦντι, κἂν ὄνομα μέγα τούτῳ πομπεύῃ· ἔστι φίλος προσώπου χάριν καὶ χρόνος κατήγορος τούτου γίνεται.
Δεδοικότα σκώπτειν φίλον κτῆσαι, ἵνα σκέπην εὕρῃς τῶν σῶν πταισμάτων, τὸ δὲ φθονούμενον ἐν σοὶ κρύπτε μάλιστα τοῦ φθονοῦντος.
Ὅταν ὁ σὸς φίλος ἐπὶ τοῖς σαῖς τῶν πόνων εὐφημίαις ἐλαττούμενος εἰς φθόνον ἐκτραπῇ ὡς καὶ τοῖς πέριξ ῥήματα κενοδοξίας ἀκοντίζειν σου τοῖς πόνοις ὅπως τὴν διατρέχουσαν περὶ σοῦ δόξαν συσκιάσῃ τοῖς σοῖς σκώμμασι, τότε μὴ τῇ ἐκείνου βασκανίᾳ προσέχων δηχθῇς, ἵνα μὴ ἰὸν πικρὸν τῇ ψυχῇ σου σιφωνήσῃς· τοῦτο γὰρ ἔργον τοῦ Σατανᾶ, ἵνα ἐκεῖνον μὲν τῷ φθόνῳ ἐκπυρώσῃ, σὲ δὲ πικρίᾳ ἀναλώσῃ. Ταπεινούμεθα δὲ μᾶλλον καὶ τῇ τιμῇ τοὺς τοιούτους προηγούμεθα ἐξημεροῦντες αὐτῶν καὶ διὰ τραπέζης τὸ ἀγριωθὲν τῷ ζήλῳ φρόνημα.
Μὴ ὡς ἐξ ἑτέρου προσώπου ψέγε ζήλῳ τὸν φίλον, ἵνα ὡς ἐξ ἄλλου δῆθεν στόματος ψέγων ἐκεῖνον σεαυτὸν ὡς ἀθῷον ποιήσῃς καὶ ὡς ἄψογον ὑψώσῃς· τοῦτο γὰρ μετασχημάτισμα τοῦ Σατανᾶ τοῦ ἐκ προσώπου ὄφεως τὸν ὕψιστον ψέγοντος, ἵνα ὡς ἐξ ἑτέρου δῆθεν στόματος τὸν ἑαυτοῦ φθόνον τῷ θεῷ προσάψας αὐτὸς ὡς ἄφθονος νομίζηται.
Μὴ ὡς ὑπόδουλον θέλων ἔχειν τὸν ἀδελφὸν πειρῶ τούτου πταῖσμα καταλαβεῖν, ἵνα μὴ συνεργὸς εὑρεθῇς τοῦ Σατανᾶ.
Ὁ πταίσας καὶ ἑτέρους ψέγειν ἢ πταίειν μὴ ἐπιτηρείτω, ὡς ἵνα μὴ μόνος ᾖ συμπεσὼν τῷ κακῷ, ὅπερ τῆς ἐκπτώσεως τοῦ διαβόλου πρῶτον καὶ τοῦτο ἔργον ἐστίν· ἔστω δὲ μεταμελούμενος ἐφ᾽ οἷς ἁτόποις ἔπραξεν ἔργοις τὸν τῆς λύπης θρῆνον κατ᾽ αὐτῶν ἐπιγινώσκων, ἐπισπάσηται δὲ τὴν πρωτοστάτην τῶν πόνων ἡσυχίαν φαίνουσαν αὐτῷ τὴν πολυόμματον τῶν ἀρετῶν θεωρίαν.
Ὁ ἡσυχάζων τῇ γλώττῃ κατὰ τῶν λογισμῶν ἀνδριζέσθω· ἡ γὰρ τῆς ψυχῆς ἀνδρεία οὐκ ἐν τῇ ἡσυχίᾳ μόνον δείκνυται τοῦ στόματος, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ τῶν λογισμῶν ἀνδραγαθίᾳ καὶ τῇ τῶν ὕβρεων καὶ ἀδικιῶν εὐσταθείᾳ· ἐντεῦθεν γὰρ αἱ δειναὶ μάστιγες τοῦ διαβόλου περιτινάσσονται.
Ἐν ταῖς συντυχίαις μὴ στόμα μόνον, ἀλλὰ καὶ καρδία τηρείσθω· τότε γὰρ ἁμαυροῦται τῆς ψυχῆς τὸ ὄμμα τῷ τῆς ἀρεσκείας πνεύματι τοῦ νοῦ πασσομένου.
pg
τινὲς εἰς φαῦλα θρυλλούμενοι, βίον σεμνὸν ἀμφιέννυνται, οὐχ ἵνα τὰ φαῦλα πταίσματα τοῖς πόνοις θρηνήσωσιν, ἀλλ' ἵνα τῶν ψόγων τὰς φήμας σκιάσωσιν. Ἀλλὰ μὴ τῷ ἀπατῶντί σε καλλωπίζου, μηδὲ τῷ ἀπατᾶσθαι ἐναγάλλου· ἐὰν γὰρ δι' ὄνομα ψιλὸν τῶν σπουδαίων ἐφάπτῃ, οὐ Θεῷ, ἀλλὰ ἀνθρώποις ἐργάζῃ, μὴ παῤῥησίαν ἄγε τῷ ἀπόνως βιοῦντι, κἂν ὄνομα τούτῳ μέγα πομπεύῃ· ἔστι φίλος πρὸς προσώπου χάριν, καὶ χρόνος κατήγορος τούτου γίνεται. Δεδοικότα φίλον σκώπτην κτῆσαι, ἵνα σκέπην εὕρῃς τῶν σῶν πταισμάτων, τὸ δὲ φθονούμενον ἐν σοὶ κρύπτε μᾶλλον τοῦ φθονοῦντος. Ὅταν ὁ σὸς φίλος ταῖς σαῖς τῶν πόνων εὐφημίαις ἐλαττούμενος εἰς φθόνον ἐκτραπῇ, ὡς καὶ τοῖς πέριξ ῥήματα κενοδοξίας ἀκοντίζειν σου τοῖς πόνοις, ὅπως τὴν διατρέχουσαν περὶ σοῦ δόξαν συσκιάσῃ τοῖς σοῖς σκώμμασι, τότε μὴ τῇ ἐκείνου βασκανίᾳ προσέχων δηχθῇς, ἵνα μὴ ἰὸν πικρὸν τῇ ψυχῇ σου σιφωνίσῃς. Τοῦτο γὰρ ἔργον τοῦ Σατανᾶ, ἵνα ἐκεῖνον μὲν τῷ φθόνῳ ἐκπυρώσῃ, σὲ δὲ πικρίᾳ ἀναλώσῃ. Ταπεινώμεθα δὲ μᾶλλον, καὶ τῇ τιμῇ τοὺς τοιούτους προηγώμεθα ἐξημεροῦντες αὐτῶν, καὶ διὰ τραπέζης τὸ ἀγριωθὲν τῷ ζήλῳ φρόνημα. Μὴ ὡς ἐξ ἑτέρου προσώπου ψέγε ζήλῳ τὸν φίλον, ἵνα ὡς ἐξ ἄλλου δῆθεν στόματος ψέγων ἐκεῖνον, σαυτὸν ὡς ἀθῶον ποιήσῃς, καὶ ὡς ἄψογον ὑψώσῃς. Τοῦτο γὰρ μετασχημάτισμα τοῦ Σατανᾶ, τοῦ ἐκ προσώπου ὄφεως τὸν Ὕψιστον ψέγοντος, ἵνα ὡς ἐξ ἑτέρου δῆθεν στόματος τὸν ἑαυτοῦ φθόνον τῷ Θεῷ προσάψας, αὐτὸς ὡς ἄφθονος νομίζηται. Μὴ ὡς ὑπόδουλον θέλων ἔχειν τὸν ἀδελφὸν, πειρῶ τούτου πταῖσμα καταλαβεῖν, ἵνα μὴ συνεργὸς εὑρεθῇς τοῦ Σατανᾶ. Ὁ πταίσας, καὶ ἑτέρους λέγειν, ἢ πταίειν μὴ ἐπιτηρείτω, ἵνα ὡς μὴ μόνος ᾖ συμπεσὼν τῷ κακῷ, ὅπερ τῆς ἐκπτώσεως τοῦ διαβόλου πρῶτον καὶ τοῦτο ἔργον ἐστίν. Ἔστω δὲ μεταμελούμενος ἐφ' οἷς ἀτόποις ἔπραξεν ἔργοις· τὸν τῆς λύπης θρῆνον κατ' αὐτῶν ἐπιγινώσκων, ἐπισπάσεται δὲ καὶ τὴν πρωτοστάτην τῶν πόνων ἡσυχίαν, φαίνουσαν αὐτῷ τὴν πολυόμματον τῶν ἀρετῶν θεωρίαν. Ὁ ἡσυχάζων τῇ γλώττῃ, κατὰ τῶν λογισμῶν ἀνδριζέσθω· ἡ γὰρ τῆς ψυχῆς ἀνδρεία οὐκ ἐν τῇ ἡσυχίᾳ δείκνυται μόνον τοῦ στόματος, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ τῶν λογισμῶν ἀνδραγαθίᾳ, καὶ τῇ τῶν ὕβρεων, καὶ ἀδικιῶν εὐσταθείᾳ· ἐντεῦθεν γὰρ αἱ δειναὶ μάστιγες τοῦ διαβόλου περιτινάσσονται ἐν ταῖς συντυχίαις. Μὴ στόμα μόνον, ἀλλὰ καὶ καρδία τηρείσθω, τοτὲ γὰρ ἀμαυροῦται τῆς ψυχῆς τὸ ὄμμα τῷ τῆς ἀρεσκείας ὄμματι, τοῦ νοῦ παυσομένου.
nesic
Нека твој ум буде слеп за најсрамније ствари, јер „Господ умудрује овакве слепе“,
Пс. 145, 8.
и нека буде видовит у погледу најкраснијих ствари како би могао бити слеп у погледу најпорочнијих ствари. Осим тога, схвати да постоје две врсте блуда, које су сједињене, али различите, наиме, блуд тела и блуд духа, као што се и за девицу каже „да буде света телом и духом“.
1. Кор. 7, 34.
Када се твој ум сједини с помишљу блуда, тада душа општи с преварним утиском.
Демон узима на себе обличје женског лица да би отровао твоју душу и приморао те да се полно сјединиш с женом. Бестелесна приказа узима на себе обличје лепоте да би развратила душу пожудним мислима. Према томе, немој се клањати непостојећем идолу како не би исто чинио и с телом. Јер, дух блуда је преварио оне који крстом нису прогнали духове унутрашње прељубе.
18
18
18
fogielman
Ἔστω σου πηρὸς ὁ νοῦς περὶ τὰ αἴσχιστα· κύριος γὰρ σοφοῖ τοὺς τοιούτους τυφλούς, διορατικὸς δὲ περὶ τὰ κάλλιστα, ἵν᾿ ἐκτυφλώττῃ περὶ τὰ κάκιστα. Νόει δέ μοι πορνείας εἶναι δύο ἐν διαιρέσει ἐζυγωμένας, καθ᾽ ὧν· καὶ ἡ παρθένος...ἵνα ᾖ ἁγία τῷ σώματι καὶ τῷ πνεύματι.
Ὅταν λογισμῷ πορνείας τὸ πνεῦμά σου μίγνυται, τότε ἐκτυπώματι πλάνης ἡ ψυχή σου συγγίνεται.
Προσώπῳ θηλείας σχηματίζεται δαίμων, ἵνα φαρμάξῃ σὴν ψυχὴν μετ᾽ αὐτοῦ συμμιγῆναι· μορφῆς γλύμμα φορεῖ ἄσαρκον φᾶσμα ἵνα λογισμῷ ἀκολάστῳ τὴν ψυχὴν ἐκπορνεύσῃ· μὴ οὖν συγκατακάμπτου εἰδωλείῳ ἀνυπάρκτῳ, ἵνα μὴ καὶ τῇ σαρκὶ τὸ ὅμοιον δράσῃς· πνεύματι πορνείας ἐπλανήθησαν οἱ τοιοῦτοι οἱ τὰς ἔνδον μοιχείας τῶν πνευμάτων τῷ σταυρῷ μὴ σοβοῦντες.
Αἴκιζε τοὺς λογισμοὺς ἀσιτίᾳ βρωμάτων, ἵνα μὴ πορνείᾳ, ἀλλὰ πείνῃ λαλῶσιν.
Εὐχῆς ἀγρυπνίαν στῆσον δαχρύων ἵνα βοήθειαν λάβῃς τοῦ παρόντος πολέμου· ἐν καιρῷ τοῦ τῆς πορνείας πολέμου τὰς κλήσεις τῶν ἑστιατόρων παραίτησαι καὶ τὸν μὲν ξένον ἐπιστάντα ὑπερετῶν ἀναπαύσεις, σεαυτὸν δὲ περικεκαλυμμένως ἀσιτίᾳ περιφράξεις.
Διπλοῦς ἔστω σοι τῶν ἀμφοτέρων ἔργων ὁ μισθὸς ἑνὶ ἑκάστῳ τὸ πρακτικὸν δι᾽ ἀρετὴν ἀπονέμοντι.
Μὴ εἴνεκεν γαστρὸς συνεσθία τῷ ἀδελφῷ, ἀλλ᾽ εἵνεχεν Χριστοῦ συναυλίζου τῇ ἀγάπῃ.
Κόρος σιτίων λογισμοὺς σιτίζει καὶ μέθυσος ὕπνον φαντασίας ποτίζει.
Τέθνηχε μετὰ τὸν φάρυγγα ἡ τῆς τρυφῆς ἡδονὴ καὶ πνεῖ ἐν τῷ τάφῳ τὰ τῆς γαστρὸς λαγνεύματα.
Οἱ πόνοι τῆς σκληρουχίας τελευτῶσιν εἰς ἀνάπαυσιν, οἱ δὲ τρόποι τῆς τρυφυλίας τελευτῶσιν εἰς κατάκαυσιν.
Ὁ τῆς σαρκὸς τὸ ἄνθδος τῇ ἀσχήσει μαραίνων καθ' ἡμέραν ἐν τῇ σαρκὶ μελετᾷ τὴν ἑαυτοῦ τελευτήν.
Ἡ τῆς καρδίας λογιστεία τὸ σῶμα συμμετρείτω, ἵνα μὴ τούτου πληγέντος καὶ αὐτὴ κοπιάσῃ.
᾿Ἀρκείσθω σὰρξ τὰ φυσικὰ περικόπτειν [καὶ καρδία τὰ μὴ φυσικὰ ἐκκόπτειν].
Ἡ σωματική σου γυμνασία ἐν τοῖς ἤθεσιν οἰκοδομείσθω, ἵνα μάθῃς καρδίᾳ πονεῖν καὶ ψυχῇ συμπονεῖν.
Οἱ τοῦ προσώπου τὴν ὠχρείαν ἐν τῇ ἀσκήσει λάμποντες τὸν παρὰ τῶν ἀνθρώπων ἔπαινον καὶ πρὶν ἐλθεῖν ῥιπτέτωσαν, τοῦτον τοῦ λογισμοῦ καὶ πρὸ τῆς συντυχίας ἔνδον ἐμβάλλοντος.
Ὅταν χρονίσῃς ἀπεχόμενος οἴνου καὶ ἐλαίου καὶ τῶν περιττῶν, τότε οἱ λογισμοὶ τοὺς χρόνους σοι μετ᾽ ἐγκωμίων ψηφίζοντες ὑπενδοῦναί σε τοῖς πόνοις διὰ τὸ σῶμα γυμνάζουσιν· εἰκότως οὖν τοῖς κακογνώμοσιν ἀντιφθέγξῃ διαψηφισταῖς ὅσα πρὸς ἀνατροπὴν τῆς ἐκείνων σκευωρίας ἀντίκειται.
pg
Ἔστω σου πηρὸς ὁ νοῦς περὶ τὰ αἴσχιστα, Κύριος γὰρ σοφοῖ τοὺς τοιούτους τυφλοὺς, διορατικὸς δὲ περὶ τὰ κάλλιστα, ἵνα ἐκτυφλώττῃ περὶ τὰ κάκιστα. Νόει δέ μοι, πορνείας εἶναι δύο ἐν διαιρέσει ἐζυγωμένας, τὴν τοῦ σώματος, καὶ τὴν τοῦ πνεύματος· ὅταν λογισμὸς πορνείας τῷ πνεύματί σου μίγνυται, τότε ἐκτυπώματι πλάνης ἡ ψυχή σου συγγίνεται. Προσώπῳ θηλείας σχηματίζεται δαίμων, ἵνα φαρμάξῃ τὴν ψυχὴν μετ' αὐτοῦ συμμιγῆναι· μορφῆς γλύμμα φορεῖ ἄσαρκος δαίμων ἵνα λογισμῷ ἀκολάστῳ τὴν ψυχὴν ἐκπορνεύσῃ. Μὴ οὖν συγκαλύπτου εἰδωλείῳ ἀνυπάρκτῳ, ἵνα μὴ καὶ τῇ σαρκὶ τὸ ὅμοιον δράσῃς, πνεύματι πορνείας ἐπλανήθησαν οἱ τοιοῦτοι οἱ τὰς ἔνδον μοιχείας τῶν πνευμάτων τῳ σταυρῷ μὴ σοβοῦντες. Αἴκιζε τοὺς λογισμοὺς ἀσιτίᾳ βρωμάτων, ἵνα μὴ πορνείᾳ, ἀλλὰ πείνῃ λαλῶσιν· εὐχῆς ἀγρυπνίᾳ στῆσον δάκρυον, ἵνα βοήθειαν λάβῃς τοῦ παρόντος πολέμου. Ἐν καιρῷ τοῦ τῆς πορνείας πολέμου τὰς κλήσεις τῶν ἑστιατόρων παραίτησαι, καὶ τὸν μὲν ξένον ἐπιστάντα ὑπηρετῶν ἀναπαύσεις, σεαυτὸν δὲ περικεκαλυμμένως, ἀσιτίᾳ περιφράξεις. Διπλοῦς ἔστω σοι τῶν ἀμφοτέρων ἔργων ὁ μισθὸς ἑνὶ ἑκάστῳ τὸ πρακτικὸν δι' ἀρετὴν ἀπονέμοντι· μὴ ἕνεκεν γαστρὸς συνέσθιε τῷ ἀδελφῷ, ἀλλ' ἕνεκεν Χριστοῦ συναυλίζου τῇ ἀγάπῃ. Κόρος σιτίων λογισμοὺς σιτίζει, καὶ μέθυσος ὕπνον φαντασίας ποτίζει. Τέθνηκε μετὰ τὸν φάραγγα τῆς τρυφῆς ἡδονὴ καὶ πνεῖ ἐν τῷ τάφῳ τὰ τῆς γαστρὸς λαγνεύματα. Οἱ πόνοι τῆς κληρουχίας τελευτῶσιν εἰς ἀνάπαυσιν, οἱ δὲ τρόποι τῆς τρυφῆς τελευτῶσιν εἰς κατάκαυσιν. Ὁ τῆς σαρκὸς τὸ ἄνθος τῇ ἀσκήσει μαραίνων καθ' ἡμέραν ἐν τῇ σαρκὶ μελετᾷ τὴν ἑαυτοῦ τελευτήν. Καρδίας λογιστεία τὸ σῶμα συμμετρείτω, ἵνα μὴ τούτου πληγέντος, καὶ αὕτη κοπιάσῃ· ἀρκείσθω σὰρξ τὰ φυσικὰ περικόπτειν· ἡ σωματική σου γυμνασία ἐν τοῖς ἤθεσιν οἰκονομείσθω, ἵνα μάθῃς καρδίᾳ πονεῖν, καὶ ψυχῇ συμπονεῖν. Οἱ τοῦ προσώπου τὴν ὠχρείαν ἐν τῇ ἀσκήσει λάμποντες τὸν παρὰ τῶν ἀνθρώπων ἔπαινον καὶ πρὶν ἐλθεῖν ῥιπτέτωσαν, τοῦτον τοῦ λογισμοῦ, καὶ πρὸ τῆς συντυχίας ἔνδον ἐμβάλλοντος. Ὅταν χρονίσῃς ἀπεχόμενος οἴνου, καὶ ἐλαίου, καὶ τῶν περιττῶν, τότε οἱ λογισμοὶ τοὺς χρόνους σοι μετ' ἐγκωμίων ψηφίζουσιν ὑπενδοῦναί σε τοῖς πόνοις διὰ τὸ σῶμα γυμνάζουσι. Εἰκότως οὖν τοῖς κακογνώμοσιν ἀντιφθέγξῃ διαψηφισταῖς, ὅσα πρὸς ἀνατροπὴν τῆς ἐκείνων σκαιωρίας ἀντίκεινται.
nesic
Подвргни мучењу своје помисли уздржањем од хране како не би мислиле о блуду, већ о глади.
Непрестано бдиј са сузама како би примио помоћ у садашњој борби. У тренутку рата с блудом одбијај позиве оних који те зову на вечеру. Ако, пак, код тебе у посету дође странац, устани да му прислужиш и принесеш укрепљење, а себе тајно укрепи уздржањем.
Нека твоја награда буде двострука за оба ова дела, јер си све учинио на делатан начин како би стекао врлину.
Немој јести с братом ради насићивања утробе, већ ради Христа пребивај с њим у љубави.
Ситост јелима храни помисли, а пијанац маштаријама поји сан.
Задовољство уживања замире након што прође кроз грло, док неуздржљивост стомака дише чак и у гробу.
Сурови подвижнички напори имају свој крај у спокојству, док путеви уживања окончавају у огњу.
Онај који подвизавањем осушује цвет свога тела, тај свакодневно у своме телу размишља о властитој смрти.
Нека срце размишља о мери подвижништа које тело може поднети, еда ударци које примамо на телу не би изморили и само срце.
Нека се плот задовољи обуздавањем природних потреба, а срце одсецањем неприродних.
Нека твој телесни подвиг буде изграђен на унутрашњој разборитости како би напоре душе ускладио с напорима срца.
Нека они који су у подвигу заблистали бледилом свога лица одбаце сваку људску похвалу, чак и пре него што иста дође, знајућу да им помисао ово набацује у њиховом унутрашњем свету, чак и пре било каквог сусрета с другима.
Кад год се неко време уздржаваш од вина, уља и сувишних јела, помисли те наговарају да размишљаш о овим временским периодима, и набрајају ти похвале који би могао стећи пред људима, и предлажу ти да мало попустиш у подвижничким напорима ради свога тела. Тада наступа право време да се успротивиш овим недобронамерним рачунџијама и својим противречењем изокренеш наопачке њихова лукавства.
19
19
19
fogielman
Τίς τῶν ἀδελφῶν διὰ τῶν λογισμῶν τοὺς πόνους ὑπὸ δαιμόνων ὑπὸ τῶν ἔνδον ἐπαινούμενος ἔψαλλεν· Ἀποστραφήτωσαν παραυτίκα αἰσχυνόμενοι οἱ λέγοντές μοι· εὖγε εὖγε· μὴ τῶν λογισμῶν ἀνάσχῃ πολυετή σοι κύκλον ἐν τῷ μονήρει βίῳ φερόντων, ἵνα μή σου τοὺς πόνους τοῖς χρόνοις χρεμάσωσι μηδὲ ἐν τῇ ὑπομονῇ τῆς ἐρημίας καυχήσῃ ζωγρηθείς, ἀλλ᾽ ἐν τῇ ὑπομονῇ τῆς εὐτελείας τὸ δοῦλος ἀχρεῖος εἶναι μνήσθητι.
Διὰ γῆρας βαθύ τινα τῶν καρτερικῶν μονηρεμίτην πρεσβύτην ἐκ τῆς ἐρημίας αἴρειν ἐβιάζετο, ὁ δὲ πρὸς αὐτὸν παῦσαί φησι τῆς βίας· οὔπω γὰρ τῆς ἐξορίας ὁ κακοῦργος ἀνακέκλημαι· ζητοῦντος δέ μου τοῦτον τὸν τῆς διδασκαλίας λόγον μαθεῖν ἔφη· Ζητεῖτε πρῶτον ἐμπόνως τὸν ἔμφυτον φόβον καὶ τότε ἔνδον εὑρήσεις τὸν ἔμπυρον λόγον τὸν διδάσκοντα ἄνθρωπον γνῶσιν· ὁ δ᾽ αὐτὸς ἐπερωτηθεὶς καὶ περὶ φόβου οὕτως ἀπεκρίνατο· ὁ μέριμναν ἔχων τοῦ θανάτου τὴν μνήμην ὁδηγεῖται καὶ εἰς τὸν τῆς κρίσεως φόβον.
pg
Τίς τῶν ἀδελφῶν τοὺς πόνους κατὰ δαιμόνων, ὑπὸ τῶν ἔνδον ἐπαινούμενος ἔψαλλεν. «Ἀποστραφήτωσαν παραυτίκα αἰσχυνόμενοι οἱ λέγοντές μοι· Εὖγε! εὖγε!» Μὴ τὸν λογισμὸν ἀνάσχῃ πολυετῆ σοι κύκλον ἐν τῷ μονήρει βίῳ φερόντων, ἵνα μή σου τοὺς πόνους τοῖς χρόνοις κρεμάσωσι, μηδὲ ἐν τῇ ὑπομονῇ τῆς ἐρημίας καυχήσει ζωγρηθῇς· ἀλλ' ἐν τῇ ὑπομονῇ τῆς εὐτελίας τοῦ δοῦλος ἀχρεῖος εἶναι μνήσθητι. Διὰ γῆρας βαθύ τινα τῶν καρτερικῶν μονηρεμίτην πρεσβύτην ἐκ τῆς ἐρημίας αἵρειν ἐβιάζετό τις. Ὁ δὲ πρὸς αὐτόν· Παῦσαι, φησὶ, βίας, οὔπω γὰρ τῆς ἐξορίας ὁ κακοῦργος ἀνακέκλημαι. Ζητοῦντος δέ μου τοῦτον τῆς διδασκαλίας λόγον μαθεῖν, ἔφη· Ζήτει, πρῶτον ἐμπόνως τὸν ἔμφυτον φόβον, καὶ τότε ἔνδον εὑρήσεις τὸν ἔμπειρον λόγον, τὸν διδάσκοντα ἄνθρωπον γνῶσιν. Ὁ δ' αὐτὸς ἐπερωθεὶς καὶ περὶ φόβου, οὕτως ἀπεκρίνατο· Ὁ μέριμναν ἔχων τοῦ θανάτου τὴν μνήμην, ὁδηγεῖται καὶ εἰς τὸν τῆς κρίσεως φόβον.
nesic
Пошто су демони хвалили неког брата због његових трудова у погледу борбе с унутрашњим помислима, он је запојао: „Да се сместа врате постиђени, они који ми говоре: добро, добро!“
Пс. 69, 4.
Одбаци помисли које ти приказују вишегодишњи циклус осамљеничког живота како те не би присилиле да своје подвижниче напоре мериш периодима времена и како не би пао у замку и како се не би хвалио због своје истрајности у пустињи. Уместо тога, буди истрајан у својој смирености и сећај се да си „слуга бескорисни“.
Лк. 17, 10.
Извесни људи примораше једног од осамљених стараца да напусти пустињу, јер беше веома стар. Међутим, старац им рече: „Престаните да ме терате, јер још нисам позван из изгнанства, будући да сам још зао“. И пошто сам тражио да разумем смисао овог учења, он ми рече: „Најпре мукотрпно трагај за прирођеним страхом, а затим ћеш у свом унутрашњем свету пронаћи огњену реч која човека учи познању“. А кад су истог старца упитали о страху, он је одговорио: „Онај који се брине о смрти, тај усмерава своје памћење к страху од последњег суда“.
20
20
20
fogielman
Φόβῳ τῶν θείων γραφῶν καθ᾽ ἑκάστην συνόμιλος γίνου· τῇ γὰρ τούτων συνουσίᾳ λογισμῶν ἐξοίσεις ὁμιλίας.
Ὁ μελέτῃ τὰς θείας γραφὰς ἐνθησαυρίζων τῇ καρδίᾳ τοὺς λογισμοὺς ἐκ ταύτης ῥᾳδίως ἐκβάλλει.
Ἀναγνώσει νυκτερινῇ ἐν ταῖς ἀγρυπνίαις τῶν θείων γραφῶν ἀκροώμενοι μὴ τὰς ἀκοὰς τῷ ὕπνῳ νεκρώσωμεν μηδὲ τῇ τῶν λογισμῶν αἰχμαλωσίᾳ τὴν ψυχὴν προδώσωμεν, ἀλλὰ τῷ κέντρῳ τῶν γραφῶν τὴν καρδίαν κατανύξωμεν, ὅπως τῇ τῆς ἐπιμελείας κατανύξει τὴν ἀντίζυγον ἀμέλειαν διχοτομήσωμεν.
Τινὲς διὰ φήμην καὶ οὐκ ἐπιμέλειαν ψυχῆς τοῖς εὐλαβέσι φιλιοῦνται, ἵν᾽ ἑαυτοῖς χόσμον περιποιήσωσιν ἀπόνως.
Ὁ δὲ διὰ μνήμην τῶν ἐπουρανίων τῇ ἀγάπῃ πυρούμενος τὴν ἀρέσκειαν τῶν ἐπιγείων ἐκ τῆς ἐννοίας ἐκκαθαίρεται.
Τὸ διαμαρτυροῦν σοι συνειδὸς μὴ παραπέμπου λογισμῷ καταφρονοῦντι καὶ γλυκολογοῦντι τὸ πταῖσμα. Τῷ φιλονεικοῦντι μὴ συνδιατείνου, ἵνα μὴ πάθει πάθος στρατεύσας τῆς ἀρετῆς ἡττηθῇς. Τῷ ὑπερηφάνῳ μὴ συνεπαίρου λογισμῷ ἀντιφυσῶντι εἰς ἀντάνεμον πνεῦμα.
Οὐκ ἔπαινος γλώσσῃ τροχαλῶς φθεγγομένῃ, ἀλλὰ χείλεσι δόξα εὐσταθῶς κινουμένοις.
Ἀκροώμενος λόγον ἐρώτα τὸν νοῦν σου καὶ τότε διακρίνας τὸ ψήφισμα δώσεις.
Μὴ παραλογίζου τὸν νοῦν σου ἀβουλίᾳ ῥημάτων, ἵνα μὴ κρημνισθείη ἡ Χανανῖτις σου γλῶσσα.
Μή σε πγεῦμα πολύρρημον πλανήσῃ· ἐν αὐτῷ γὰρ φωλεύει τὸ δόλιον ψεῦδος. [Ὅπλισαι δὲ σοφίας λόγον ἀληθῆ, ἵν᾽ ἐκπολημήσῃς τὸ πολυμήχανον ψεῦδος.]
Ὁ ταῖς παρ᾽ ἑτέρων λοιδορίαις δακνόμενος καὶ μὴ ταύτας τῷ διαβόλῳ προσρίπτων τὸν τῶν λογισμῶν αὐτοῦ δῆμον ἑαυτῷ ἐπεγείρει· καὶ ἑαυτὸν δὲ βέλη σκευάζειν ἔτι μᾶλλον ἐρεθίζει ἐν τῷ τὴν ψυχὴν διὰ τῶν τοιούτων τιτρωσκομένην συμπίπτειν.
Ἕνεκεν διακονίας ἐπ᾽ ἀλλοδαπῆς ἐὰν βαδίσῃς, μὴ φιλοξενεῖσθαι παρὰ πάντων εὐτρεπίζου ἀνάξιον ἑαυτὸν τῆς δοχῆς καταλέγων, ἵν᾽ οὕτως τὸν τῆς λοιδορίας λογισμὸν φυγαδεύσῃς, κἂν λέγειν τἀληθῆ νομίζῃ ὡς οὐκ οὔσης ἀγάπης.
Λοιδορούμενος τὰ μέγιστα ἢ ἀδικούμενος οὐ μνησικακήσεις, ἀλλ᾽ εὐλογήσεις· ὁ γὰρ δαίμοσι μνησικακῶν ἀνθρώποις ἀμνησικακεῖ, εἰρηνεύει δὲ μετὰ δαιμόνων ὁ τῷ ἀδελφῷ μνησικακῶν.
Ἐμπρησμὸς καρδίας μῆνις ἀντιλογίας, ψυχαὶ δὲ ἀμνησικάκων δροσίζονται πνευματικῶς.
Ἄνθρακες πυρὸς σπινθῆρας ἐρεύγονται· οὕτως καὶ μνησίκακοι ψυχαὶ λογισμοὺς πονηρούς.
Ὥσπερ πληγὴ σκορπίου δριμύτατον ἔχει τὸν πόνον, οὕτω καὶ μνησίκακος ψυχὴ πικρότατον ἔχει τὸν ἰόν.
pg
Φόβῳ τῶν θείων Γραφῶν καθ' ἑκάστην συνόμιλος γίνου· τῇ γὰρ τούτων συνουσίᾳ λογισμῶν ἐξοίσεις ὁμιλίας. Ὁ μελέτῃ τὰς θείας Γραφὰς θησαυρίζων ἐν τῇ καρδίᾳ, τοὺς λογισμοὺς ἐκ ταύτης ῥᾳδίως ἐκβάλλει. Ἀναγνώσει νυκτερινῇ ἐν ταῖς ἀγρυπνίαις τῶν θείων ἀκροώμενοι, μὴ τὰς ἀκοὰς τῷ ὕπνῳ νεκρώσωμεν, μηδὲ τῇ τῶν λογισμῶν αἰχμαλωσίᾳ τὴν ψυχὴν προδώσωμεν, ἀλλὰ τῷ κέντρῳ τῶν Γραφῶν τὴν καρδίαν κατανύξωμεν, ὅπως τῇ τῆς ἐπιμελείας κατανύξει τὴν ἀντίζυγον ἀμέλειαν διχοτμήσωμεν. Τινὲς διὰ φήμην, καὶ οὐκ ἐπιμέλειαν ψυχῆς, τοῖς εὐλαβέσι φιλιοῦνται, ἵνα ἑαυτοῖς κόσμον περιποιήσωσιν ἀπόνως· ὁ δὲ διὰ μνήμην τῶν ἐπουρανίων, δι' ἀγάπην πυρούμενος, τὴν ἀρέσκειαν τῶν ἐπιγείων ἐκ τῆς ἐννοίας ἐκκαθαίρεται. Τὸ διαμαρτυροῦν σοι συνειδὸς μὴ παραπέμπου λογισμῷ καταφρονοῦντι, καὶ γλυκολογοῦντι τὸ πταῖσμα, τῷ φιλονεικοῦντι μὴ συνδιατείνου, ἵνα μὴ πάθει πάθος στρατεύσας τῆς ἀρετῆς ἡττηθῇς, τῷ ὑπερηφάνῳ μὴ συνεπαίρου λογισμῷ ἀντιφυσῶντι εἰς ἀντάνεμον πνεῦμα. Οὐκ αἶνος γλώσσῃ τροχαλῶς φθεγγομένῃ, ἀλλὰ χείλεσι δόξα εὐσταθῶς κινουμένοις· ἀκροώμενος λόγων, ἐρώτα τὸν νοῦν σου καὶ τότε διακρίνας τὸ ψήφισμα δώσεις· μὴ παραλογίζου τὸν νοῦν σου ἀβουλίᾳ ῥημάτων, ἵνα μὴ κρημνησθείη ἡ χανανιτίς σου γλῶσσα. Μή σε πνεῦμα πολυῤῥῆμον πλανήσῃ, ἐν αὐτῷ γὰρ φωλεύει τὸ δόλιον ψεῦδος. Ὁ ταῖς παρ' ἑτέρων λοιδορίαις δακνόμενος, καὶ μὴ ταύτας τῷ διαβόλῳ προσρίπτων. τὸν τῶν λογισμῶν αὐτοῦ δῆμον ἑαυτῷ ἐπεγείρει, καὶ εἰς ἑαυτὸν βέλη σκευάζειν ἔτι μᾶλλον ἐρεθίζει, ἐν τῷ τὴν ψυχὴν διὰ τῶν τοιούτων τιτρωσκομένην συμπίπτειν. Ἕνεκεν διακονίας ἐπ' ἀλλοδαπῆς ἐὰν βαδίσῃς, μὴ φιλοξενεῖσθαι παρὰ πάντων εὐτρεπίζου, ἀνάξιον σεαυτὸν τῆς δόξης καταλέγων ἵνα οὕτω τὸν τῆς λοιδορίας λογισμὸν φυγαδεύσῃς, κἂν λέγῃ τἀληθῆ. Νομίζω, ὡς, οὐκ οὔσης ἀγάπης, λοιδορούμενος τὰ μέγιστα, ἢ ἀδικούμενος, οὐ μνησικακήσεις, ἀλλ' εὐλογήσεις. Ὁ γὰρ δαίμοσι μνησικακῶν, ἀνθρώποις οὐ μνησικακεῖ· εἰρηνεύει δὲ μετὰ δαιμόνων, ὁ τῷ ἀδελφῷ μνησικακῶν. Ἐμπρησμὸς καρδίας μῆνις ἀντιλογίας, ψυχαὶ δὲ ἀμνησικάκων δροσίζονται πνευματικῶς· ἄνθρακες πυρὸς σπινθῆρας ἐρεύγονται, οὕτω καὶ μνησίκακοι ψυχαὶ λογισμοὺς πονηρούς· ὥσπερ πληγὴ σκορπίου δριμύτατον ἔχει τὸν πόνον, οὕτω καὶ μνησίκακος ψυχὴ πικρότατον ἔχει τὸν ἰόν.
nesic
Имајући страха Божијег, разговорај свакодневно с божанским Писмима, јер ћеш у општењу с њима отерати од себе разговор с помислима.
Онај који читањем и размишљањем сабира божанска Писма у своме срцу, тај лако избацује помисли из њега.
Слушајући читање божанских писама на свеноћним бдењима, немојмо умртвљивати свој слух у многом спавању и немојмо предати душу своју у ропство помислима. Напротив, подстичимо срце своје жаоком Писама, еда бисмо марљивошћу пресекли немар.
Неки људи склапају пријатељства с побожнима ради сопственог доброг угледа, а не ради бриге о властитој души, желећи да задобију славу без подвижничког напора.
Онај који пламти љубављу благодарећи сећању на небеске ствари, тај очишћује своју мисао од привлачности земаљских ствари.
Твоја савест сведочи о теби. Зато је немој препуштати помисли која олако гледа на твоју кривицу и премазује је слатким речима. Немој се расправљати с оним који воли препирке, еда не се не би страстима борио против страсти и био поражен у врлини. Немој се преузносити гордом помишљу која дува уз ветар непријатељског духа.
Језик који говори у журби неће примити похвалу, док ће усне које се смирено покрећу бити прослављене.
Када слушаш нечију беседу, најпре испитај свој ум; и тек након што си с расуђивањем промислио, изнеси своје мишљење.
Немој обмањивати ум свој лажним расуђивањем и непромишљеним говорењем, иначе ће твој ханаански језик бити бачен у провалију.
Не допусти да те заведе брбљиви дух,
Јов. 8, 2.
јер се у њему крије издајничка превара. Напротив, наоружај се истинском речју мудрости како би победио многолукаву лаж.
Онај који је погођен туђим увредама и не преусмерава их на ђавола, тај подиже против себе руљу властитих помисли и с великом узнемиреношћу припрема своје стреле, знајући да се душа рањена увредљивим речима лако предаје.
Ако путујеш у туђу земљу ради неког служења, немој очекивати да ће те сви љубазно угостити; напротив, сматрај се недостојним сваке добродошлице да би одагнао од себе помисао увреде, чак и ако мислиш да си у праву када кажеш да тамо нема љубави.
Макар био увређен и повређен на најгори могући начин, немој носити у себи злопамћење, већ уместо тога благосиљај оне који су те ранили. Јер, онај који је злопамтљив према демонима неће бити злопамтљив према људима, док онај који носи у себи злопамћење према брату склапа мир с демонима.
Злопамћење које води препирању јесте попут ломаче запаљене у срцу, док су душе незлопамтиљвих људи орошене духовном росом.
Распаљени угаљ бљује варнице, злопамтљива душа бљује зле помисли.
Као што убод шкорпије изазива неподношљиву бол, тако злопамтљива душа носи у себи најгорчији отров.
21
21
21
fogielman
Πνεύματι πορνείας μνησικάκει καὶ κενοδοξίας, δυσὶ πικροῖς δαίμοσιν ἐναντίοις ἀλλήλων· ὁ μὲν γὰρ πρόσωπα φεύγει, ὁ δὲ προσώποις χαίρει. Καὶ ὁ μὲν τῆς ἀσελγείας δαίμων τῷ τῆς ἀσκήσεως ἀγωνιστῇ τὰς ῥυπαρίας ἄφνω ἀκοντίσας ἀφάλλεται ὀξέως, τῆς διαπύρου τῶν πόνων δᾳδουχίας τὴν θέρμην μὴ φέρων· τῷ δὲ τῆς ἐγκρατείας χαυνωθέντι κολακείᾳ ἡδονῶν τὸ κατ᾽ ὀλίγον ἐπιβουλεύει συνομιλεῖν τῇ καρδίᾳ, ἵν᾽ ἐξαφθεῖσα ταῖς κακίαις διαλεχθῇ, αἰχμαλωτισθῇ, καὶ τὸ τῆς ἁμαρτίας μύσος εἰς πέρας ἀγάγῃ. Ὁ δὲ τῆς κενοδοξίας πλάνος δημοχαρὴς τυγχάνων παρεσχιασμένως ἐφίπταται τῇ ψυχῇ τῶν ἐθελοπόνων, τὴν δι᾿ ὧν πόνων ἐργάζονται δόξαν ἐν αὑτοῖς θηρώμενος. Εἴ τις οὖν βούλοιτο τούτων σὺν θεῷ περιγενέσθαι, λεπτυνέτω τὴν σάρκα κατὰ τῆς πορνείας, ταπεινούτω δὲ τὴν ψυχὴν κατὰ τῆς κενοδοξίας· οὕτω γὰρ ῥᾳδίως τοῦ μὲν τὴν ματαίαν δόξαν ἐξώσομεν καὶ θεῷ εὐαρεστήσομεν, τοῦ δὲ τὰς ἀκαθάρτους φαντασίας φυσήσομεν καὶ καθαρὰν ἡδονῶν τὴν καρδίαν ποιήσομεν.
pg
Πνεύματι πορνείας μνησικάκει καὶ κενοδοξίας, δυσὶ πικροῖς δαίμοσιν ἐναντίοις ἀλλήλων· ὁ μὲν γὰρ πρόσωπα φεύγει, ὁ δὲ προσώποις χαίρει. Καὶ ὁ μὲν τῆς ἀσελγείας δαίμων τῷ τῆς ἀσκήσεως ἀγωνιστῇ τὰς ῥυπαρίας ἄφνω ἀκοντίσας ἐφάλλεται ὀξέως, τῆς διαπύρου τῶν πόνων δᾳδουχίας τὴν θέρμην μὴ φέρων, τῷ δὲ τῆς ἐγκρατείας χαυνωθέντι κολακείᾳ ἡδονῶν τὸ κατ' ὀλίγον ἐπιβατεύει συνομιλεῖν τῇ καρδίᾳ, ἵνα ἐξαφθεῖσα ταῖς κακίαις διαλεχθῇ καὶ αἰχμαλωτισθῇ, καὶ τὸ τῆς ἁμαρτίας μῖσος εἰς πέρας ἀγάγῃ. Ὁ δὲ τῆς κενοδοξίας πλάνος δημοχαρὴς τυγχάνων παρεσκιασμένως ἐφίσταται τῇ ψυχῇ τῶν ἐθελοπόνων τὴν δι' ὧν πόνων ἐργάζονται δόξαν ἐν αὐτοῖς θηρώμενος. Εἴ τις οὗν βούλοιτο σὺν Θεῷ τούτων περιγενέσθαι, λεπτυνέτω τὴν σάρκα κατὰ τῆς πορνείας, ταπεινούτω δὲ τὴν ψυχὴν κατὰ τῆς κενοδοξίας. Οὕτω γὰρ ῥᾳδίως τοῦ μὲν τὴν ματαίαν δόξαν ἐξώσομεν, καὶ Θεῷ εὐαρεστήσομεν, τοῦ δὲ τὰς ἀκαθάρτους φαντασίας φυσήσομεν, καὶ καθαρὰν ἡδονῶν τὴν καρδίαν ποιήσομεν.
nesic
Злопамћење чувај за духа блуда и духа таштине, два горка демона који се противе један другом. Јер, један бежи од људи, а други се радује људима. Након што је изненада одапео своју стрелу на онога који се бори у подвижничком животу, демон пожуде се повлачи, пошто не може да поднесе пламену буктињу његових подвижничких напора. Међутим, демон мало по мало кује заверу против онога који је – услед ласкања што их доносе задовољства – ублажио властито уздржање, и постаје присан с његовим срцем, и распаљује га у разговору с пороком, и поробљава га, и његова мржња према греху се гаси. Што се, пак, тиче лажљивог демона таштине, премда ужива у дивљењу гомиле, он лебди у сенци над душама оних који су одани подвижничком напору, тражећи за себе славу коју су они задобили својим подвижништвом. Ако, дакле, неко жели да победи ова два демона уз помоћ Божију, нека исцрпи своје тело да би се супротставио блуду и нека смири душу своју да би се супротставио таштини. Тако ћемо се лако ослободити таште славе једнога и угодити Богу; а одуваћемо нечисте маштарије другога и своје срце ожистити од ужитака.
22
22
22
fogielman
Χαλεπώτατόν ἐστι συνηθείᾳ ἡδονῶν συνάπτεσθαι τὴν καρδίαν καὶ πολλῶν χρεία κόπων τὴν νομὴν τῶν κακῶν εἰς ἄκρον ἐκκόψαι· μὴ οὖν ταῖς ἡδοναῖς τὸν λογισμὸν συνομιλεῖν ἐθίσῃς· ἐν γὰρ συλλόγῳ κακῶν ἐκκαίεται πῦρ· οὕτω γὰρ ἐκθερμαίνοντές σε λογίζεσθαι ποιοῦσι κόπον εἶναι τὴν πυρὰν τῆς φύσεως κρατῆσαι καὶ ὅτι πολὺς ὁ τῆς καρτερίας χρόνος καὶ βαρὺς ὁ τῆς ἐγκρατείας βίος· ἀναφέρουσι δέ σοι καὶ μνήμας ὧν σε νύκτωρ φαντάζουσιν αἰσχρῶν μορφάζοντές σοι τὰ πυρωτικὰ τῆς πλάνης εἴδωλα, εἶτα καὶ σφοδρότερον ἐν τῇ σαρκὶ ἐξάψαντες τὸν πυρετὸν τῷ νόμῳ τῆς ἁμαρτίας γνωμοδοτοῦσί σοι ἔνδον, ὅτι ὅσον οὐκ ἰσχύεις κατασχεῖν τὴν τῆς φύσεως βίαν κἂν σήμερον ἁμαρτήσῃς δι᾿ ἀνάγκην, ἀλλ᾽ αὔριον μετανοήσεις διὰ τὴν ἐντολήν· φιλάνθρωπος γὰρ ὁ νόμος καὶ συγχωρῶν ἀνομίας τοῖς μετανοοῦσι· καὶ φέρουσί σοι τινὰς τῶν μετ᾽ ἐγκρατείας πταισάντων καὶ πάλιν μετανοησάντων, ἵν᾽ ἐκ τούτων πιθανοποιήσωσι τῆς ἑαυτῶν ἀπάτης τὴν συμβουλίαν, ὅπως τῇ ἀντιστρόφῳ μετανοίᾳ τὴν ψυχὴν ἀνακλάσαντες τὸν ναὸν τῆς σωφροσύνης πορνεῖον ποιήσωσιν, οὕτως ὑποσυρίζοντες οἱ δίγλωσσοι τῶν λογισμῶν ὄφεις ἐν τῷ κινουμένῳ τῆς καρδίας ἐργαστηρίῳ. Σὺ δὲ ὦ τῆς ἐγκρατείας ἄνθρωπε, μὴ προφάσει πάλιν μετανοίας δελεάζου ἐλπίσιν ἀδήλοις· πολλοὶ γὰρ πεσόντες εὐθὺς ἀνηρπάσθησαν· ἕτεροι δὲ ἀναστῆναι οὐκ ἴσχυσαν τῇ τῶν ἡδονῶν συνηθείᾳ ὡς ὑπὸ νόμον δεθέντες. Τί γὰρ οἴδας, ἄνθρωπε, εἰ ζήσεις ἵνα καὶ μετανοήσῃς, ὅτι χρόνους ζωῆς σεαυτῷ ὑπογράφεις· κἀνταῦθα πταίων τῇ σαρκί σοὺ χαρίζῃ· τὸ μᾶλλον χάρισαι σεαυτῷ θανάτου τὴν μνήμην καὶ ἀναζωγράφει σου τῇ καρδίᾳ τὴν φοβερὰν τῆς κρίσεως δίκην εἴ πως δυνηθείης τὸ πυρεταῖνον τῆς σαρκὸς φρόνημα κατασβέσαι. Οὐ ῥᾳδίως δὲ σωματικὰ σβέσεις πάθη πρὶν ἢ τῇ σαρκί σου συγκεράσεις τοὺς τῆς ἀνασκευῆς αὐτῶν πόνους οὔτε μὴν ψυχικὰ πρὶν ἢ τῇ καρδίᾳ ἐξομβρήσεις τοὺς καρποὺς τῆς ἀγάπης. Τὰ μὲν γὰρ σωματικὰ πάθη ἐκ τῶν φυσικῶν τῆς σαρκὸς τὴν ἀρχὴν λαμβάνει καθ᾽ ὧν καὶ ἡ ἐγκράτεια, τὰ δὲ ψυχικὰ ἐκ τῶν ψυχικῶν τὴν κύησιν ἔχει καθ᾽ ὧν καὶ ἡ ἀγάπη· ἡ ἀγάπη ἀπαθείας ἐστὶ συνάφεια, παθῶν δὲ ἀπαλειφή, τὴν μακροθυμίαν προφέρουσα καὶ τὸν ζέοντα θυμὸν καταψύχουσα, τὴν ταπείνωσιν προβάλλουσα καὶ τὴν ὑπερηφανίαν καταφέρουσα· ἡ ἀγάπη ἔχει μὲν ἴδιον οὐδὲν πλὴν τοῦ θεοῦ· αὕτη γάρ ἐστι καὶ ὁ Θεός.
pg
Χαλεπώτατόν ἐστι συνηθείᾳ ἡδονῶν συνθάπτεσθαι τὴν καρδίαν, καὶ πολλῶν χρεία κόπων τὴν νομὴν κακῶν εἰς ἄκρον ἐκκόψαι. Μὴ οὖν ταῖς ἡδοναῖς τὸν λογισμὸν συνομιλεῖν ἐθίσῃς· ἐν γὰρ συλλόγῳ κακῶν ἐκκαίεται πῦρ οὕτω γὰρ ἐκθερμαίνοντές σε, λογίζεσθαι ποιοῦσι κόπον εἶναι τὴν πυρὰν τῆς φύσεως κρατῆσαι, καὶ ὅτι πολὺς ὁ τῆς ἐγκρατείας βίος, ἀναφέρουσι δέ σοι καὶ μνήμας ὧν σε νύκτωρ φαντάζουσιν αἰσχρῶν, μορφάζοντές σοι πυρωτικὰ τῆς πλάνης εἴδωλα, εἶτα καὶ σφοδρότερον ἐν τῇ σαρκὶ ἐξάψαντες τὸν πυρετὸν τῷ νόμῳ τῆς ἁμαρτίας γνωμοδοτοῦσί σοι ἔνδον, ὅτι οὐκ ἰσχύεις κατασχεῖν τὴν τῆς φύσεως βίαν, κἂν σήμερον ἁμαρτήσῃς δι' ἀνάγκην, ἀλλ' αὔριον μετανοήσεις διὰ τὴν ἐντολήν. Φιλάνθρωπος γὰρ ὁ νόμος, καὶ συγχωρῶν ἁμαρτίαν τοῖς μετανοοῦσι. Καὶ φέρουσί τινας τῶν μετ' ἐγκρατείας πταισάντων, καὶ πάλιν μετανοησάντων· ἵνα ἐκ τούτων πιθανοποιήσωσι τῆς ἑαυτῶν ἀπάτης τὴν συμβουλήν· ὅπως τῇ ἀντιστρόφῳ μετανοίᾳ ψυχὴν ἀνακαλέσαντες, τὸν ναὸν τῆς σωφροσύνης πορνεῖον ποιήσωσιν. Οὕτως ὑποσυρίζουσιν οἱ δίγλωττοι τὸν λογισμὸν ὄφεις ἐν τῶ κινουμένῳ τῆς καρδίας ἐργαστηρίῳ. Σὺ δὲ, ὦ τῆς ἐγκρατείας ἄνθρωπε, μὴ προφάσει πάλιν μετανοίας δελεάζου ἐλπίσιν ἀδήλοις, πολλοὶ γὰρ πεσόντες εὐθὺς ἀνηρπάγησαν, ἕτεροι δὲ ἀναστῆναι οὐκ ἴσχυσαν τῇ τῶν ἡδονῶν συνηθείᾳ ὡς ὑπὸ νόμον δεθέντες. Τί γὰρ οἶδας, ἄνθρωπε, εἰ ζήσεις, ἵνα καὶ μετανοήσῃς, ὅτι χρόνους ζωῆς ἑαυτῷ ὑπογράφεις; Κἀνταῦθα πταίων, τῇ σαρκί σου χαρίζῃ, δέον μᾶλλον χαρίσασθαι σεαυτῷ θανάτου τὴν μνήμην καὶ ἵνα ζωγραφῇ σου τῇ καρδίᾳ τὴν φοβερὰν τῆς κρίσεως δίκην, εἴ πως δυνηθείης τὸ πυρεταῖνον τῆς σαρκὸς φρόνημα κατασβέσαι· οὐ γὰρ ἄλλως κατασβέσεις τὰ πάθη, πρὶν ἢ τῇ σαρκί σου συγκεράσῃς τοὺς τῆς ἀνασκευῆς αὐτῶν πόνους. Οὔτε μὴν ψυχικὰ, πρὶν ἢ τῇ καρδίᾳ ἐξομβρήσεις τοὺς καρποὺς τῆς ἀγάπης. Τὰ μὲν σωματικὰ πάθη ἐκ τῶν φυσικῶν τῆς σαρκὸς τὴν ἀρχὴν λαμβάνει, καθ' ὧν καὶ ἡ ἐγκράτεια, τὰ δὲ ψυχικὰ ἐκ τῶν ψυχικῶν τὴν κύησιν ἔχει, καθ' ὧν καὶ ἡ ἀγάπη. Ἡ ἀγάπη ἀπαθείας ἐστὶ συνάφεια, παθῶν δὲ ἀπαλοιφὴ, τὴν μακροθυμίαν προφέρουσα, καὶ τὸν ζέοντα θυμὸν καταψύχουσα, τὴν ταπείνωσιν προβάλλουσα, καὶ τὴν ὑπερηφανίαν καταφέρουσα. Ἀγάπη ἔχει μὲν ἴδιον οὐδὲν πλὴν τοῦ Θεοῦ· αὕτη γάρ ἐστιν ὁ Θεός.
nesic
Најболније од свега јесте везати срце за навику задовољстава и потребно је много труда да се у потпуности заустави ширење порока. Према томе, немој навикавати своје помисли на разговор са задовољствима. Јер, на збору порока гори ватра. Загревајући те на речени начин, они те наводе на помисао да је потребан огроман напор да се овлада огњем властите природе, и да истрајност захтева много времена, и да је живот уздржања тежак. Осим тога, подсећају те на срамна маштања која су ти предлагали током ноћи, изображавајући пред тобом пламене слике заблуде. Затим, у складу с законом греха, они распаљују силну грозницу у твом телу и убацују у твом унутрашњем свету следеће речи, наиме: уколико немаш снаге да обуздаш силовитост властите природе, чак и ако данас сагрешиш према нужди, сутра ћеш се покајати према заповести, јер закон је пријатељ људима и опрашта безакоња онима који се покају.
Рим. 7, 23–25.
И говоре ти о извесним људима који су упркос своме уздржању сагрешили и изнова се покајали, еда би на овом примеру учинили веродостојним властити заблудели савет. И након што су овим изокренутим покајањем савладали душу, они храм целомудрености претварају у место блуда, док аспиде помисли сикћу својим двоструким језицима у пометеној радионици срца. Према томе, немој се, о, човече уздржања, хватати за мамац неизвесних надања под изговором новог покајања. Јер, многи су пали и изнова су устали; други, пак, нису имали снаге да устану, пошто су били везани навиком уживања, као да су се налазили под законом. Како знаш – о, смртниче! – да ли ћеш уопште доживети да се покајеш, ти који сам себи године живота одређујеш? Овде чиниш сагрешење и задовољаваш своје тело, уместо да се задовољаваш сећањем на смрт и изображаваш у своме срцу ужасну казну последњега суда, те покушаш да угасиш распаљено мудровање тела.
Рим. 8, 6.
Заиста, ако својој плоти не наметнеш подвнижничке напоре, нећеш моћи да искорениш, нити да уништиш страсти тела; исто тако, ако ти плодови милосрђа не оросе срце, нећеш моћи да угасиш ни страсти душе. Страсти тела потичу из природних потреба плоти и против њих је учинковито применити уздржање; страсти душе се зачињу из душевних потреба и против њих је учинковити применити љубав. Љубав је свеза бестрашћа и одбацивања страсти; љубав доноси подношење и расхлађује узаврелу раздражљивост; љубав рађа смиреноумље и обара гордост; љубав нема ништа своје осим Бога, јер Бог је љубав.
1. Јн. 4, 8.
23
23
23
fogielman
Ὁ εἰς τὴν φαιδρὰν τῶν μοναχῶν σύγκλητον νεοπαγὴς τυγχάνων τοὺς λογισμοὺς ἀπωθείσθω τοὺς προσσείοντας εὐφημίας αὐτῷ ἀπὸ τῆς συγγενείας, ἵν᾽ ὅπως μὴ τὸν ἐξ ἀνθρώπων ἔπαινον, ἀλλὰ τὸν ἐκ τῶν ἐντολῶν μακαρισμὸν ἐπιζητοίη. Τῶν δὲ τὰς δειλίας εἰσβαλλόντων δαιμόνων καταθαρσείτω· Οὐ γὰρ ἐλάβετε πνεῦμα δουλείας πάλιν εἰς φόβον· διὰ τοῦτο πνεύματι δειλίας ἑαυτὸν μὴ καταπτησσέτω μήτε τοὺς νυκτερινοὺς κτύπους τῶν δαιμόνων τρεμέτω, ὁπότε οὔτε κατὰ χοίρων ἔχουσιν ἐξουσίαν· ἐν ταῖς ὀψιναῖς οὖν ἐξιὼν τῆς κέλλης μὴ θροείσθω καὶ φεύγων ἀνόπιν εἰσπηδάτω ὡς τῶν δαιμόνων δῆθεν κατατρεχόντων, ἀλλὰ κλίνας τὰ γόνατα ἔν ᾧ τόπῳ δειλιᾷ εὐξάσθω· οὐ γάρ σοι ἐπιπεσοῦνται κἂν οὕτω σε θροοῦσιν· ἐπειδὰν δὲ ἀναστῇς, θάρρυνε τὴν καρδίαν καὶ παρακάλει τῇ ψαλμῳδίᾳ· Οὐ φοβηθήσῃ, λέγων, ἀπὸ φόβου νυκτερινοῦ, ἀπὸ βέλους πετομένου ἡμέρας, ἀπὸ πράγματος ἐν σκότει διαπορευομένου, ἀπὸ συμπτώματος καὶ δαιμονίου μεσημβρινοῦ· οὕτω γὰρ ἅπαξ καὶ πολλοστὸν ποιήσας τὸν δαίμονα τῆς δειλίας θᾶττον ἀφ᾽ ἑαυτοῦ ἀπελάσεις. Ἀδυνατοῦντες γὰρ ἔργῳ βλάπτειν ταῖς φαντασίαις τὴν ψυχὴν δειλοκοποῦσιν, ἵνα τοὺς ἀσθενεῖς καὶ τοὺς ἀδυνάτους ἰσχυροὺς καὶ δυνατοὺς εἶναι νομίσωμεν.
pg
Ὁ εἰς τὴν φαιδρὰν τῶν μοναχῶν σύγκλητον νεοπαγὴς τυγχάνων, ἀπωθείσθω τοὺς λογισμοὺς τοὺς προσιόντας αὐτῷ εὐφημίας ἀπὸ τῆς συγγενείας, ἵνα μὴ τὸν ἐξ ἀνθρώπων ἔπαινον, ἀλλὰ τὸν ἐκ τῶν ἐντολῶν μακαρισμὸν ἐπιζητοίη. Τῶν δὲ τὰς δειλίας εἰσβαλλόντων δαιμόνων καταθαρσείτω· οὐ γὰρ ἐλάβετε πνεῦμα δειλίας πάλιν εἰς φόβον· πνεύματι δειλίας ἑαυτὸν μὴ καταπτησσέτω, μήτε τοὺς νυκτερινοὺς κτύπους τῶν δαιμόνων τρεμέτω, ὁπόταν οὔτε κατὰ χοίρων ἔχωσιν ἐξουσίαν. Ἐν ταῖς ὀψιναῖς οὖν ἐξελθὼν τῆς κέλλης, μὴ θροείσθω, καὶ φεύγων ἀνόπιν εἰσπηδάτω, ὡς τῶν δαιμόνων δῆθεν κατατρεχόντων, ἀλλὰ κλίνας τὰ γόνατα ἐν ᾧ τόπῳ δειλιᾷ εὐξάσθω, οὐ γάρ σοι ἐπιπεσοῦνται κἂν οὕτω σε θροήσωσιν· ἐπειδὰν δὲ ἀναστῇς θάῤῥυνε τὴν καρδίαν, παρακάλει τῇ ψαλμωδίᾳ, «Οὐ φοβηθήσῃ (λέγων) ἀπὸ φόβου νυκτερινοῦ, ἀπὸ βέλους πετομένου ἡμέρας, ἀπὸ πράγματος ἐν σκότει διαπορευομένου, ἀπὸ συμπτώματος, καὶ δαιμονίου μεσημβρινοῦ.» Οὕτω γὰρ ἅπαξ καὶ πολλοστὸν ποιήσας, τὸν δαίμονα τῆς δειλίας θᾶττον ἀφ' ἑαυτοῦ ἀπελάσεις. Ἀδυνατοῦντες γὰρ ἔργῳ βλάπτειν, ταῖς φαντασίαις τὴν ψυχὴν δειλοκοποῦσιν, ἵνα οἱ ἄνθρωποι τοὺς ἀσθενεῖς, καὶ ἀδυνάτους, ἰσχυροὺς καὶ δυνατοὺς εἶναι νομίσωσι.
nesic
Нека онај који је тек недавно примљен у блистави сабор монаха одбаци помисли које се размахују славом његове породице, еда не би тражио похвалу људи, већ блаженство заповести. И нека покаже храброст пред демонима који га наговарају на кукавичлук, јер „не примисте духа ропства, да се опет бојите; него примисте Духа усиновљења, којим вичемо: Ава, Оче!“
Рим. 8, 15.
Нека се, дакле, клони духа кукавичлука, и нека се не плаши ноћне буке демона, јер они немају власти чак ни над свињама.
Лк. 8, 32.
И нека се ноћу, када излази из своје келије, не плаши толико да трчи и скаче по ваздуху као да га демони тобоже гоне, већ нека приклони своја колена и нека се помоли, чак и тамо где га обузима кукавичлук, јер демони те неће напасти, макар те ужасавали на речени начин. Када устанеш с молитве, укрепи своје срце и утеши га псалмопојањем, говорећи: „Нећеш се бојати страха ноћнога, од стреле која лети по дану, од ствари која проходи у тами, од сусрета и демона подневнога“.
Пс. 90, 5–6.
Учинивши ово једном и много пута, отераћеш брже од себе демона кукавичлука. И пошто не могу да нанесу никакву стварну штету, демони помоћу утвара обузимају душу кукавичлуком, еда бисмо мислили како слаби и нејаки јесу снажни и моћни.
24
24
24
fogielman
Καλλίστοις ἱματίοις μὴ σεαυτὸν περιστολίσῃς, ἵνα μὴ τὸν τῆς κενοδοξίας δαίμονα προφανέστερον ἐνδύσῃ· οὐ γὰρ ἐν κάλλει ἱματίων αἱ ἀρεταὶ φοροῦνται, ἀλλ᾽ ἐν κάλλει ψυχῆς οἱ πόνοι χρυσοφοροῦνται. Τὸν δὲ τοῦ θεοῦ φόβον ἐπενδύου τῶν τῆς κρίσεως κολαστηρίων, ὅπως φόβῳ πυρὸς ἀκατάσβεστον τὴν τῶν πόνων θέρμην ἐπενδύσῃ καὶ θᾶττον κατὰ τῆς κακοτεχνίας τῶν λογισμῶν σοφισθήσῃ· Ἀρχὴ γάρ ἐστιν ὁ φόβος τῆς σοφίας.
Ὁ τῶν λογισμῶν τὴν πλάνην διὰ πείρας ἐξαγγέλλων οὐ πᾶσιν εὔγνωστος ἔσται πλὴν τῶν ἐν πείρᾳ· ὁδὸς γὰρ τῆς ἐν τούτῳ τῷ μέρει γνωστικῆς ἡ πεῖρα καθέστηκεν. Αἰτία γὰρ ἀμφοτέρων ἐστίν ἡ πρακτική, ἥνπερ πονικώτερον κατέχοντες ἑαυτοὺς ἐπιγνωσόμεθα καὶ λογισμῶν καταγνωσόμεθα καὶ θεὸν ἐπιγνωσόμεθα.
Ὁ ἐκ πρακτικῆς ἐκδημίας καὶ γνωστικῆς ἐνδημίας τῶν λογισμῶν τὴν τέχνην τοὺς ἀφελεῖς ἀλείφων βλεπέτω μὴ εἰς ἔνδειξιν δόξης τὴν γνωστικὴν κομπάζῃ· εἰ δὲ λογισμὸς τοῦτον μεγαλύνων λῃστεύει εἰς βοήθειαν λαμβανέτω τὸν νέηλυν Ἰοθὼρ Μωϋσῇ τῷ μεγάλῳ προφήτῃ τὴν ἀπὸ τῆς χάριτος σοφὴν συμβουλίαν καὶ διάκρισιν ἐκδόντα.
Ἤτω σου τῶν λογισμῶν ἡ δύναμις τὰ ἔργα· τὰ γὰρ πρακτέα τῶν λεκτέων ἐστὶ φιλοσοφώτερα, καθάπερ καὶ ἐπιπονώτερα· πράξεως παρούσης ὥσπερ οἱ λόγοι ἐξαστράπτουσιν, ἔργων δὲ μὴ παρόντων οἱ λόγοι τὴν τῶν ἔργων δύναμιν οὐκ ἀπαστράπτουσι.
pg
Καλλίστοις ἱματίοις μὴ σεαυτὸν περιστολίσῃς, ἵνα μὴ τὸν τῆς κενοδοξίας δαίμονα προφανέστερον ἐνδύσῃ· οὐ γὰρ ἐν κάλλει ἱματίων αἱ ἀρεταὶ φοροῦνται, ἀλλ' ἐν κάλλει ψυχῆς οἱ πόνοι χρυσοφοροῦνται· τὸν δὲ τοῦ Θεοῦ φόβον ἐπενδύου τῶν τῆς κρίσεως κολαστηρίων, ὅπως φόβῳ πυρὸς ἀκατάσβεστον τὴν θέρμην ἐπενδύσῃ, καὶ κατὰ τῆς κακοτεχνίας θᾶττον τῶν λογισμῶν σοφισθήσῃ, ἀρχὴ γάρ ἐστιν ὁ φόβος τῆς σοφίας. Ὁ τῶν λογισμῶν τὴν πλάνην διὰ πείρας ἐξαγγέλλων, οὐ πᾶσιν εὔγνωστος ἔσται πλὴν τῶν ἐν πείρᾳ, ὁδὸς γὰρ τῆς ἐν τούτῳ τῷ μέρει γνωστικῆς ἡ πεῖρα καθέστηκεν· αἰτία γὰρ ἀμφοτέρων ἐστὶν ἡ πρακτικὴ, ἥνπερ πονικώτερον κατέχοντες, ἑαυτοὺς ἐπιγνωσόμεθα καὶ λογισμῶν καταγνωσόμεθα, καὶ Θεὸν ἐπιγνωσόμεθα. Ὁ ἐκ πρακτικῆς ἐκδημίας, καὶ γνωστικῆς ἐνδημίας τῶν λογισμῶν τῇ τέχνῃ τοὺς ἀφελεῖς ἀλείφων, βλεπέτω μὴ εἰς ἔνδειξιν δόξης τὴν γνωστικὴν κομπάζῃ· εἰ δὲ λογισμὸς τούτων μεγαλύνων λῃστεύει, εἰς βοήθειαν λαβέτω τὸν Ἕλληνα Ἰοθὸρ, Μωϋσῇ τῷ μεγάλῳ προφήτῃ τὴν ἀπὸ τῆς χάριτος σοφὴν συμβουλίαν διὰ κρίσιν ἐκδόντα. Ἤτω σου τῶν λογισμῶν ἡ δύναμις τὰ ἔργα, τὰ γὰρ πρακτέα τῶν λεκτέων ἐστὶ φιλοσοφώτερα, καθάπερ, καὶ ἐπιπονώτερα· πράξεως παρούσης ὥσπερ οἱ λόγοι ἐξαστράπτουσιν, ἔργων δὲ μὴ παρόντων, οἱ λόγοι τῶν ἔργων δύναμιν οὐκ ἀστράπτουσι.
nesic
Немој се одевати у најлепше хаљине како се не би превише упадљиво обукао у демона таштине. Јер, врлине се не потврђују лепотом одеће, већ се подвижничка дела носе као златни вез у красоти душе. Обуци се у страх Божији, ишчекујући казну последњег суда, како би се из страха од огња неугасивог оденуо у нераздељиву хаљину подвижничких делања и брже се умудрио против зле смицалице помисли, јер „страх је почетак мудрости“.
Проп. 1, 14.
Онај који благодарећи своме искуству обзнањује заблуду помисли неће бити препознат од стране свих, већ само од стране оних који имају истоветно искуство, јер искуственост на овом ступњу означава пут к гностичком животу. Наиме, темељ делатног и гностичког начина живота јесте делање. И ако се држимо њега с већим подвижничким напором, спознаћемо себе саме, расуђиваћемо о помислима и спознаћемо Бога.
Што се, пак, тиче човека искусног у исхођењу из делатног живота и настањењу у гностичком животу,
2. Кор. 5, 8–9.
онога који простодушне људе помазује вештином разматрања помисли, нека пази на себе и нека се не размеђе својим гностичким животом како би задобио славу међу људима. И ако се у њему поткраде нека мисао која ће га надимати, нека призове у помоћ новопридошлог Јотора који је Мојсију, великом пророку, пружио мудар савет и разборит суд надахнут благодаћу.
Изл. 18, 13–27.
Нека твоја снага против помисли буду твоја дела. Јер, има више философије у делима него у речима, као што има и више подвижничког напора. Као што у присуству делатног живота речи бивају заслепљујуће светле, тако у одуству делања речи не блистају снагом дела.
25
25
25
fogielman
Πολιῶν ἔγκλημα λόγος νεώτερος καὶ χείλη πέρπερα τινασσόμενα γέλωτι· ὁ δὲ ταράττων καὶ ταραττόμενος εἰκῇ γαλήνης ἐκτὸς ἔσται καὶ κλύδωνος οὐκ ὄντος χειμάζεται.
Μὴ τὴν ἄκαιρον γλῶσσαν λεξιθήρει, ἵνα μὴ τὸ αὐτὸ ὑφ᾽ ὧν οὐ θέλεις ὑπομείνης.
Φεῦγε πτερνίσαι τοῦ πλησίον τὴν γλῶτταν ἵνα καὶ σὺ τοῦ διαβόλου τὸν πτερνισμὸν διαφύγῃς.
Φεῦγε ὀνειδίσαι ἀδελφοῦ σου πταῖσμα, ἵνα μὴ τῆς συμπαθείας ὡς ἀλλόφυλος ἐκπέσῃς.
Ὁ τὴν χρηστότητα καὶ τὴν ἀγάπην εἰς τὸν ἀδελφὸν μὴ ἔχων, πῶς τῆς χριστοφόρου ἀγάπης μέλος ἂν εἴη;
Ἔπὰν τῇ συντόνῳ σου νηστείᾳ καὶ ἡσυχίᾳ ἀδελφός σοι παραβάλῃ, μὴ τῶν λογισμῶν τὴν ἀηδίαν παραδέξῃ ὑποτιθεμένων σοι ὄχλησιν τῇ ἡσυχίᾳ, ἐκκοπὴν δὲ τῇ νηστείᾳ· ποιοῦσι δὲ τοῦτο ἵνα ἰδὼν τὸν ἀδελφόν σου μὴ ὡς θεὸν αὐτὸν ἴδῃς.
Τὰς συνεχεῖς τῶν ἀδελφῶν ἐπιστασίας ὀχλήσεις εἶναι μὴ φάσκωμεν, συμμαχίαν δὲ μᾶλλον· κατὰ τῆς φάλαγγος τοῦ ἀντιπάλου τὴν αὐτῶν χοροστασίαν ἐμπιστεύσωμεν· οὕτω γὰρ τῷ φίλτρῳ τῆς ἀγάπης ἑνωθέντες τὴν κακίαν ἐξωθήσομεν καὶ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν εἰς τὸν τῆς φιλοξενίας θησαυρὸν μετακομίσομεν.
Μὴ ὡς χάριν παρέχοντες τοῖς ἀδελφοῖς τούτους δεξιωσώμεθα, ἀλλ᾽ ὡς ὑπόχρειοι ὄντες τῷ δανείσματι μεθ᾽ ἱκεσίας ξενίζωμεν καθὼς ὑπέδειξε Λώτ.
Τινὲς ὡς ἐπὶ ξένῳ ἀξιώματι καὶ ξένως ἐπαίρονται καὶ ὅταν μὲν ξένον γνώριμον καλῶσιν, οὐδ᾽ ὅλως παρακαλοῦσιν, ἀλλὰ καὶ τὸν τῆς κλήσεως λόγον τῷ τύφῳ πλατύνουσιν, τὸν δὲ παραιτούμενον ὡς ἐφυβρικότα μέμφονται· διὰ τοῦτο μέγα φύσημα ἐντεῦθεν ἀνακαίεται· οἱ γὰρ λογισμοὶ τὸ ὄμμα τῆς ψυχῆς παρακεντοῦντες τυφλώττουσιν, ἵνα ταῖς καλλίσταις τῶν ἐντολῶν κακίστως χρησώμεθα.
Ὅσταν λογισμὸς ἐκκόψῃ σε μὴ ἄγαν βιάσασθαι τῇ τραπέζῃ τὸν ἀδελφόν, τότε δι᾽ αὐτοῦ κωμῳδεῖ σε μὴ βεβιασμένην ἔχειν τὴν βίαν τῆς ἀγάπης· σοὶ μὲν γὰρ ἴσως ὑποβάλλει τὸν ἀδελφὸν ἕνα τῶν κυκλευτῶν ὑπάρχειν καὶ ὅτι ἄρτοις ἀρκεσθεὶς ἀφικέσθω· ἐκείνῳ δὲ ἐμβάλλει φιλοξενίαν παρὰ σοὶ τὸ παράπαν μὴ εὑρηκέναι· τῆς γὰρ πρακτικῆς αὐτοῦ μεταβολῆς τὸ ὄμμα βαστάζων, ἕνα τῷ ἑνὶ ἐν ταῖς καρδίαις ἐμβάλλει, ἵνα τοῦ μὲν τὴν φιλοξενίαν ὑπεκκόψῃ, τοῦ δὲ τὴν λοιδορίαν ἐκβλαστήσῃ.
Ἀβραὰμ καθήμενος πρὸ τῆς σκηνῆς, εἴ που τινὰ τῶν παριόντων ἑώρα ἔργῳ προσεδέχετο καὶ τοῖς ζῶσιν ἐν ἀσεβείᾳ ἐξήπλου τὴν τράπεζαν, βαρβάρους δεχόμενος ἀγγέλων οὐκ ἀπέτυχεν. Ἴσασι τὴν τῆς φιλοξενίας γλυκύτητα ὅσοι ξενιτεύσαντες ὑπὸ ταύτης ἐξενίσθησαν, ὅτε καὶ λόγος προσηνὴς γλυκεῖαν ἀρτύει τὴν τράπεζαν τῇ καρδίᾳ· μετὰ πολλῆς οὖν σπουδῆς τὴν φιλοξενίαν χρηστοποιώμεθα, ἵνα μὴ μόνον ἀγγέλους, ἀλλὰ καὶ θεὸν ὑποδεξώμεθα· ἐφ᾽ ὅσον γάρ, φησὶν ὁ κύριος, ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε.
pg
Πολιῶν ἔγκλημα, λόγος νεώτερος, καὶ χείλη πέρπερα τινασσόμενα γέλωτι, ὁ δὲ ταράττων καὶ ταραττόμενος εἰκῆ, γαλήνης ἐκτὸς ἔσται, καὶ κλύδωνος οὐκ ὄντος, χειματίζεται. Μὴ τὴν ἄκαιρον γλῶσσαν λεξιθήρει, ἵνα μὴ τὸ αὐτὸ ὑφ' ὧν οὐ θέλεις ὑπομείνῃς. Φεῦγε πτερνίσαι τοῦ πλησίον τὴν γλῶτταν, ἵνα καὶ σὺ τοῦ διαβόλου τὸν πτερνισμὸν διαφύγῃς· φεῦγε ὀνειδίσαι ἀδελφοῦ σου τὸ πταῖσμα, ἵνα μὴ τῆς συμπαθείας ὡς ἀλλόφυλος ἐκπέσῃς. Ὁ τὴν χρηστότητα, καὶ τὴν ἀγάπην εἰς τὸν ἀδελφὸν μὴ ἔχων, πῶς τῆς χριστοφόρου ἀγάπης μέλος ἂν εἵη; Ἐπὰν τῇ συντόνῳ σου νηστείᾳ ἀδελφὸς παραβάλῃ, μὴ τῶν λογισμῶν τὴν ἀηδίαν παραδέξῃ ὑποτιθεμένων σοι ὄχλησιν τῇ ἡσυχίᾳ, ἐγκοπὴν δὲ τῇ νηστείᾳ, ποιοῦσι δὲ τοῦτο ἵνα ἰδὼν τὸν ἀδελφόν σου μὴ ὡς Θεὸν αὐτὸν ἴδῃς. Τὰς συνεχεῖς τῶν ἀδελφῶν ἐπιστασίας ὀχλήσεις εἶναι μὴ φάσκωμεν, συμμαχίαν δὲ μᾶλλον πέλειν· κατὰ τῆς φάλαγγος τοῦ ἀντιπάλου τὴν αὐτῶν χοροστασίαν ἐμπιστεύσωμεν. Οὕτω γὰρ τῷ φίλτρῳ τῆς ἀγάπης ἑνωθέντες, τὴν κακίαν ἐξωθήσομεν, καὶ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν εἰς τὸν τῆς φιλοξενίας θησαυρὸν μετακομίσομεν. Μὴ, ὡς χάριν παρέχοντες τοῖς ἀδελφοῖς, τούτους δεξιωσώμεθα, ἀλλ' ὡς ὑπόχρεοι ὄντες τῷ δανείσματι μεθ' ἱκεσίας ξενίζωμεν, καθὼς ὑπέδειξε Λώτ. Τινὲς ἐπὶ ξένῳ ἀξιώματι καὶ ξένως ἐπαίρονται, καὶ ὅταν μὲν ξένον καλῶσιν οὐδόλως παρακαλοῦσιν, ἀλλὰ καὶ τὸν τῆς κλήσεως λόγον τῷ τύφῳ πλατύνουσι, τὸν δὲ παραιτούμενον ὡς ἐφ' ὑβρικότα μέμφονται· διὰ τοῦτο μέγα φύσημα ἐντεῦθεν ἀνακαίεται. Οἱ γὰρ λογισμοὶ τὸ ὄμμα τῆς ψυχῆς παρακεντοῦντες τυφλώττουσιν, ἵνα ταῖς καλλίσταις τῶν ἐντολῶν κακίστως χρησώμεθα. Ὅταν λογισμὸς ἐγκόψῃ σε, μὴ ἄγαν βιάσασθαι τῇ τραπέζῃ τὸν ἀδελφὸν, τότε δι' αὐτοῦ κωμῳδεῖ σε, μὴ βεβιασμένην ἔχειν γλῶτταν εἰς τὴν βίαν τῆς ἀγάπης· σοὶ μὲν γὰρ ἴσως ὑποβάλλει τῶν κυκλευτῶν ἕνα τὸν ἀδελφὸν ὑπάρχειν, καὶ ὅτι ἄρτοις ἀρκεσθεὶς ἀφικέσθω, ἐκείνῳ δὲ ἐμβάλλει φιλοξενίαν παρὰ σοὶ τὸ παράπαν μὴ εὑρηκέναι· τῆς γὰρ πρακτικῆς αὐτοῦ μεταβολῆς τὸ ὄμμα βαστάζων, ἕνα τῷ ἑνὶ ἐν ταῖς καρδίαις ἐμβάλλει, ἵνα τοῦ μὲν τὴν φιλοξενίαν ὑπεκκόψῃ, τοῦ δὲ λοιδορίαν ἐκβλαστήσῃ. Ἀβραὰμ καθήμενος πρὸ τῆς σκηνῆς, εἰ που τινὰ τῶν παριόντων ἑώρα, ἔργῳ προσεδέχετο· ζῶσιν ἐν ἀσεβείᾳ ἐξήπλου τὴν τράπεζαν, βαρβάρους δεχόμενος, ἀγγέλων οὐκ ἀπέτυχεν. Ἴσασι τὴν τῆς φιλοξενίας γλυκύτητα ὅσοι ξενιτεύσαντες ὑπὸ ταύτην ἐξενίσθησαν, ὅτε καὶ λόγος προσηνὴς, γλυκεῖαν ἀρτύει τὴν τράπεζαν τῇ καρδίᾳ. Μετὰ πολλῆς οὖν σπουδῆς τὴν φιλοξενίαν χρηστοποιώμεθα, ἵνα μὴ μόνον ἀγγέλους, ἀλλὰ καὶ Θεὸν ὑποδεξώμεθα. «Ἐφ' ὅσον γὰρ, φησὶν, ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε.»
nesic
Детињасти говор седокосих стараца и њихове лакомислене усне које се тресу од смеха заслужују прекор. Онај који насумице мучи друге и сам бива мучен од других биће лишен спокојства. Јер, чак и кад нема узбурканог мора, њега шибају олује.
Немој тражити речи које су неблаговремене, иначе ћеш пострадати од истих оних речи од којих не желиш да пострадаш.
Немој своме ближњем саплитати језик, еда би и сам изгбегао да те ђаво спотакне.
Немој кривити свога брата због његовог пада, иначе ћеш изгубити његову наклоност и бити као странац.
Како ће онај који нема доброте, нити љубави према брату своме, постати уд христоносне љубави?
Ако те у време марљивог тиховања и пошћења неки брат посети, немој прихватити одвратне помисли које ти говоре да је твоје тиховање нарушено и твој пост прекинут. Помисли ово чине како у своме брату не бисмо видели Бога самог.
Немојмо честе посете браће називати пометњама, већ имајмо поверења у њихово заједништво и корисно савезништво с нама у борби против фаланге противника ђавола. Према томе, сједињени међусобном љубавном наклоношћу, ослободићемо се порока и ставити приход од свога рукодеља у ризницу гостољубља.
Немојмо дочетивати браћу као да им чинимо неку услугу, већ као да смо им дужни зајмом, по узору на Лота.
Пост. 19, 2–3.
Извесни људи се на чудан начин диче улогом домаћина и кад год позову уваженог госта, они га уопште не замоле да се појави, већ самољубиво разгласе свеопшти позив; и када позвани одбије да дође, они га осуђују као некога ко их је тобоже увредио. Тиме се распламсава велика уображеност, јер помисли пробадају и заслепљују око наше душе, еда бисмо најкраснију међу свим заповестима применили на најзлобнији начин.
Када те помисао одвраћа од намере да присиљаваш свог брата и тражиш од њега да дели с тобом трпезу, она те због овога излаже порузи и подсмева ти се што ниси уздржао своју потребу за доброчинством. Осим тога, помисао ти можда шапуће да је овај брат нека скитница и говори: „Нека дође и насити се хлеба и иде својим путем!“ С друге стране, иста помисао каже брату да није нашао гостољубља код тебе. Јер, желећи да поремети његов делатни живот, помисао у свако срце убацује одређену представу како би код једнога поткопала гостопримство, а код другога изазвала увређеност.
Када би Авраам, седећи испред свог шатора, угледао неког човека како пролази, он би га искрено примио, а за оне који су живели у безбожништву би приуготовио трпезу. И догодили се да је примајући странца, заправо примио анђеле.
Пост. 18, 1–5; Јевр. 13, 2.
Сви који су путовали у туђу земљу добро знају шта значи бити дочекан као гост и окусити сладост гостопримства, нарочито ако и блага реч распростире сладосну трепезу за срце. Упражњавајмо, дакле, гостопримство с великом ревношћу како не бисмо примили само анђеле, већ и самог Бога. Јер, Господ је рекао: „Заиста вам кажем: кад учинисте једноме од ове моје најмање браће, мени учинисте“.
Мт. 25, 40.
26
26
26
fogielman
Τὶς τῶν γνωστικωτέρων τὴν πρακτικὴν μετιόντων οὕτως ἀπεκρίνατο· Τὰς ἐνηχούσας τῶν δαιμόνων ἐν τῇ καρδίᾳ φαντασίας εἴωθεν ἐξαφανίζειν ἡ τῆς φιλοξενίας σπουδὴ καὶ δαψιλὴς ὑπηρεσία προθύμως γινομένη, εἴπερ τις τῶν ὑλῶν ὁπωσδηποτοῦν ἀπήλλακται· ταῦτα δὲ γινόμενα μετὰ ταπεινώσεως καὶ συντριβῆς καρδίας θᾶττον ἀπαλλάττει τῶν φαντασιῶν τὸν κάμνοντα· σφόδρα γὰρ δεδοίκασιν τὴν ταπείνωσιν οἱ δαίμονες εἰδότες ταύτην δεσποτικὴν γεγενῆσθαι στολήν.
Τὶς τῶν δοκιμωτάτων περὶ ταπεινώσεως λόγον κινῶν καὶ τοῦτο κατεμήνυσεν ὅτι πατήρ, φησί, τῶν πάνυ δοκίμων ὑπὸ δαιμονῶντος καὶ δεινῶς ἀφραίνοντος τὴν σιαγόνα κρουσθεὶς εὐθὺς ἐναλλάξας καὶ τὴν ἄλλην ἑτοίμην παρέθηκεν· ὁ δὲ ὡς ὑπὸ ἀστραπῆς τῆς ταπεινώσεως ἀντικρουσθεὶς κραυγάσας ἀθρόως τοῦ πλάσματος ἀφήλλατο.
Ἐπιφανίου τοῦ ἁγίου ἐπισκόπου καὶ οὗτος ὁ λόγος· ἐγένετο ὅτι, φησί, χήρας πιστῆς υἱὸς ἔχων δαίμονα πύθωνα ἐν τῇ πληγῇ χρονίσας θεραπείαν οὐχ ὑφίστατο. Τῆς δὲ τούτου μητρὸς ἐπιταπεινωθείσης τῷ πένθει εὐχαριστία τὸ πάθος κατέψυξεν, ἥπερ ἐκ τοῦ σταυροῦ τὴν ψυχὴν κρεμάσασα τὸν δαίμονα τοῦ παιδὸς ταῖς εὐχαῖς ἀπέρρηξε. Τοῦ γὰρ νέου ἐν τοῖς μέρεσι τοῖς πέριξ πλανωμένου καὶ τῆς μητρὸς οἴκοι εὐχομένης τὸ ταύτης ὄνομα βοῶν ὁ δαίμων βασάνοις ἡλαύνετο· ἡ δὲ αὐτὸ τοῦτο ἀκούσασα οὐκ ἐπέδραμε τῷ πράγματι τὴν μάχην τῆς φύσεως τῇ ταπεινώσει δεσμεύουσα, ἑλκομένη δὲ παρ᾽ ἄλλων ἀβουλήτως ἀπήγετο, ἐπέκεινα δὲ καὶ ὁ δαίμων χρῆσθαι τῇ φυγῇ ἐμαίνετο· ἡ μὲν οὖν ἐπιστάσα καὶ τοῖς δάκρυσι τὸν παῖδα περιπτυξαμένη τὴν εὐχαριστίαν καὶ ταπείνωσιν κατὰ τοῦ δαίμονος προὐβάλλετο, πικρῶς δὲ κλαύσασα καὶ Χριστὸν ἱκετεύσασα καὶ τὸν σταυρὸν τυπώσασα· πρὶν μαστίγων πολλῶν θᾶττον τοῦ παιδὸς ὁ δαίμων ἀπέδρασε.
pg
Τὶς τῶν γνωστικώτερον τὴν ἀρετὴν μετιόντων οὕτως ἀπεκρίνατο· Τὰς ἐνηχούσας τῶν δαιμόνων ἐν τῇ καρδίᾳ φαντασίας εἴωθεν ἐξαφανίζειν ἡ τῆς φιλοξενίας σπουδὴ, καὶ δαψιλὴς ὑπηρεσία προθύμως γινομένη, εἴπερ τις τῶν ὑλῶν ὁπωσδηποτοῦν ἀπήλλακται· ταῦτα δὲ γινόμενα μετὰ ταπεινώσεως, καὶ συντριβῆς καρδίας θᾶττον ἀπαλλάττειν τῶν φαντασιῶν τὸν κάμνοντα. Σφόδρα γὰρ δεδοίκασι τὴν ταπείνωσιν οἱ δαίμονες, εἰδότες ταύτην δεσποτικὴν γεγενῆσθαι ἐντολήν. Τίς τῶν δοκιμωτάτων περὶ ταπεινώσεως λόγον κινῶν, καὶ τοῦτο κατεμήνυσεν, ὅτι Πατὴρ, φησὶ, τῶν πάνυ δοκίμων ὑπὸ δαιμονῶντος, καὶ δεινῶς ἀφραίνοντος τὴν σιαγόνα κρουσθεὶς, εὐθὺς ἐναλλάξας, καὶ τὴν ἄλλην ἑτοίμην παρέθηκεν, ὁ δὲ ὡς ὑπὸ ἀστραπῆς τῆς ταπεινώσεως ἀντικρουσθεὶς, καὶ κραυγάσας, ἀθρόως τοῦ πλάσματος ἀφήλλατο. Ἐπιφανίου τοῦ ἁγίου ἐπισκόπου καὶ οὗτος ὁ λόγος. Ἐγένετο ὅτι, φησὶ, χήρας πιστῆς υἱὸς ἔχων δαίμονα Πύθωνος, ἐν τῇ πληγῇ χρονίσας θεραπείαν οὐχ ὑφίστατο. Τῆς δὲ τούτου μητρὸς ἐπιταπεινωθείσης τῷ πένθει, εὐχαριστία τὸ πάθος κατέψυξεν, ἤπερ ἐκ σταυροῦ τὴν ψυχὴν κρεμάσασα, τὸν δαίμονα τοῦ παιδὸς ταῖς εὐχαῖς ἀπέῤῥηξε· τοῦ γὰρ νέου ἐν τοῖς μέρεσι τοῖς πέριξ πλανωμένου καὶ τῆς μητρὸς οἴκοι εὐχομένης, τὸ ταύτης ὅνομα βοῶν ὁ δαίμων βασάνοις ἠλαύνετο· ἡ δὲ αὐτὸ τοῦτο ἀκούουσα, οὐκ ἐπέδραμε τῷ πράγματι τὴν μάχην τῆς φύσεως τῇ ταπεινώσει δεσμεύουσα, ἑλκομένη δὲ παρ' ἄλλων ἀβουλήτως ἀπήγετο, ἐπέκεινα δὲ καὶ ὁ δαίμων χρῆσθαι τῇ φυγῇ ἐμαίνετο. Ἡ μὲν οὖν ἐπιστᾶσα, καὶ τοῖς δάκρυσι τὸν παῖδα περιπτυξαμένη, τὴν εὐχαριστίαν, καὶ ταπείνωσιν κατὰ τοῦ δαίμονος προὐβάλλετο, πικρῶς δὲ κλαυσάσης, καὶ Χριστὸν ἱκετευσάσης, καὶ τὸν σταυρὸν τυπωσάσης, πρὶν μαστίγων πολλῶν, θᾶττον τοῦ παιδὸς ὁ δαίμων ἀπέδρα.
nesic
Један од оних који су на дубљи гностички начин учествовали у делатном животу говорио је овако: „Ревност гостопримства и великодушно служење које се врши у добром расположењу обично уништавају маштарије демона које одзвањају у срцу, ако смо барем слободни од тварних добара. Када чинимо ово у смирености и скрушености срца, обично се брже ослобађамо маштарија од којих страдамо. Јер, демони се изнад свега плаше смиреноумља, знајући да је смиреноумље одежда самог Владике.
Кол. 3, 12.
Један од најискуснијих монаха је произнео беседу о смиреноумљу и исприповедао следеће: „Неки искусни старац, који је монаховао као пустињак, прими шамар по образу од извесног демонопоседнутог и крајње избезумљеног човека, али му старац окрену и други образ.
Мт. 5, 39.
Не могавши да поднесе огањ смиреноумља, демон повика и сместа одступи од њега“.
Постоји и ова изрека светог епископа Епифанија: „Догодило се да је син побожне удовице био поседнут демоном Питоном. Дуго је страдао од ове поседнутости и нико није могао да га исцели. И док се његова мајка смиривала у својој жалости, њено благодарање је умањило страдање њеног сина. Распевши своју душу на крст, она је својим молитвама изгнала демона из детета. Једном приликом, док је младић лутао по околним крајевима, а његова мајка била код куће и молила се, демон је узвикивао њено име и био мучен страшним мукама. Међутим, иако је чула шта се збива, она није отрчала да види шта се догађа, већ је смиреноумљем утишала борбу која јој је долазила од природе. Ипак, неки људи је одведоше против њене воље и демон се страшно разгневи, јер беше приморан да одступи. Стојећи на реченом месту, она у сузама загрли своје дете, и принесе благодарење, и посведочи своје смирење против демона. И након што је горко заплакала, преклињују Христа и чинећи знак крста, демон сместа побеже од њеног сина, претрпевши многе ударце бичем“.
27
27
27
fogielman
Σφόδρα ζηλοῦσιν οἱ δαίμονες τοὺς ἐν ὑποταγῇ πατρὸς ἀστράπτοντας καὶ τρίζουσι κατ᾽ αὐτῶν τοὺς ὀδόντας, ὅτι ἐν τῇ ὑποταγῇ τὴν ἀποταγὴν ἀμερίμνως ἐζύγωσαν. Καθ᾽ ὧν καὶ προφάσεις ἀκριβολογοῦντες παροξυσμοὺς ἀρτύουσι καὶ τῇ συμβαινούσῃ ὀργῇ τὴν μνήμην ἐγγλύφουσιν. Ἔπειτα δὲ καὶ μῖσος πρὸς τὸν πατέρα τὸ κατ᾽ ὀλίγον ἐψοῦσιν ὡς ἅτε δῆθεν ἀδίκως ἐπιπλήττοντος καὶ κατὰ πρόσωπον προσέχοντος, ἵνα ἐκ διαφόρων τρόπων τὴν ψυχὴν περιτινάξαντες τῶν πατρικῶν ἀγκαλῶν σκορπίσωσιν. Ὁ οὖν ἐν ὑποταγῇ πατρὸς ὑπάρχων ὕβρεσιν μὴ ἡττάσθω καὶ ταπεινώσει νικάτω καὶ μακροθυμίᾳ ῥυθμιζέσθω καὶ μὴ τῶν λογισμῶν ὑπογογγυζόντων ἀνεχέσθω πατρὸς αὐστηρότητα καὶ ἔργων βαρύτητα καὶ ἀδελφῶν θρασύτητα, καὶ ὅτι μοχθηρᾶς δουλείας ἡ ἐλευθερία ἰσόζυγος τυγχάνει. Εἰσβάλλουσι γὰρ μάλιστα καὶ περαιτέρω τούτων, ἵνα αὐθάδη τὸν ὑπεξούσιον ποιήσαντες εὐχερῶς καὶ εἰς ὕλας περιπείρωσι· τοὺς μὲν γὰρ καὶ διὰ τούτων τῆς πατροσύνης χωρίσαι σπουδάζουσι, τοὺς δὲ καὶ δι᾿ ἑτέρων· Ἔργασαι καὶ κτῆσαι καὶ ξένιζε ἔνδον ἐπᾴδοντες ὅπως ὄνομα καλὸν σαυτῷ περιποιήσῃ· ἀπὸ γὰρ τῶν δῆθεν καλῶν τὰ ζιζάνια τῆς πονηρίας τὸ κατὰ μέρος ἐνσπείρουσι· καὶ παρὰ μὲν τὰς ἀρχὰς ἀφιᾶσιν αὐτὸν ἐν τῇ κενοδοξίᾳ ἐγγλυκαίνεσθαι καὶ νήφειν ἐν τῇ συνεχεῖ νηστείᾳ καὶ προθύμως ἀνίστασθαι ἐν ταῖς προσευχαῖς καὶ ἐν ταῖς συνάξεσιν, ὡς ἵνα λογίζηται ὅτι ὑπεξούσιος ὢν τοιοῦτος οὐκ ἐτύγχανεν· ἐκεῖ γὰρ καὶ ὕβρεις καὶ λύπαι καὶ ταραχαί, ἐνταῦθα δὲ εἰρήνη καὶ γαλήνη καὶ χαρά· ἐκεῖ πατρὸς αὐστηρία καὶ φόβος καὶ ἐπιπληξία· ἐνταῦθα δὲ ἀμεριμνία καὶ ἀφοβία καὶ ἀπληξία· καὶ ὅτε ἐν τοῖς τοιούτοις κλεψάντες αὐτοῦ τὸν νοῦν ὑφαρπάζουσιν ἄφνω ἐπιστάντες ὕπνῳ ὑπερορίῳ τὴν ψυχὴν φόβῳ ῥαντίζουσι καὶ τὰς συνάξεις ἀμελείᾳ καὶ ἀκηδίᾳ ὑπεκκόπτουσιν καὶ τὴν ξενοδοχίαν ὄχλησιν εἶναι ὑπομνηματίζουσι καὶ πάντα τὰ μάγγανα τῆς κακίας ἐπάγουσιν, ἵνα τὴν ἀκηδίαν αὐτῷ προσρίψαντες καὶ πρὸς αὐτὸν τὸν βίον μῖσος ἐργάσωνται καὶ οὕτω γυμνὸν αὐτὸν τῶν ἀρετῶν στήσαντες τοῖς ἀγγέλοις δειγματίσωσιν.
pg
Ζηλοῦσιν οἱ δαίμονες τοὺς ἐν ὑποταγῇ Πατρὸς ἀστράπτοντας, καὶ τρίζουσι κατ' αὐτῶν τοὺς ὀδόντας, ὅτι ἐν τῇ ὑποταγῇ τὴν ἀποταγὴν ἀμερίμνως ἐζύγωσαν, καθ' ὧν καὶ προφάσεις ἀκριβολογοῦντες παροξυσμοὺς ἀρτύουσι, καὶ τῇ συμβαινούσῃ ὀργῇ, τὴν μῆνιν ἐγγλύφουσιν, ἔπειτα δὲ καὶ μῖσος πρὸς τὸν Πατέρα κατ' ὀλίγον ἑψοῦσιν, ὡς ἅτε δῆθεν ἀδίκως ἐπιπλήττοντα, καὶ κατὰ πρόσωπον προσέχοντα· ἵνα ἐκ διαφόρων τρόπων τὴν ψυχὴν περιτινάξαντες, τῶν ἀγκαλῶν σκορπίσωσι τῶν πατρικῶν. Ὁ οὖν ἐν ὑποταγῇ Πατρὸς ὑπάρχων, ὕβρεσιν ἡττάσθω, καὶ ταπεινώσει νικάτω, καὶ μακροθυμίᾳ ῥυθμιζέσθω, καὶ μὴ τῶν λογισμῶν ὑπογογγυζόντων ἀνεχέσθω πρὸς αὐστηρότητα, καὶ ἀδελφῶν θρασύτητα. Καὶ ὅτι μοχθηρᾶς δουλείας ἡ ἐλευθερία ἰσόζυγος οὐ τυγχάνει, εἰσβάλλουσι γὰρ μάλιστα, καὶ περαιτέρω τούτων, ἵνα αὐθάδη τὸν ὑπεξούσιον ποιήσαντες, εὐχερῶς εἰς τὰς ὕλας περιπείρωσι· τοὺς μὲν γὰρ καὶ διὰ τούτων τῆς πατροσύνης χωρίσαι σπουδάζουσι, τοὺς δὲ καὶ δι' ἑτέρων. Ἔργασαι, καὶ κτῆσαι, καὶ ξένισαι, ἔνδον ἐπᾴδοντες, ὅπως ὄνομα καλὸν σεαυτῷ περιποιήσῃ· ἀπὸ γὰρ τῶν δῆθεν καλῶν τὰ ζιζάνια τῆς πονηρίας τὸ κατὰ μέρος ἐνσπείρουσι, καὶ παρὰ μὲν τὰς ἀρχὰς ἀφιᾶσιν αὐτὸν τῇ κενοδοξίᾳ ἐγγλυκαίνεσθαι, καὶ νήφειν τῇ συνεχεῖ νηστείᾳ, καὶ προθύμως ἀνίστασθαι ἐν ταῖς προσευχαῖς, καὶ ἐν ταῖς συνάξεσιν, ὡς ἵνα λογίζηται, ὅτι Ὑπεξούσιος ὢν τοιοῦτος οὐκ ἐτύγχανον· ἐκεῖ γὰρ καὶ ὕβρεις, καὶ λύπαι, καὶ ταραχαὶ, ἐνταῦθα δὲ εἰρήνη, καὶ γαλήνη, καὶ χαρὰ, ἐκεῖ Πατρὸς αὐστηρία, καὶ φόβος, καὶ ἐπιπληξία, ἐνταῦθα δὲ ἀμεριμνία, καὶ ἀφοβία, καὶ ἀπληξία. Καὶ οὕτω ἐν τοῖς τοιούτοις κλέψαντες αὐτοῦ τὸν νοῦν ὑφαρπάζουσιν· ἄφνω δὲ ἐπιστάντες ὕπνῳ ὑπερορίῳ τὴν ψυχὴν φόβῳ ῥαντίζουσι, καὶ τὰς συνάξεις ἀμελείᾳ καὶ ἀκηδίᾳ ὑπεκκόπτουσι, καὶ τὴν ξενοδοχίαν ὄχλησιν εἶναι ὑπομνηματίζουσι, καὶ πάντα μάγγανα τῆς κακίας ἐπάγουσιν, ἵνα τὴν ἀκηδίαν αὐτῷ προσρίψαντες, καὶ πρὸς αὐτὸν τὸν βίον μῖσος ἐργάσωνται, καὶ οὕτω γυμνὸν αὐτὸν τῶν ἀρετῶν στήσαντες τοῖς ἀγγέλοις δειγματίσωσι.
nesic
Демони су страшно љубоморни на оне који су просијали у потчињавању духовном оцу и шкргућу својим зубима против њих, јер су своје потчињавање ујармили скупа с безбрижношћу. Због тога демони измишљају изговоре против ових људи, смишљају поводе за раздраженост и утискују у њихово сећање гнев који из овога происходи. Затим, мало по мало, подстичу мржњу на духовног оца – као да он тобоже неправедно кажњава и показује пристрасност – да би на различите начине онеспокојили душу и отргли је из очинског наручја. Према томе, нека онај који се потчињава своме духовном оцу не допусти да буде побеђен увредама, већ нека их савлада властитим смиреноумљем и нека влада над собом дуготрпљењем; а када мисли стану потајно да ропћу, нека се не опире строгости свога духовног оца, нити јарму подвижничких делања, нити дрскости браће. Осим тога, демони нарочито воле да му нашаптавају како је слобода различита од овог бедног ропства послушања; и успевши да покорног човека учине самовољним на речени начин, они га лако уплићу у тварне бриге овог света. Заправо, они преко поменутих ствари настоје да неке од њих удаље од духовног руковођења, док друге ометају неким другим речима и шапућу: „Радите, гомилајте богатство, примајте госте и стекните себи добро име међу људима“. И захваљујући овим наизглед добрим стварима, они постепено сеју кукољ порочности.
Мт. 13, 25.
У почетку допуштају брату да ужива у сладости таштине, и да бдије у непрестаном посту, да одушевљено устаје на молитве и богослужења, еда би рекао самом себи: „Док сам живео под влашћу другога, уопште нисам био овакав. Код њега сам наилазио само на увреде, жалости и невоље, а овде је мир, спокој и радост. Тамо беше строгост оца, страх и прекор, а овде влада одсуство брига, страха и прекора“. И пошто му у међувремену зграбе ум и учине га безумним, они неочекивано устају за време дубоког сна и шкропе му душу страхом, те га немарношћу и чамотињом одвраћају од богослужења; и говоре му је да примање гостију заморно; и служе се свим чаробним смицалицама злобности како би да стровалили у чамотињу и учинили да замрзи чак и сам живот свој. И након што су га оголили од врлина, они га исмевају пред анђелима.
28
28
28
fogielman
Ποτὲ μὲν οἱ δαίμονες διὰ τῶν λογισμῶν τοὺς πόνους μεγαλύνουσι, ποτὲ δὲ τούτους εὐτελίζουσιν ὡς μηδὲν ἀνύοντας, ἵν᾽ ὅπου μὲν ἀπόνοιαν ἐνθήσωσιν, ὅπου δὲ ἀπόγνωσιν ἐνσπείρωσι· τοὺς γὰρ μὴ καμπτομένους χαυνῶσαι τοὺς πόνους μεγαλύνουσιν ἵνα ἀπόνοιαν ἐνθήσωσι· τοὺς δὲ ἀπονοίᾳ κάμπτεσθαι μὴ πειθομένους οὐδὲν πλέον ἀλλ᾽ ἢ τοὺς πόνους ἐπᾴδουσιν ἀνύειν ἵνα χαυνώσαντες ἀπόγνωσιν ἐνσπείρωσιν. Ὅταν οὖν οἱ λογισμοὶ τοὺς πόνους μεγαλύνωσι, τούτους ἀποπτύοντες τὴν ψυχὴν εὐτελίζωμεν· ὅταν δὲ πάλιν τοὺς πόνους σμικρύνωσιν ὡς μηδὲν ἀνύοντας, ἡμεῖς ὅση δύναμις τὰ ἐλέη Χριστοῦ μεγαλύνωμεν· ὅσῳ γὰρ ἐπὶ πλεῖον σκληραγωγεῖς σου τὸ σῶμα, τοσοῦτον διερευνῶν σου τὸ συνειδὸς ἐπίγνωθι σαυτὸν ἐπαισθανόμενος τὰς ἐν κρυφῇ τῶν λογισμῶν διαρπαγάς, μήπως ἀναισθήτως φερόμενοι περὶ τὰς κρυπτὰς αὐτῶν λῃστείας σκιασθῶμεν μόνῃ τῇ σκληρουχίᾳ τρυγᾷν τὰς ἀρετάς. Οὕτω γάρ τινες φαντασθέντες τῶν φρενῶν ἐξετινάχθησαν ὡσεὶ ἀκρῖδες, τῶν δαιμόνων φαντασιοκοπούντων καὶ τὰς ὁράσεις παραφερόντων, ἐσθ᾽ ὅτε δὲ καὶ δειλίᾳ τὴν ψυχὴν διαρπαζόντων.
pg
Ποτὲ μὲν οἱ δαίμονες διὰ τῶν λογισμῶν τοὺς πόνους μεγαλύνουσι, ποτὲ δὲ τούτους εὐτελίζουσιν ὡς μηδὲν ἀνύοντας, ἵνα ὅπου μὲν ἀπόνοιαν ἐνθήσωσιν, ὅπου δὲ ἀπόγνωσιν ἐνσπείρωσι. Τοῖς γὰρ μὴ καμπτομένοις χαυνῶσαι, τοὺς πόνους μεγαλύνουσιν, ἵνα ἀπόνοιαν ἐνθήσωσι, τοῖς δὲ ἀπονοίᾳ κάμπτεσθαι μὴ πειθομένοις, οὐδὲν πλέον, ἀλλ' ἢ τοὺς πόνους ἐπᾴδουσιν ἀνύειν, ἵνα χαυνώσαντες, ἀπόγνωσιν ἐνσπείρωσιν. Ὅταν οὖν οἱ λογισμοὶ τοὺς πόνους μεγαλύνωσι, τούτους ἀποπτύοντες, τὴν ψυχὴν εὐτελίζωμεν, ὅταν δὲ πάλιν τοὺς πόνους σμικρύνωσιν ὡς μηδὲν ἀνύοντας, ἡμεῖς, ὅση δύναμις, τὰ ἐλέη Χριστοῦ μεγαλύνωμεν· ὅσον γὰρ ἐπὶ πλεῖον σκληραγωγεῖς σου τὸ σῶμα, τοσοῦτον διερευνᾷς σου τὸ συνειδός. Ἐπίγνωθι σαυτὸν, ἐπαισθανόμενον τῶν ἐν κρυφῇ τῶν λογισμῶν διαρπαγῶν, μήπως ἀναισθήτως φερόμενοι περὶ τὰς κρυπτὰς αὐτῶν λῃστείας σκιασθῶμεν, μόνῃ τῇ σκληρουχίᾳ τρυγᾷν τὰς ἀρετάς. Οὕτω γάρ τινες φαντασθέντες, τῶν φρενῶν ἐξετινάχθησαν ὡσεὶ ἀκρίδες, τῶν δαιμόνων φαντασιοκοπούντων, καὶ τὰς ὁράσεις παραφερόντων, ἐσθ' ὅτε δὲ, καὶ δειλίᾳ τὴν ψυχὴν διαρπαζόντων.
nesic
Понекад демони кроз помисли увећавају наше подвижничке напоре, а понекад их умањују под изговором да ничему не воде; ово чине да би, с једне стране, подстакли охолост, а с друге стране да би посејали очајање. Јер, они уздижу људе који се не одмарају, нити олабављују своје подвижништво, еда би их надахнули охолошћу; међутим, онима који одбацују охолост, демони напаштавају да њихова подвижничка дела не воде ничему, еда би их приморали да олабаве свој подвиг и да би у њима посејали очајање. Према томе, када помисли преувеличавају наше подвижничке напоре, требало би да одбацимо овакве помисли и држимо своју душу у смиреноумљу. Напротив, када умањују наше подвиге, говорећи нам да ничему не воде, требало би да величамо милост Христову, онолико колико то можемо. Јер, што суровије поступаш према своме телу, то више мораш испитивати властиту савест и спознавати себе самог, опажајући многе скривене пљачке које помисли чине у нашем унутрашњем свету; у супротном, бићемо пометени њиховим тајним разбојничким делима, а да то и не знамо, и наћи ћемо се у помрачини, будући да ћемо моћи да жањемо врлине само по цену суровог начина живота. Наиме, извесни људи су заиста пали као жртве оваквих маштарија и били су лишени властитог ума, попут неких скакаваца, пошто су их демони напали обмањујућим приказама и виђењима, те опустошили њихове душе кукавичлуком.
29
29
29
fogielman
Τινὶ τῶν ἀδελφῶν ἐγρηγορότι νύκτωρ φοβερὰς φαντασίας ἐξετύπουν οἱ δαίμονες οὐ μόνον τῷ ἔξωθεν ὄμματι, ἀλλὰ καὶ τῷ ἔνδοθεν βλέμματι ὥστε μερίμνῃ τῆς ἐπιούσης νυκτὸς τὸν νοῦν ἀγωνιῶντα κινδυνεύειν τὴν τῶν φρενῶν διαρπαγήν· καὶ γὰρ ἐπὶ πλείους νύκτας ὁ πόλεμος τῇ ψυχῇ ἐφίστατο· ὁ δὲ κινδυνεύων ἔνδον κατέχειν τὸν ἡγεμόνα τῶν φρενῶν ἐβιάζετο τῷ τῆς εὐχῆς δοτῆρι τὴν ψυχὴν ἀποκρεμνῶν καὶ τὰς πράξεις τῶν πταισμάτων καθ᾽ ἑαυτοῦ προφέρων εἰσιδεῖν ἑαυτὸν ἠγωνίζετο, ἔπειτα καὶ τῇ πυρᾷ τῆς κρίσεως τὴν ψυχὴν περισπῶν ἐξεφόβει, ἵνα φόβῳ φόβον συγκρούσας τὴν δειλίαν ἀποκρούσηται, ὥσπερ οὖν καὶ γέγονεν ὡς ἔφησεν ὁ πεπονθὼς τὸν πόλεμον· τῶν γὰρ δαιμόνων πολυτρόπως τὴν ψυχὴν ἐκφοβούντων ὁ κάμνων τὸν θεὸν τῇ εὐχῇ ἐπεζήτει, ἐκείνων δὲ ταῖς φαντασίαις τὴν ψυχὴν περισπώντων, οὗτος τῶν πταισμάτων τὸν ὄγκον ἀναλέγων τῷ παντεπόπτῃ θεῷ ἐπεδείκνυ· τῶν δὲ πάλιν τῆς εὐχῆς τὸ ὄμμα κατασπώντων, ἐκεῖνος τὸν φόβον τῆς κρίσεως ἀνταμείψας τὸν φόβον τῶν φαντασμάτων ἐξηφάντωσε· τὸ γὰρ ἕτερον μέρος τοῦ φόβου πλεονάσαν τοῦ ἄλλου τῆς πλάνης σὺν θεῷ περιεγένετο· τῇ γὰρ μνήμῃ τῶν ἁμαρτημάτων ἡ ψυχὴ ταπεινωθεῖσα καὶ τῷ φόβῳ τῆς κρίσεως διυπνισθεῖσα τὰ φόβητρα τῶν δαιμόνων ἐκ τῶν ἐντὸς ἀπεφύσησε· τὸ δὲ πᾶν τῆς ἄνωθεν χάριτος γέγονε, τῶν μὲν δαιμόνων ἀπελάσαι τὰ φόβητρα, τὴν δὲ ψυχὴν καταπίπτουσαν ὑποστηρίξαι· ὑποστηρίζει γὰρ κύριος πάντας τοὺς καταπίπτοντας καὶ ἀνορθοῖ πάντας τοὺς κατερραγμέγους.
Ἔστιν ὅτε βιαζόμεθα καθαρὰν τὴν εὐχὴν ποιῆσαι καὶ ἴσως οὐ δυνάμεθα· ἔστι δὲ καὶ πάλιν ὅτε οὐ βιαζομένων ἡμῶν καθαρᾷ τῇ προσευχῇ ἡ ψυχὴ ἐγγίνεται· ὅτι τὸ μὲν τῆς ἡμῶν ἀσθενείας, τὸ δὲ τῆς ἄνω χάριτος ἐκκαλουμένης ἡμᾶς ἐπανελθεῖν εἰς τὴν τῆς εὐχῆς καθαρότητα, ἅμα δὲ καὶ δι᾽ ἀμφοτέρων παιδευούσης ἡμᾶς μὴ ἑαυτοῖς ἀποδιδόναι ἐν τῷ καθαρῶς προσεύχεσθαι, ἀλλ᾽ ἐπιγινώσκειν τὸν δωρούμενον· Τὸ γὰρ τί προσευξόμεθα καθὸ δεῖ οὐκ οἴδαμεν. Ὅταν οὖν καθαρθῆναι τὴν εὐχὴν βιαζώμεθα καὶ οὐ δυνάμεθα, ἀλλ᾽ ἐσκοτίσμεθα, τότε δάκρυσι τὰς παρειὰς καταβρέξαντες τὸν θεὸν ἱκετεύσωμεν ἐπὶ τὸ διαλυθῆναι τοῦ πολέμου τὴν νύκτα καὶ ἐλλαμφθῆναι τῆς εὐχῆς τὸ φέγγος.
pg
Τινὶ τῶν ἀδελφῶν ἐγρηγορότι νύκτωρ φοβερὰς φαντασίας ἐξετύπουν οἱ δαίμονες, οὐ μόνον τῷ ἔξωθεν ὄμματι, ἀλλὰ καὶ τῷ ἔσωθεν βλέμματι, ὥστε μερίμνῃ τῆς ἐπιούσης νυκτὸς τὸν νοῦν ἀγωνιῶντα κινδυνεύειν τὴν τῶν φρενῶν διαρπαγὴν, καὶ ἐπὶ πλείους νύκτας ὁ πόλεμος τῇ ψυχῇ ἀφίπτατο, ὁ δὲ κινδυνεύων ἔνδον κατέχειν τὸν ἡγεμόνα τῶν φρενῶν ἐβιάζετο, τῷ τῆς εὐχῆς δοτῆρι τὴν ψυχὴν ἀποκρεμνῶν, καὶ τὰς πράξεις τῶν πταισμάτων καθ' ἑαυτοῦ προφέρων εἰσιδεῖν ἑαυτὸς ἠγωνίζετο· ἔπειτα καὶ τῇ πυρᾷ τῆς κρίσεως τὴν ψυχὴν περισπῶν ἐξεφόβει, ἵνα φόβῳ φόβον συγκρούσας τὴν δειλίαν ἀποκρούσηται, ὥσπερ οὖν καὶ γέγονεν, ὡς ἔφησεν ὁ πεπονθὼς τὸν πόλεμον. Τῶν γὰρ δαιμόνων πολυτρόπως τὴν ψυχὴν ἐκφοβούντων, ὁ κάμνων τῇ εὐχῇ τὸν Θεὸν ἐπεζήτει, ἐκείνων δὲ ταῖς φαντασίαι; τὴν ψυχὴν περισπώντων, οὗτος τῶν πταισμάτων τὸν ὄγκον ἀναλέγων, τῷ παντεπόπτῃ Θεῷ ἐπεδείκνυε· τῶν δὲ πάλιν τῆς εὐχῆς τὸ ὄμμα κατασπώντων, ἐκεῖνος τὸν φόβον τῆς κρίσεως ἀνταμείψας, τὸν φόβον τῶν φαντασμάτων ἐξηφάνισε· τὸ γὰρ ἕτερον μέρος τοῦ φόβου πλεονάσαν τοῦ ἄλλου, τῆς πλάνης σὺν Θεῷ περιεγένετο· τῇ γὰρ μνήμῃ τῶν ἁμαρτημάτων ἡ ψυχὴ ταπεινωθεῖσα καὶ τῷ φόβῳ τῆς κρίσεως διυπνισθεῖσα, τὰ φόβητρα τῶν δαιμόνων ἐκ τῶν ἐντὸς ἀπεφύσησε· τὸ δὲ πᾶν τῆς ἄνωθεν χάριτος γέγονε, τῶν μὲν δαιμόνων ἀπελάσαι τὰ φόβητρα, τὴν δὲ ψυχὴν καταπίπτουσαν ὑποστηρίξαι. «Ὑποστηρίζει γὰρ Κύριος πάντας τοὺς καταπίπτοντας, καὶ ἀνορθοῖ πάντας τοὺς κατεῤῥαγμένους.» Ἔστιν ὅτε βιαζόμεθα καθαρὰν τὴν εὐχὴν ποιῆσαι, καὶ ἴσως οὐ δυνάμεθα. Ἔστι δὲ καὶ πάλιν ὅτε, οὐ βιαζομένων ἡμῶν, καθαρᾷ τῇ προσευχῇ ἡ ψυχὴ ἐγγίνεται, ὅτι τὸ μὲν τῆς ἡμῶν ἀσθενείας, τὸ δὲ τῆς ἄνωθεν χάριτος ἐκκαλουμένης ἡμᾶς ἐπανελθεῖν εἰς τὴν τῆς ψυχῆς καθαρότητα, ἅμα δὲ καὶ δι' ἀμφοτέρων παιδευούσης ἡμᾶς μὴ ἑαυτοῖς ἀποδιδόναι ἐν τῷ προσεύχεσθαι, ἀλλ' ἐπιγινώσκειν τὸν δωρούμενον. Τὸ γὰρ τί προσευξόμεθα καθ' ὃ δεῖ, οὐκ οἴδαμεν. Ὅταν οὖν καθαρθῆναι τὴν εὐχὴν βιαζώμεθα, καὶ οὐ δυνάμεθα, ἀλλ' ἐσκοτίσμεθα, τότε δάκρυσι τὰς παρειὰς καταβρέξαντες, Θεὸν ἱκετεύσωμεν ἐπὶ τῷ διαλυθῆναι τοῦ πολέμου τὴν νύκτα, καὶ ἐλλαμφθῆναι τῆς ψυχῆς τὸ φέγγος.
nesic
Један од браће, који је стајао на бдењу током ноћи, угледао је демоне како му изображавају застрашујуће приказе – и то не само његовом спољашњем, већ и унутрашњем погледу – тако да се следеће ноћи његов ум нашао у опасности од потпуног избезумљења. И ова борба је неколико следећих ноћи беснела у његовој души; нашавши се пред овом унутрашњом опасношћу, он се свим силама држао за управљачки део свог разума, прилепљујући се душом својом за Дародавца молитве. Окривљујући себе за властита грешна дела и старајући се да сагледава свој унутрашњи свет, усмерио је сву пажњу властите душе према огњу последњега суда и допустио јој да се устраши, еда би страхом ударио на страх и одбацио кукавичлук. Управо се овако и догодило, као што сведочи онај који је стекао искуства у овој борби. Јер, док су демони спопадали страхом његову душу на различите начине, страдалник је преклињао Бога у молитви; и док су језивим приказама узнемиравали његову душу, он је сабрао своје многе грехе и принео их Свевидећем Богу. И опет су покушали да одвуку његову пажњу од молитве, али он је успео да пробуди у себи бојазан од последњег суда и одагна страх од њихових утвара. Јер, када је страх од суда победио страх од демона, његова је заблуда уз Божију помоћ била превазиђена. И пошто је душа сећањем на властите грехе доспела до смиреноумља и пошто је разбудила у себи страх од последњега суда, она уништава демонска страшила у својим најскривенијим дубинама. Дакле, било да је реч о одбацивању демонских уживања, било да је реч о укрепљењу душе која је пала, све ово је дело вишње благодати, јер „Господ придржава све који падају и усправља све сатрвене“.
Пс. 144, 14.
30
30
30
fogielman
Ἕνεκεν διακονίας ἐπὰν ὁ συμβιωτὴς ἀδελφὸς ἐκδημοίη, κατὰ τὸ ἔθος τῶν εὐχῶν ἀνακαίνιζε τούτου τὴν μνήμην· πέρα δὲ τοῦ μέτρου τοῦτον μὴ φαντάζου μήπως τὴν ἀρχὴν τῆς μερίμνης ἀπὸ σοῦ λαβόντες οἱ δαίμονες ταύτην ἀκονῶντες ἐπὶ πλεῖον ἐποξύνουσι σκιάζοντές σοι τοῦτον ἐν τῇ τῶν ψαλμῶν ὑμνῳδίᾳ καὶ ἐκτυποῦντες ἐν καιρῷ τῆς κατὰ θεὸν μερίμνης, ἵνα μερίμνῃ μέριμναν ἀντικρούσαντες αἰχμαλώτους ἡμᾶς τῶν κρειττόνων ἀπαγάγωσιν εἰς τὸ μὴ λογίζεσθαι ἐπίρριψον ἐπὶ κύριον τὴν μέριμνάν σου. Ἴσασι γὰρ ὡς ἐκ τῆς περιττῆς περὶ τὸν ἀδελφὸν φροντίδος ὅτι καὶ λύπας ἐντορνεύουσιν ὑποταράττοντες τὸ ἡγεμονικόν, ἔτι δὲ καὶ μέμψεις βραδυτῆτος ὑφάπτουσιν ὡς ἀμελήσαντος τοῦ ἀδελφοῦ περὶ τὴν τῆς διακονίας σπουδήν, ὅπως ὁ πολυμέριμνος πόθος ἴσως καὶ εἰς μῖσος ἐκτραπῇ· ἔθος δὲ ἐν ταῖς περὶ τὸν ἀπόδημον μερίμναις καὶ τοῦτο ποιεῖν τοῖς δαίμοσιν· ἐν ᾗ ἴδωσιν αὐτὸν παραγινόμενον ἡμέρᾳ κατ᾽ ὄναρ τοῦτον ἐσοπτρίζειν, ἵνα ὡς ἐκ τοῦ ἀποβάντος ἐνυπνίου ποιήσωσιν ἡμᾶς ἐν καιρῷ τῶν ἀποδήμων τοὺς προφήτας τῶν ἐνυπνίων καὶ πάλιν προσδέχεσθαι, οὓς ἀποστρέφεσθαι δεῖ μᾶλλον καὶ σφόδρα ἐκτρέπεσθαι, μήπως ἐκ τούτων καὶ εἰς ἕτερα τὴν ψυχὴν ἀποπλανήσωσι. Προΐσασι γὰρ οὗτοι μὲν οὐδέν· ἃ δὲ βλέπουσι γινόμενα, ταῦτα μηνύουσι καὶ φαντάζουσι. Πολλάκις γοῦν καθ᾽ ἡσυχίαν ὄντων ἡμῶν, θεασάμενοι ἀδελφὸν πρὸς ἡμᾶς ἐρχόμενον, διὰ τῶν λογισμῶν προεσήμαναν, οἷς οὐ χρὴ πιστεύειν, κἂν λέγειν τἀληθῆ νομίζωσι· διὰ γὰρ τῆς δῆθεν ἀληθείας τὸ ψεῦδος παρεισφέρουσιν, ἵν᾽ ἐκ τοῦ κατὰ μέρος ταῖς ἔμπροσθεν ὁδοῖς τοὺς βρόχους ὑπορράψωσιν.
pg
Ἔνεκεν διακονίας ἐπὰν ὁ συμβιώτης ἀδελφὸς ἐκδημοίῃ, κατὰ τὸ ἔθος τῶν εὐχῶν, ἀνακαίνιζε τούτου τὴν μνήμην· πέρα δὲ τοῦ μέτρου τοῦτον μὴ φαντάζου, μήπως τὴν ἀρχὴν τῆς μερίμνης ἀπὸ σοῦ λαβόντες οἱ δαίμονες, ταύτην ἀκονῶντες ἐπὶ πλεῖον ἐποξύνωσι, σκιάζοντές σοι τοῦτον ἐν τῇ τῶν ψαλμῶν ὑμνῳδίᾳ, καὶ ὑστεροῦντες ἐν Θεῷ τῆς κατὰ Θεὸν μερίμνης, ἵνα μερίμνῃ μέριμναν ἀντικρούσαντες αἰχμαλώτους ἡμᾶς τῶν κρειττόνων ἀπαγάγωσιν, εἰς τὸ μὴ λογίζεσθαι τὸ, «Ἐπίῤῥιψον ἐπὶ Κύριον τὴν μέριμνάν σου.» Ἴσασι γὰρ, ὡς ἐκ τῆς περιττῆς περὶ τοῦ ἀδελφοῦ φροντίδος, ὅτι καὶ λύπας ἐντορνεύουσιν ὑποταράττοντες τὸ ἡγεμονικόν. Ἔτι δὲ καὶ μέμψεις βραδύτητος ὑφάπτουσιν, ὡς ὑπαμελήσαντος τοῦ ἀδελφοῦ περὶ τῆς διακονίας σπουδὴν, ὅπως ὁ πολυμέριμνος πόθος ἴσως καὶ εἰς μῖσος ἐκτραπῇ. Ἔθος δὲ ἐν ταῖς περὶ τὸν ἀπόδημον μερίμναις καὶ τοῦτο ποιεῖν τοῖς δαίμοσιν, ἐν ᾗ ἴδωσιν αὐτὸν παραγενόμενον ἡμέρᾳ κατόναρ τοῦτον ἐσοπτρίζειν, ἵνα ὡς ἐκ τοῦ ἀποβάντος ἐνυπνίου ποιήσωσιν ἡμᾶς ἐν καιρῷ τῶν ἀποδήμων τοὺς προφήτας τῶν ἐνυπνίων καὶ πάλιν προσδέχεσθαι, οὓς ἀποστρέφεσθαι δεῖ μᾶλλον καὶ σφόδρα ἐκτρέπεσθαι, μήπως ἐκ τούτων καὶ εἰς ἕτερα τὴν ψυχὴν ἀποπλανήσωσιν. Προΐσασι γὰρ οὗτοι μὲν οὐδὲν, ἃ δὲ βλέπουσι γινόμενα, ταῦτα μηνίουσι, καὶ φαντάζουσι· πολλάκις γοῦν καθ' ἡσυχίαν ὄντων ἡμῶν, θεασάμενοι πρὸς ἡμᾶς ἀδελφὸν ἐρχόμενον, διὰ τῶν λογισμῶν προεσήμαναν, οἷς οὐ χρὴ πιστεύειν, κἂν λέγειν τ' ἀληθῆ νομίζωσι· διὰ γὰρ τῆς δῆθεν ἀληθείας τὸ ψεῦδος παρεισφέρουσιν, ἵνα ἐκ τοῦ κατὰ μέρος ταῖς ἔμπροσθεν ὁδοῖς τοὺς βρόχους ὑπογράφωσιν.
nesic
Понекад се присиљавамо да принесемо чисту молитву и може бити да не успевамо. Понекад се, међутим, уопште не присиљавамо и душа наша достиже чисту молитву. Прво се дешава због наше слабости, друго због вишње благодати која нас позива да се вратимо чистоти молитве, те нас у оба случаја подучава да не приписујемо себи самима заслуге за достизање чисте молитве, већ да у њој спознамо Дародавца који нам је чисту молитву даровао. Јер, „не знамо за шта треба да се молимо“.
Рим. 8, 26.
Према томе, кад се присиљивамо да своју молитву чистом учинимо и не успевамо речено да остваримо, већ у тами остајемо, тада облијмо своје образе сузама, те молимо Бога да се ноћ ратовања оконча и да се запали светлост молитве.
31
31
31
fogielman
Ὥσπερ ἀνέργαστος χρυσὸς ἐν χωνευτηρίῳ βαλλόμενος καθαρώτερος γίνεται, οὕτω καὶ νέηλυς μοναχὸς ἐν κοινοβίῳ τὰ ἤθη ἀναχωνευόμενος φαιδρὸς ταῖς ἀποκαρτερίαις ἀποκαθίσταται· διὰ γὰρ τῆς ἐπιταγῆς τῶν ἀδελφῶν τὴν ὑπακοὴν μανθάνειν κατεργάζεται· διὰ δὲ τοῦ ἐπιπλήττοντος ἑτοιμάζεται τὴν φύσιν μακροθυμίαν ἔχειν. Ἐπὰν οὖν χαρᾷ τὰς ὕβρεις καταδέχηται καὶ εὐτελείᾳ τὴν ταπείνωσιν ἀσπάζηται, ἀνώτερος τῶν ἄντικρυς παθῶν γενόμενος, ἐπέκεινα στίλβειν ταῖς ἀρετοῖς ἐπαγωνίζεται τῆς χάριτος αὐτῷ ἐπὶ πλεῖον τὴν δύναμιν δωρουμένης.
Ὥσπερ οἱ εἰς τὰς ῥίζας τῆς γῆς κατιόντες τὸν χρυσὸν ἀνορύττουσιν, οὕτως οἱ εἰς τὴν χρυσιτὴν ταπείνωσιν καταβαίνοντες ἀρετὰς ἀναφέρουσι.
Τότε ὁ νοῦς ἀναπαύσεως αἴσθεται ὁπότε τὰς τῶν παθῶν αἰτίας ἀποτεμὼν περὶ θεωοίαν ἠσχόληται· πρὶν δὲ τῆς τούτων κοπῆς κόπου καὶ ταλαιπωρίας ἐπαισθάνεται, τῇ τῶν ἐναντίων μάχῃ ἀσθενῶς προσερχόμενος.
Βαθμῷ τὴν ἀναχώρησιν γινομένην οἱ γέροντες ἄγαν ἀποδέχονται εἴπερ τις τὰς ἐν κοινοβίῳ τελέσας ἀρετὰς εἰς τοῦτο παρελήλυθε· καὶ εἰ μὲν δύναιτο ἐν τῇ ἀναχωρήσει προκόπτειν, ἑαυτὸν δοκιμαζέτω· εἰ δὲ ἀδυνάτως ἔχων τῆς ἀρετῆς ἐλαττοῦται, εἰς τὸ κοινόβιον ἀνακαμπτέτω, μήπως ταῖς μηχαναῖς τῶν λογισμῶν οὐ δυνηθεὶς ἀπαντῆσαι τῶν φρενῶν ἀποπέσοι.
Ὥσπερ χήρας πενθούσης παραμύθιον υἱοί, οὕτω καὶ ψυχῆς πταισάσης παρηγορία πόνοι, οἵτινες τὴν ἀπόγνωσιν τῶν λογισμῶν σκορπίζουσι καὶ τὴν πίστιν τῆς μετανοίας κατασπείρουσι καὶ τὰ ἐλέη Χριστοῦ ἀνακηρύττουσι καὶ τὰ πραχθέντα ἁμαρτήματα ἀποκηρύττουσιν· οὐκ ὀφείλομεν οὖν ὡς ἐκ συνηθείας μόνον τοὺς πόνους ἐργάζεσθαι, ἀλλὰ καὶ ἐν συνέσει εὐχαριστίας, ἵνα μὴ γυμνὴ τῆς τοιαύτης φιλοσοφίας ἡ ψυχὴ εὑρίσκοιτο· ἐὰν γὰρ ἐφ᾽ ἑκάστῃ πράξει συνήσωμεν τὸν διδόντα τὰ τέλη τῶν πόνων, εὐχαριστίᾳ σφραγίζομεν.
Ὥσπερ ἄρτον ἀπὸ βρέφους ἐνεδρεύει σκύλαξ ἐξαρπάσαι, οὕτω σύνεσιν ἀπὸ καρδίας λογισμὸς πονηρός· μὴ οὖν ἐννεάζωμεν τῶν ἐναντίων ἔργων τῇ κακίᾳ χρωμένοι, ἵνα μὴ εἰς διαρπαγὴν τούτοις τὴν ψυχὴν προεκδώσωμεν.
Ὥσπερ ἡ τῶν ἄστρων χορεία δᾳδουχοῦσα φαιδρύνει τὸν οὐρανόν, οὕτως ἡ τῶν ῥημάτῶν ἀλήθεια λαμπαδουχοῦσα φαιδρύνει τὸν ἄνθρωπον· ἵνα οὖν τὸν τῆς ἀληθείας τρόπον ἐπὶ γλώττης βαστάζωμεν ὅτι κύριος κατοικίζει μονοτρόπους ἐν οἴκῳ.
Ὥσπερ ἀστραπαὶ σφοδραὶ προπηδῶσαι μηνύουσι βροντήν, οὕτω καὶ ῥήσεις ἀκριβεῖς προσιοῦσαι προσημαίνουσι πίστιν· πιστοὶ οὖν εἶναι τῇ ἀληθείᾳ σπουδάσωμεν, ἵνα καὶ εἰς τὴν μητρόπολιν τῶν ἀρετῶν ἀγάπην προκόπτωμεν.
Ὡς ἥλιος ταῖς χρυσαυγέσιν ἀκτίσιν ἁπάσῃ προσμειδιᾷ τῇ γῇ, οὕτως ἀγάπη ταῖς φωταυγέσι πράξεσιν ἁπάσῃ προσχαίρει ψυχῇ· ἥνπερ ἐὰν κατάσχωμεν, τὰ πάθη ἐσβέσαμεν καὶ εἰς οὐρανοὺς ἐλάμψαμεν. Ἅπαντα πόνον ποιήσεις ἕως τῆς ὁσίας ἀγάπης ἐπιτεύξῃ, ὅτι ταύτης ἀπούσης ὄφελος τῶν παρόντων οὐδέν· καὶ γὰρ ὀργὴ ἀγριαίνεται καὶ ἤθη χαλεπαίνεται καὶ πόνοι ἀπονοούμενοι τῇ δόξῃ συμμίγνυνται· διὰ ψυχῆς ταπείνωσιν Δαυὶδ μετὰ πένθους ἐνήστευσε, καὶ ἡμεῖς διὰ νηστείας τὴν ψυχὴν ταπεινώσωμεν.
pg
Ὥσπερ ἀνέργαστος χρυσὸς, ἐν χωνευτηρίῳ βαλλόμενος, καθαρώτερος γίνεται, οὕτω καὶ νέηλυς μοναχὸς, ἐν κοινοβίῳ τὰ ἤθη ἀναχωνευόμενος, φαιδρὸς ταῖς καρτερίαις ἀποκαθίσταται· διὰ γὰρ τῆς ἐπιταγῆς τῶν ἀδελφῶν τὴν ὑπακοὴν μανθάνειν κατεργάζεται· διὰ δὲ τοῦ ἐπιπλήττοντος ἑτοιμάζεται τὴν φύσιν μακροθυμίαν ἔχειν. Ὅταν οὖν χαρᾷ τὰς ὕβρεις καταδέχηται, καὶ εὐτελείᾳ τὴν ταπείνωσιν ἀσπάζηται, ἀνώτερος τῶν ἄντικρυς παθῶν γενόμενος, ἐπέκεινα στίλβειν ταῖς ἀρεταῖς ἐπαγωνίζεται, τῆς χάριτος αὐτῷ ἐπὶ πλεῖον τὴν δύναμιν δωρουμένης. Ὥσπερ οἱ τὰς ῥίζας τῆς γῆς κατιόντες τὸν χρυσὸν ἀνορύττουσιν, οὕτως οἱ εἰς τὴν χρυσῖτιν ταπείνωσιν καταβαίνοντες ἀρετὰς ἀναφέρουσι. Τότε ὁ νοῦς ἀναπαύσεως αἰσθάνεται, ὁπότε τὰς τῶν παθῶν αἰτίας ἀποτεμὼν, περὶ θεωρίαν ἠσχόληται, πρὶν δὲ τῆς τούτων κοπῆς, κόπου, καὶ ταλαιπωρίας ἐπαισθάνεται, τῇ τῶν ἐναντίων μάχῃ ἀσθενῶς προσερχόμενος. Βαθμῷ τὴν ἀναχώρησιν γινομένην οἱ γέροντες ἄγαν ἀποδέχονται, εἴπερ τις τὰς ἐν κοινοβίῳ τελέσας ἀρετὰς εἰς τοῦτο παρελήλυθε· καὶ εἰ μὲν δύναιτο ἐν τῇ ἀναχωρήσει προκόπτειν, ἑαυτὸν δοκιμαζέτω. Εἰ δὲ ἀδυνάτως ἔχων τῆς ἀρετῆς ἐλαττοῦται, εἰς τὸ κοινόβιον ἀνακαμπτέτω, μήπως ταῖς μηχαναῖς τῶν λογισμῶν μὴ δυνηθεὶς ἀπαντῆσαι, τῶν φρενῶν ἀποπέσῃ. Ὥσπερ χήρας πενθούσης παραμύθιον οἱ υἱοὶ, οὕτω καὶ ψυχῆς πταισάσης παρηγορία πόνοι, οἵτινες τὴν ἀπόγνωσιν τῶν λογισμῶν σκορπίζουσι, καὶ τὴν πίστιν τῆς μετανοίας κατασπείρουσι, καὶ τὰ ἐλέη Χριστοῦ ἀνακηρύττουσι, καὶ τὰ πραχθέντα ἁμαρτήματα ἀποκηρύττουσιν. Οὐκ ὀφείλομεν οὖν ὡς ἐκ συνηθείας μόνον τοὺς πόνους ἐργάζεσθαι, ἀλλὰ καὶ ἐν συνέσει εὐχαριστίας, ἵνα μὴ γυμνὴ τῆς τοιαύτης φιλοσοφίας ἡ ψυχὴ εὑρίσκοιτο· ἐὰν γὰρ ἐφ' ἑκάστῃ πράξει σύνισμεν τὸν διδόντα τὰ τέλη τῶν πόνων, εὐχαριστίᾳ σφραγίζωμεν Ὥσπερ ἄρτον ἀπὸ βρέφους ἐνεδρεύει σκύλαξ ἐξαρπάσαι, οὕτω σύνεσιν ἀπὸ καρδίας λογισμὸς πονηρός. Μὴ οὖν ἐννεάζωμεν τῶν ἐναντίων ἔργων τῇ κακίᾳ χρώμενοι, ἵνα μὴ εἰς διαρπαγὴν τούτοις τὴν ψυχὴν προεκδώσωμεν. Ὥσπερ ἡ τῶν ἀστέρων χορεία δᾳδουχοῦσα φαιδρύνει τὸν οὐρανὸν, οὕτως ἡ τῶν ῥημάτων ἀλήθεια λαμπαδουχοῦσα φαιδρύνει τὸν ἄνθρωπον. Ἕνα οὖν τῆς ἀληθείας τρόπον ἐπὶ γλώττης βαστάζωμεν, ὅτι Κύριος κατοικίζει μονοτρόπους ἐν οἴκῳ. Ὥσπερ ἀστραπαὶ σφοδραὶ προσπηδῶσαι, προμηνύουσι βροντὴν, οὕτω καὶ ῥήσεις ἀκριβεῖς προσιοῦσαι, προσημαίνουσι πίστιν. Πιστοὶ οὖν εἶναι τῇ ἀληθείᾳ σπουδάσωμεν, ἵνα καὶ εἰς τὴν μητρόπολιν τῶν ἀρετῶν τὴν ἀγάπην προκόψωμεν. Ὡς ἥλιος ταῖς χρυσαυγέσιν ἀκτίσιν ἁπάσῃ προσμειδιᾷ τῇ γῇ, οὕτως ἀγάπη ταῖς φωταυγέσι πράξεσιν ἁπάσῃ προσχαίρει ψυχῇ· ἥνπερ ἐὰν κατάσχωμεν, τὰ πάθη ἐσβέσαμεν, καὶ εἰς οὐρανοὺς ἐλάμψαμεν. Ἅπαντα πόνον ποιήσεις ἕως τῆς ὁσίας ἀγάπης ἐπιτεύξῃ, ὅτι, ταύτης ἀπούσης, ὅφελος τῶν παρόντων οὐδέν. Καὶ γὰρ ὀργὴ ἀγριαίνεται, καὶ ἤθη χαλεπαίνεται, πόνοι ἀπονοούμενοι τῇ δόξῃ συμμίγνυνται. Διὰ ψυχῆς ταπείνωσιν Δαβὶδ μετὰ πένθους ἐνήστευσε, καὶ ἡμεῖς διὰ νηστείας τὴν ψυχὴν ταπεινώσωμεν.
nesic
Када брат који живи с тобом крене на пут ради неког служења, чувај сећање на њега у својим уобичајеним молитвама, али немој мислити о њему преко сваке мере, иначе ће демони уграбити прилику и твоју брижност довести до тачке усијања, покривајући овог брата својом тамом у тренутку док псалмопојеш химне и изображавајући слике у тренутку богоугодне брижности, еда би својом демонском бригом ударили на богоугодну бригу, те нас заробили, и од узвишених добара удаљили, и учинили да заборавимо стих: „Пренеси бригу своју на Господа“.
Пс. 54, 23.
Јер, они добро знају да из наше превелике брижности за братом могу породити жалост и тако онеспокојити наш управљачки део душе. Осим тога, демони распирују тихе притужбе на кашњење, као да је брат био немаран у погледу ревности свог служења, како би многобрижну чежњу изокренули у мржњу. Наводно се бринући за путника, демони имају обичај да чине следеће: оног дана када примете да долази, они изображавају његов лик у сну; и када сан прође, они користе прилику одустног путника и подстичу нас да се прихватимо ониромантије, коју би требало одбацити и посве од себе удаљити; у супротном, полазећи од ових ствари, демони ће стровалити душу у многе заблуде. Заправо, демони не знају ништа унапред, већ посматрају оно што се збива, те ово обзнањују и изображавају у нашим маштаријама. Када пребивамо у тиховању и они угледају брата како нам долази у посету, они нас често упозоравају на ово посредством помисли, у које се не сме веровати чак и ако нам се чини да говоре истину. Јер, кроз ову наводну истину, они доносе лаж, еда би од ових делимичних истина могли да исткају замке на путу који лежи пред нама.
32
32
32
fogielman
Ὁ τοῖς σωματικοῖς πόνοις τραχυτέρως ἀσκούμενος μήτε ἐπαίνῳ ἐργαζέσθω μήτε δόξῃ ἐπαιρέσθω· εἰ γὰρ ἐν τούτοις οἱ δαίμονες ὀφρυώσουσι τὴν ψυχήν, καὶ τὴν τραχύτητα καὶ τὴν ἄσκησιν τοῦ σώματος ἐνισχύσουσι τῇ δόξῃ καὶ μειζόνων ἐφάπτεσθαι πόνων ἐφελκύσουσιν, ἵνα καὶ μειζόνως ἐπαίρηται· συλλαλοῦσι γὰρ ἔνδοθεν διὰ τῶν λογισμῶν ἐμβάλλοντες ταῦτα, ὅτι καθὼς ὁ δεῖνα ἀποσκλήρως ἀσκήσας καὶ ὁ δεῖνα μεγάλως ὠνομάσθη καὶ θανὼν ἔτι λαλεῖται, οὕτω καὶ αὐτὸς εἰς ἀκρότατον ἐπασκήσεως ἀνάβηθι ὕψος, ἵνα δόξαν σαυτῷ περιποιήσῃ καὶ μέγα σου τὸ ὄνομα ἐξέλθῃ ἐπὶ τῷ καὶ μετὰ θάνατον ὑπερβαλλόντως λαλεῖσθαι· διὰ δὴ τῶν οὕτως ἀπατηθέντων οὐ μόνον τοὺς σωματικούς σου πολεμοῦσι πόνους, ἀλλὰ καὶ μᾶλλον εἰς συμμαχίαν καλοῦσιν, ὅτι δι᾿ αὐτῶν ἐν τοῖς χαλεπωτέροις ψαύουσι τὴν ψυχήν. Καὶ γὰρ ἐνθρονίζουσιν αὐτὸν καὶ εἰς τὸν διδασκαλικὸν ἐξυψοῦσθαι λόγον, ἵν᾽ ὡς ἐκ τούτου τὰ πρῶτα τῶν μεγαλοπόνων τε καὶ γνωστικῶν ἔχειν εκφημισθῇ· ζηλοῦν δὲ καὶ φθονεῖν εἰσβάλλουσι τοῖς ἐπὶ κατορθώμασιν εὐφημουμένοις καὶ ὧν μάλιστα θαυμαστὴ πρᾶξις καὶ γνῶσις γειτνιᾷ· ἐσθ᾽ ὅτε δὲ καὶ τῆς σαρκὸς αὐτοῦ τὴν πύρωσιν ἀποκοιμίζουσιν δολουργῶς τοὺς ἀκαθάρτους λογισμοὺς ἐκ τῶν ἐντὸς ὑποτοπίζοντες, ὡς ἵνα νομισθῇ τὸ πνεῦμα τῆς πορνείας τῇ σκληρουχίᾳ νενικηκέναι καὶ κατὰ τὴν λαμπρότητα τῶγ ἁγίων τὴν καρδίαν ἡγνικέναι καὶ εἰς τὴν τῆς ἁγιωσύνης ἁψίδα ἀναβεβηκέναι. Περὶ δὲ ὧν τε καὶ ὧν ἀπέσχετο βρωμάτων καὶ συναπτῶν ἀσιτίων ἐπιψηφίζουσιν αὐτῷ τοὺς χρόνους ἐν οἷς ὀφείλει ὡς ἀριστεὺς ἐγκαυχᾶσθαι καὶ τῆς ἀδελφότητος ὡς εὐτελοῦς κατεπαίρεσθαι· οὕτω δὲ ἐκδιηγεῖσθαι ποιοῦσιν αὐτὸν τοὺς ἀγῶνας ὡς ἐκ μόνης τῆς αὐτοῦ ἰσχύος κατορθωθέντας ὅτι ἐποίησα τάδε καὶ ἤσχησα τοιῶσδε καὶ ἐκακουχήθην, ἀποστομῶντες ἔτι τοῦ λέγειν· οὐκ ἐγὼ δέ, ἀλλ᾽ ἡ ἐν ἐμοὶ βοήθειαν. θεὸν γὰρ βοηθὸν ἐφ᾽ οἷς μεγαλαυχεῖν αὐτὸν ποιοῦσιν ὁμολογεῖν οὐκ ἐῶσιν, ἵν᾽ ὡς ἐξ οἰκείας δῆθεν ἰσχύος τὸ πᾶν τὸ τῶν ἀγώνων τελέσας τοὺς ἐπαίνους τῶν ἄθλων ὁλοκλήρως ἀπαιτοίη, ὅπως καὶ εἰς τὸν τῆς βλασφημίας βυθὸν ποντοθείη αὐτοβοηθὸν ἑαυτὸν ἀναισθήτως παρεμφαίνων. Οὕτω τοιγαροῦν τῆς καρδίας διὰ τῆς τῶν λογισμῶν δόξης ἐνηχουμένης καὶ μὴ ἀντιταττομένης οὐκ ἐκτὸς ἔσται τῆς ἐν ἀποκρύφῳ τῶν φρενῶν παραπληξίας, τοῦ ἡγεμόνος τῶν φρενῶν ἐκτιναχθῆναι κινδυνεύοντος ἢ δι᾽ ὀνειράτων πιστουμένων ἢ ἐν ἀγρυπνίαις μεταμορφουμένων ἢ ἐν μετασχηματισμῷ φωτὸς ὁπτανομένων· αὐτὸς γὰρ ὁ Σατανᾶς μετασχηματίζεται εἰς ἄγγελον φωτὸς πρὸς ἀπάτην ἡμετέραν, ἴσως χαρίσματα δώσειν ἐνδεικνύμενος ὡς ἵνα πεσὼν προσκυνήσῃς ἢ ἀναλαμβάνειν ὡς ἅγιον εὐαγγελιζόμενος ἢ ἁγιάζειν ὑπισχνούμενος, ὧν τινες τὴν πίστιν δεξάμενοι περὶ τὴν ἀλήθειαν ἠστόχησαν καὶ φρενοβλαβεῖς ἐγενήθησαν.
Σὺ οὖν, ὦ τῆς ἁγίας τριάδος ἱκέτα, εἰδὼς ταῦτα, ἐν οἷς φιλοπονεῖς πάσῃ φυλακῇ τήρει σὴν καρδίαν μήπως τοῖς ἔξωθεν μόνον πόνοις προσέχων τοῖς ἔσωθεν δελέασι βροχισθῇς. Οἱ ἐμοὶ λόγοι, ὦ τέκνον, εἴρηνται πρός σε, τὰ δὲ ῥήματά μου τηρείτω σὴ καρδία· μέμνησο Χριστοῦ τοῦ φυλάσσοντός σε καὶ μὴ ἐπιλάθῃ τῆς προσκυνητῆς καὶ ἁγίας τριάδος.
pg
Ὁ τοῖς σωματικοῖς πόνοις τραχυτέρως ἀσκούμενος, μηδὲ ἐπαίνῳ ἐργαζέσθω, μήτε δόξῃ ἐπαιρέσθω· εἰ γὰρ ἐν τούτοις οἱ δαίμονες ὀφρυώσουσι τὴν ψυχήν· καὶ τὴν τραχύτητα, καὶ τὴν ἄσκησιν τοῦ σώματος ἐνισχύσουσι τῇ δόξῃ, καὶ μειζόνων ἐφάπτεσθαι πόνων ἐφελκύσουσιν, ὡς ἵνα καὶ μειζόνως ἐπαίρηται· συλλαλοῦσι γὰρ ἔσωθεν διὰ τῶν λογισμῶν εἰσβάλλοντες ταῦτα, ὅτι Καθὼς ὁ δεῖνα ἀποσκλήρως ἀσκήσας, καὶ ὁ δεῖνα μεγάλως ὠνομάσθη, καὶ θανὼν ἔτι λαλεῖται, οὕτω καὶ αὐτὸς εἰς ἀκρότατον ἐπασκήσεως ἀνάβηθι ὕψος, ἵνα δόξαν σαυτῷ περιποιήσῃ, καὶ μέγα σου τὸ ὄνομα ἐξέλθῃ, ἐπὶ τῷ καὶ μετὰ θάνατον ὑπερβαλλόντως λαλεῖσθαι. Διὰ δὴ τῶν οὕτως ἀπατηθέντων, οὐ μόνον τοῖς σωματικοῖς σου πολεμοῦσι πόνοις, ἀλλὰ καὶ μᾶλλον εἰς συμμαχίαν καλοῦσιν, ὅτι δι' αὐτῶν ἐν τοῖς χαλεπωτέροις ψαύουσι τὴν ψυχὴν, καὶ γὰρ ἐνθρονίζουσιν αὐτὸν, καὶ εἰς τὸν διδασκαλικὸν ἐξυψοῦσι λόγον, ἵνα ὡς ἐκ τούτου τὰ πρῶτα τῶν μεγαλοπόνων τε καὶ γνωστικῶν ἔχειν εὐφημισθῇ. Ζηλοῦν δὲ καὶ φθονεῖν εἰσβάλλουσι τοῖς ἐπὶ κατορθώμασιν εὐφημουμένοις, καὶ ὧν θαυμαστὴ μᾶλλον ἡ πρᾶξις, καὶ γνῶσις γειτνιᾷ. Ἔσθ' ὅτε δὲ καὶ τῆς σαρκὸς αὐτοῦ τὴν πύρωσιν ἀποκοιμίζουσι δολερῶς τοὺς ἀκαθάρτους λογισμοὺς ἐκ τῶν ἐντὸς ἐκτοπίζοντες, ὡς ἵνα νομισθῇ τὸ πνεῦμα τῆς πορνείας τῇ κληρουχίᾳ νενικηκέναι, καὶ κατὰ τὴν λαμπρότητα τῶν ἁγίων τὴν καρδίαν ἡγνικέναι, καὶ εἰς τὴν τῆς ἀγιωσύνης ἁψῖδα ἀναβεβηκέναι. Περὶ δὲ ὧν τε, καὶ ὧν ἀπέσχετο βρωμάτων, καὶ συναπτῶν ἀσιτιῶν ἐπιψηφίζουσιν αὐτῷ τοὺς χρόνους ἐν οἷς ὀφείλει ὡς ἀριστεὺς ἐγκαυχᾶσθαι, καὶ τῆς ἀδελφότητος ὡς εὐτελοῦς κατεπαίρεσθαι· οὕτω δὲ ἐκδιηγεῖσθαι ποιοῦσιν αὐτὸν τοὺς ἀγῶνας ὡς ἐκ μόνης τῆς αὐτοῦ ἰσχύος κατορθωθέντας, ὅτι Ἐποίησα τάδε, καὶ ἤσκησα τοιῶσδε, καὶ ἐκακουχήθην, ἀποστομοῦντες ἔτι τοῦτο λέγειν, Οὐκ ἐγὼ δὲ, ἀλλ' ἡ ἐν ἐμοὶ βοήθεια. Θεὸν γὰρ βοηθὸν ἐφ' οἷς μεγαλαυχεῖν αὐτὸν ποιοῦσιν ὁμολογεῖν οὐκ ἐῶσιν, ἵνα ὡς ἐξ οἰκείας δῆθεν ἰσχύος τὸ πᾶν τῶν ἀγώνων τελέσας, τοὺς ἐπαίνους τῶν ἄθλων ὁλοκλήρως ἀπαιτοίη, ὅπως καὶ εἰς τὸν τῆς βλασφημίας βυθὸν ποντωθείη, αὐτοβόηθον ἑαυτὸν ἀνεπαισθήτως παρεμφαίνων. Οὕτω τοιγαροῦν τῆς καρδίας διὰ τῆς τῶν λογισμῶν δόξης ἐνηχουμένης, καὶ μὴ ἀντιταττομένης, οὐκ ἐκτὸς ἔσται τῆς ἐν ἀποκρύφῳ τῶν φρενῶν παραπληξίας, τοῦ ἡγεμόνος φρενῶν ἐκτιναχθῆναι κινδυνεύοντος, ἢ δι' ὀνειράτων πιστουμένων, ἢ ἐν ἀγρυπνίαις μεταμορφουμένων, ἢ ἐν μετασχηματισμῷ φωτὸς ὀπτανομένων. Αὐτὸς γὰρ ὁ Σατανᾶς μετασχηματίζεται εἰς ἄγγελον φωτὸς πρὸς ἀπάτην ἡμετέραν, ἴσως χαρίσματα δώσειν ἐνδεικνύμενος, ὡς ἵνα πεσὼν προσκυνήσῃς, ἢ ἀναλαμβάνειν ὡς ἄλλον Ἠλίαν εὐαγγελιζόμενος, ἢ ἁγιάζειν ὑπισχνούμενος, ὧν τινες τὴν πίστιν δεξάμενοι περὶ τὴν ἀλήθειαν ἠστόχησαν, καὶ φρενοβλαβεῖς ἐγενήθησαν. Σὺ οὖν, ὦ τῆς ἁγίας Τριάδος ἱκέτα, εἰδὼς ταῦτα ἐν οἷς φιλοπονεῖς, πάσῃ φυλακῇ τήρει σὴν καρδίαν, μήπως τοῖς ἔξωθεν μόνον πόνοις προσέχων, τοῖς ἔσωθεν δολερῶς βροχισθῇς. Οἱ ἐμοὶ οὖν λόγοι, ὦ τέκνον, εἴρηνται πρὸς σὲ, τὰ δὲ ῥήματά μου τηρείτω σὴ καρδία· μέμνησο Χριστοῦ τοῦ φυλάσσοντός σε, καὶ μὴ ἐπιλάθῃ τῆς προσκυνητῆς καὶ ὁμοουσίου Τριάδος, ᾗ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.
nesic
Као што непрочишћено злато ливено у пећи за топљење постаје чистије, тако и новопридошли монах који оплемењује своју нарав у заједници постаје блистав захваљујући истрајном уздржању. Наиме, преко браће која му намећу заповести, он се учи послушности, а преко онога који га прекорева, он припрема своју природу да стекне дуготрпљење. Према томе, кад год прима увреде с радошћу и понижење прихвата са смирењем, уздижући се изнад супротстављених страсти, он се труди да заблиста врлинама, јер му благодат дарује све већу силу.
Као што они који силазе до корена земље извлаче из ње злато, тако и они који силазе до златног смиреноумља износе из њега врлине.
Пошто је одсекао узроке страсти, ум се посвећује сагледавању и доживљава стање покоја. Међутим, пре него што их пресече, ум доживљава напор и невољу, јер раслабљен ступа у борбу с противницима.
Старци у потпуности одобравају анахорезу која се постепено предузима, уколико је човек доспео до овог степена након што је достигао пуноћу врлина у заједници. Дакле, ако неко може да напредује у анахорези, треба му допустити да се опроба. Међутим, ако не може ово да учини и назадује у врлини, нека се врати у заједницу како не би, због немогућности да се суочи с лукавим помислима, изгубио разум.
Као што су синови утеха ожалошћеној удовици, тако су подвижнички напори охрабрење палој души; јер, они распршују помисли очајања, сеју веру у преумљење, објављују милосрђе Христово и изобличују учињене грехе. Према томе, не би требало да се старамо око подвижничких дела само из пуке навике, већ би требало да их чинимо с разумевањем и благодарењем, еда душа не би била лишена ове узвишене философије. Ако у сваком делању препознајемо Онога који наше подвижничке напоре доводи до савршенства, тада ћемо свако наше дело запечатити благодарењем.
Као што штене смишља да украде хлеб детету, тако зла помисао тражи да украде разумевање из нашег срца. Зато немојмо своју младост проводити чинећи зла дела непријатеља, еда им не бисмо предали душу и допустили им да нас похарају.
Као што хор звезда својим бакљама обасјава небо, тако и светлоносна истина речи просветљује човека. Носимо, дакле, на својим устима склоност к истини, јер „Господ настањује у дому своме оне који имају склоности к самотном животу“.
Пс. 67, 7.
Као што силовита муња најављује грмљавину, тако и речи изречене с подробношћу објављују веру. Похитајмо да будемо верни истини како бисмо напредовали у љубави и ушли у метрополу врлине.
Као што се сунце осмехује читавој земљи својим блиставим златним лучама, тако и љубав својим просветљеним делима пружа радост читавој души. И ако смо заиста стекли љубав, угасили смо страсти и допустили смо да наша светлост заблиста до небеса. Дакле, предузми сваки могући подвижнички напор док не стекнеш свету љубав, јер у њеном одсуству ниједно твоје садашње делање неће имати смисла: гнев постаје суров, нарав постаје дивља, а подвижнички напори се врше с охолошћу и жељом за људском славом. Према томе, смиравајмо нашу душу постом, угледавши се на Давида који је смирио своју душу постом и жаловањем.
2. Цар. 2, 16.
33
33
33
fogielman
pg
nesic
Нека онај који се упушта у суровија телесна подвижничка дела не чини ово због похвале и нека се не надима људском славом због наведеног. Јер, ако демони могу учинити душу охолом у овим стварима, они могу суровост и телесни подвиг удружити с људском славом, и могу подстакнути душу к достизању још већих подвижничких дела, еда би се она још више преузносила. Заиста, демони шапућу у нашем унутрашњем свету кроз помисли и предлажу нам следеће: „Као што је тај и тај преузео на себе сурови подвиг, и стекао велики углед, и након што се упокојио о њему се још увек причало, тако би требало и ти да се попнеш на висине подвижничких достигнућа, и да свој големи углед прошириш читавом васељеном, и да људи говоре о теби чак и након твоје смрти“. Посредством ових обмана, демони не само да ратују с твојим телесним подвижничким напорима, већ те позивају да склопите савезништво, јер посредством ових ствари они ударају на душу силним невољама. И заиста, они уздижу монаха до трона учитељске службе, еда би због овога био извикан као први међу великим подвижницима и зналцима. Након тога, демони подстичу у њему завист и љубомору према онима који су хваљени због својих врлинских постигнућа, и због чијих се подвижничких делања многи диве, и чије је познање на сличан начин прослављено. Понекад на преваран начин успављују распаљеност његове плоти, сакривајући нечисте помисли његовог унутрашњег света, еда би помислио како је властитим суровим начином живота савладао духа блуда, и како је освештао своје срце у блиставом исијавању светих,
Пс. 109, 3.
и како се узнео на највишу лествицу светости. Осим тога, демони му изображавају дуготрајност његових подвижничких дела, и његовог уздржања, и многог пошћења, еда би се монах погордио као онај који се истиче међу другима и да би се узохолио пред осталом браћом, сматрајући их осредњим монасима. Исто тако, подстичу га да препричава своје борбе као да су остварене само његовом властитом снагом, говорећи: „Ја сам то и то учинио, подвизавао сам се у таквим и таквим делањима, веома сам пострадао“, а затим затварају његова уста да не могао даље да говори и каже: „Али, ово нисам учинио ја, већ Божија помоћ која је у мени“; јер, демони не допуштају да исповеди Бога као свог помоћника у делима због којих се хвали, еда би покупио за себе све похвале због својих надметања, као да је успео да однесе победу у свим борбама ослањајући се само на властиту тобожњу снагу; као последица реченог, монах се утапа у дубине богохуљења, јер из своје безумности сматра да је једино себе самог имао за помоћника. Према томе, када његово срце одзвања помислима славољубља и када им се не супротставља, монах неће моћи да избегне махнитост која се збива у тајности његовог унутрашњег човека, јер његов управљачки део душе бива пометен или уверљивим сновима, или приказама које узимају обличје за време ноћних бдења, или виђењима која опажамо при промени светлости. Јер, „сам Сатана узима на себе обличје анђела светлости“
2. Кор. 11, 14.
да би нас обмануо, те говори да ће нам пружити благодатни дар како бисмо пали ничице пред њим и поклонили му се.
Мт. 4, 9.
Или, пак, објављује да ће те уздићи до светости и обећава да ће те посветити. Нажалост, неки су у ово поверовали, и истине се лишили, и с ума скренули. Ти, дакле, молитвени заступниче Свете Тројице, знајући све ово, чувај своје срце с великом будношћу у подвижничким напорима које предузимаш, еда не би обраћао пажњу само на спољашње подвиге и био уловљен унутрашњим замкама!
Произнесох ове речи ове тебе ради, чедо моје, и нека срце твоје сачува изреке моје. Сећај се Христа који те чува и немој заборавити једносуштну Тројицу којој се поклањамо!