title
title
Evagrii monachi capita cognoscitiva
section
1
1
Christus, quo pacto Christus est, habet essentialem cognitionem, qua ratione conditor orbis, rationes saeculorum, qua vero incorporeus rationes rursus incorporeorum.
section
2
2
Si quis videre velit statum mentis, privet seipsum omnibus notitiis, tuncque ipsum intuebitur sapphiro aut caelesti colori similem; hoc facere absque passionum vacuitate inter impossibilia est, Dei quippe opus cooperantis ei qui contra ipsum spirat, cognatum lumen.
section
3
3
Passionum orbatio est status tranquillus animae rationalis, constans e mansuetudine ac e temperantia.
section
4
4
Mentis status est sublimitas intelligibilis caelesti similis colori, quo lumen sanctae Trinitatis ad tempus orationis supervenit.
section
5
5
Christus est natura rationalis quod a deorsum volante supra ipsum columba, significatum habet in seipso.
section
6
6
Suffimentum est mens pura ad tempus orationis, non connexa rei sensibili. Secundum virtutem quidem unum erimus in octava die, secundum vero cognitionem in ultima die.
section
7
7
Mentis osculum est reprehensum, notitia passioni obnoxia rei sensibilis, ideo dicit Salvator discipulis : Β« Neminem per viam virtutis salutaveritis Β».
section
8
8
Iracundia est vis animae corruptrix cogitationum.
section
9
9
Canina est mens contemplativa ob motum iracundiae, omnes expellens cogitationes passioni obnoxias.
section
10
10
Canina est mens activa, omnes iniustas cogitationes oblatrans.
section
11
11
Doctrina est repudiatio impietatis et mundanarum cupiditatum.
section
12
12
Metus est proditio subsidiorum a cogitationibus.
section
13
13
Cogitatio daemonialis est imago sensibilis hominis, consistens secundum intelligentiam cum qua mens commota passioni obnoxie, dicit quid ea facit, in occulto, iniuste ad simulacrum incidens expulsa ab ipso successive.
section
14
14
Secedens est, qui in mundo secundum intelligentiam constituto, pie atque iuste conversus est.
section
15
15
Homo activus est, qui sibi datis a Deo recte utitur.
section
16
16
Mens est activa, quae mundi huius absque passione semper notitias suscipit.
section
17
17
Quatuor sunt modi quibus mens accipit notitias, et primus quidem modus, qui per oculos, secundus, qui per auditum, tertius, qui per memoriam, et quartus, qui per temperamentum; et per oculos quidem notitias accipit solum efformatas, per auditum formam habentes et non formam habentes, significante sermone res sensibiles et contemplationi subditas, memoria vero atque temperamentum subsequuntur auditum, utraque namque formant mentem et non formant imitando auditum.
section
18
18
In corporibus equidem et simultanea essentia et altera est, in incorporeis autem solummodo consubstantialitas, nulla quippe contemplationum est ipsa quae astrorum est dispectio. In Trinitate vero solum est coessentialitas, nec enim res suppositae differentes sunt ut in dispectionibus, neque rursus e pluribus essentiis constant, ut in corporibus ; essentias autem nunc dico quae ad constitutionem perficiendam conferunt definitione osten,
quidnam sit suppositi, sed nec in incorporeis, si vero et illa dicimus coessentialia quod ipsius cognitionis susceptiva sint.
section
19
19
Postquam e quinque sensibus accipit mens cogitationes, inquirendum e quo potissimum fiant asperiores; evidens enim igitur quod ex auditu, siquidem et sermo molestus turbat cor hominis, iuxta proverbium.
section
20
20
Mens quae in actione versatur, est in mundi huius notitiis, quae autem in cognitione diversatur, in contemplatione, cum vero orationi dat operam, est sine forma (quod vocatur locus Dei); ipse igitur videt eam, quae in corporibus est coessentiam, et eam, quae in contemplationibus, et illam, quae est in Deo; quod vero de Deo est, ex impossibilibus manifeste, cum sit incerta essentialis cognitio, nullamque habeat differentiam ad cognitionem essentialem.
section
21
21
Tentationum hae quidem voluptates, istae vero dolores, illae autem cruciatus corporeos hominibus adducunt.
section
22
22
Mens aliquando quidem a notitia transgreditur in notitiam, interdum a contemplatione in speculationem, et rursus a notitia in speculationem, et a speculatione in notitiam. Accedit vero ut et ab informi statu ad notitias, aut ad speculationes, et ab his rursus ad informem statum recurrit; hoc vero ipsi contingit sub tempore orationis.
section
23
23
Nisi viderit mens Dei locum in seipso, non omnium in rebus notitiarum altior erit; non erit autem excelsior, nisi passiones exuat, quae ipsam devinciunt per notitias cum rebus sensibilibus; et passiones quidem deponet per virtutes, simplices vero cogitationes per spiritualem contemplationem, et hanc rursus, illucescente ipsi lumine.
section
24
24
Daemoniales cogitationes oculum sinistrum animae excaecant, contemplationi rerum factarum incumbentem.
section
25
25
A sancto David clare didicimus quis sit locus Dei :
Factus est in pace locus eius et habitaculum eius in Sion
. Locus igitur Dei est anima rationalis, habitaculum autem mens illuminata mundanas renuens cupiditates, edocta rationes terrae ex alto speculari.
section
26
26
Oratio est status mentis, omnis terrenae notitiae corruptivus.
section
27
27
Oratio est status mentis, factus a lumino solo sanctae Trinitatis.
section
28
28
Precatio est colloquium mentis cum Deo, quae cum supplicatione opem aut petitionem bonorum complectitur.
section
30
30
Intercessio est advocatio a maiori Deo approximans pro salute aliorum.
section
29
29
Oratio est voluntaria bonorum suffusio.
section
31
31
Infernus est regiuncula sine lumine plena tenebris aeternis et caligine.
section
32
32
Cognoscitivus est quotidianus mercenarius.
section
33
33
Activus est locator operum mercede, expectans ab altero mercedem.
section
34
34
Mens est templum sanctae Trinitatis.
section
35
35
Mens est corporea, quae omnia saecula spectat.
section
36
36
Mens impura est, quae diutino tempore immoratur cum passione vituperata, rebus sensibilibus.
section
37
37
Cupiditas est vis animae, quae abolet iracundiam.
section
38
38
Activus est in mundo secundum intellectum consistente, pie atque iuste conversans.
section
39
39
Contemplativus est, qui efformat sensibilem mundum iuxta intellectum eius tantum cognitionis caussa.
section
40
40
Cogitationum hae quidem velut animalibus contingunt nobis, istae vero tamquam hominibus; quantae a cupiditate sunt alque iracundia, uti animalibus quidem, sicut autem hominibus, quantae sunt a dolore atque vana gloria et superbia. At quae a prigitia et tamquam animalibus et velut hominibus mistae sunt.
section
41
41
Cogitationum aliquae sunt quae praeeunt, quaedam sequuntur; el praeeunt quidem illae, quae sunt a superbia, sequuntur autem quae ab iracundia procedunt.
section
42
42
Praeeuntium cogitationum hae quidem antecedunt, illae autem subsequuntur; antecedunt quae e gula, subsequuntur autem quae e luxuria.
section
43
43
Sequentium primas cogitationum hae praeeunt quidem, ille vero sequuntur; et praeeunt quidem quae sunt a dolore, sequuntur autem quae ab iracundia, siquidem, iuxta proverbium, sermo dolore afficiens excitat iras.
section
44
44
Cogitationum hae quidem sunt immateriales, hae vero parvae materiae, istae autem multiplicis; et immateriales quidem quae a prima superbia, parvae materiae autem quae a luxuria, multiplicis denique quae sunt a vana gloria.
section
45
45
Cogitationum illae quidem a tempore laeduntur, hae vero
a consensione, istae autem a peccato secundum operationem; et e tempore quidem solo naturales, e tempore vero atque operatione, quae praeter naturam, quandoque daemoniaca et mali propositi.
section
46
46
Bonae cogitationi duae opponuntur cogitationes, aliquando daemoniaca et mali propositi. Malae autem tres, e natura, e recto proposito et ex angelo.
section
47
47
Cogitationum hae quidem exterius habent materias, at quae luxuriae est e corpore.
section
48
48
Cogitationum illae quidem ex anima commota generantur, hae vero exterius a daemone fiunt.
section
49
49
Impurarum cogitationum hae quidem Deum exhibent iniustum, hae autem personarum acceptorem, illae vero impotentem, istae denique immisericordem; iniustum quidem quae sunt luxuriae et vanae gloriae, personarum acceptorem quae secundae superbiae fiunt cogitationes, impotentem quae primae superbiae, immisericordem vero reliquae.
section
50
50
Cogitationum istae quidem nobis accidunt ut monachis, illae autem uti mundanis.
section
51
51
Omnem cogitationem sequitur voluptas praeter cogitationes doloris.
section
52
52
Cogitationum hae quidem priores habent cognitionum imaginationes, aliae autem cognitiones.
section
53
53
Prima omnium cogitatio est amoris proprii, post quam octo.
section
54
54
Cogitationum istae quidem ex sensu, aliae autem sunt ex bello communi.
section
55
55
Cogitationum aliquae profecto formant intellectum, aliae vero non formant; et formant quidem quaecumque ex visu, non formant autem quae nobis contingunt ex aliis sensibus.
section
56
56
Cogitationum quaedam sunt secundum naturam, aliae praeter naturam; et praeter naturam quidem quaecumque sunt a cupiditate atque ex iracundia, secundum naturam vero quaecumque ex patre, aut matre, aut uxore, aut filiis.
section
57
57
Solae cogitationum quae sunt vanae gloriae et superbiae, posteaquam victae sunt reliquae cogitationes, superveniunt cogitationes.
section
58
58
Commune omnium cogitationum est nocere ex tempore.
section
59
59
Passionum commotarum haec quidem moventur ex memoria, illa vero ex sensu, quaedam autem ex daemonibus.
section
60
60
Omnes impurae cogitationes aut ex cupiditate, aul ex
ira, vel dolore mentem devinciunt.
section
61
61
Solae cogitationum eae quae sunt doloris, sunt omnium corruptive cogitationum.
section
62
62
Notitiarum eae quae sunt ex sensu quinque numerantur, at quae ex memoria, decem quarum quinque sunt purae si bene egeris, quinque autem impurae si male apud seipsum quis rem gesserit, quae vero ex angelis quinque spirituales, quae a daemonibus quinque; harum aliae quidem sunt a visu et hae quinque ex memoria bonae et malae, ex angelo, ex visu, e daemonibus, quarum duae quidem malignae, e memoria malae, et ex daemonibus imitantibus visum, tres vero purae, informes vero seu invisibiles viginti octo.
